Συγκομιδή και επεξεργασία βοτάνων

Συλλογή φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων

Μερικά βότανα μπορούν να συλλεχθούν ολόκληρο το χρόνο, αλλά τα περισσότερα έχουν διαφορετική εποχή ανάπτυξης και συγκομιδής και πρέπει είτε να καταναλώνονται αμέσως είτε να υποβάλλονται σε σωστή επεξεργασία συντήρησης για να χρησιμοποιηθούν αργότερα. Τα βότανα όπως όλα τα φυτά, τα λαχανικά και τα φρούτα, απαιτούν γρήγορη επεξεργασία για να μην χάσουν τα θρεπτικά συστατικά, τις βιταμίνες και τη θεραπευτική τους ιδιότητά.

Μαζέψτε τα καλύτερα υγιή φυτά, που δεν έχουν προσβληθεί από ασθένειες ή βλαβερά έντομα και βρίσκονται μακριά από μολυσμένο περιβάλλον και περιοχές όπου έχει γίνει ράντισμα για την προστασία καλλιεργειών. Δεν είναι τυχαίο ότι οι άδειες για βιολογικά φυτικά τρόφιμα δίνονται όταν η καλλιέργεια είναι μακριά από κεντρικές αρτηρίες δρόμων. Τα φυτά και ακόμα περισσότερο τα βότανα, επηρεάζονται από τις περιβαλλοντολογικές συνθήκες που υπάρχουν σε κάθε περιοχή και αν είναι μολυσμένες, τα συστατικά τους μπορούν να αλλοιωθούν και να περιέχουν επικίνδυνα χημικά στοιχεία για τον άνθρωπο. Χάνουν έτσι την θεραπευτική τους ιδιότητα.

Συγκομιδή αυτοφυών βοτάνων
Τα καλύτερα βότανα είναι αυτά που είναι αυτοφυή, γιατί τα ενεργά συστατικά τους βρίσκονται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις. Τα βότανα διαλέγουν το έδαφος που τους ταιριάζει για την ανάπτυξή τους και προτιμούν συγκεκριμένα μικροκλίματα. Εξάλλου σε όσο πιο δύσκολες και αντίξοες συνθήκες επιβιώνουν, αυτό τα κάνει πιο ανθεκτικά και τα αναγκάζει να βελτιώσουν το δικό τους σύστημα επιβίωσης προσφέροντάς μας έτσι ότι καλύτερο μπορούν να παράγουν.

Αναγνώριση
Η παρατηρητικότητα και η μνήμη είναι απαραίτητα για να αναγνωρίζουμε τα αυτοφυή βότανα. Χρησιμοποιήστε έναν βιβλίο αν είστε αρχάριοι, που έχει φωτογραφίες και οδηγίες για τις περιοχές όπου αναπτύσσονται τα φυτά που σας ενδιαφέρουν. Πολλά φυτά μοιάζουν μεταξύ τους εξωτερικά και για αυτό αν δεν μπορείτε να αναγνωρίσετε ένα φυτό, μην το συλλέξετε, γιατί μια λάθος αναγνώριση μπορεί να καταλήξει σε δηλητηρίαση. Όταν τα φυτά βρίσκονται στο στάδιο της ανθοφορίας τους είναι πιο εύκολη η αναγνώρισή τους.

Μη συλλέγετε ποτέ περισσότερα από όσα χρειάζεστε για δική σας χρήση και κυρίως ποτέ όλα τα βότανα από μια και μόνο περιοχή, γιατί θα καταστεί δύσκολη η αναπαραγωγή και η επιβίωσή τους. Ελέγχεται αν το φυτό βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης και την περίοδο που είναι κατάλληλη για συλλογή.
Για τη συλλογή και μεταφορά τους, χρησιμοποιήστε ένα μεγάλο καλάθι ή σακί από φυτικές ίνες για να μην στραπατσάρετε τα φυτά. Να τα κόβετε χρησιμοποιώντας πάντοτε ένα καλό μαχαίρι ή ψαλίδα, για να ελαχιστοποιείται η ζημιά που κάνετε στο φυτό. Να φοράτε προστατευτικά γάντια και ρούχα γιατί στην εξοχή υπάρχουν πολλά φυτά που έχουν αγκάθια και κάνουν δύσκολη την εξερεύνησή σας και την συγκομιδή τους.

Καλλιέργεια και συγκομιδή βοτάνων από τον κήπο σας

Τα βότανα που καλλιεργούνται στο κήπο μας, κάνουν την συγκομιδή τους ευκολότερη και γρηγορότερη. Με την ανάλογη φροντίδα και καλλιέργειά μπορούμε να έχουμε κοντά μας διάφορα βότανα έτοιμα για χρήση. Πρέπει να γνωρίζεται βέβαια ότι δεν μπορούμε να καλλιεργήσουμε όλα τα βότανα στην περιοχή μας, γιατί κάποια χρειάζονται ειδικού τύπου έδαφος ή μικροκλίματος, για να πάρουν τα κατάλληλα στοιχεία και να τα μετατρέψουν σε ενεργά φαρμακευτικά συστατικά. Παρότι δηλαδή μπορούν να αναπτυχθούν και στην περιοχή μας δεν σημαίνει ότι θα έχουν τις ίδιες φαρμακευτικές ιδιότητες των αυτοφυών βοτάνων. Άλλη βασική αρχή είναι να μην χρησιμοποιείτε ποτέ χημικά λιπάσματα ή φάρμακα, στην καλλιέργεια των βοτάνων στον κήπο σας.

Πότε και πως γίνεται η συγκομιδή βοτάνων

Να μαζεύετε τα φυτά, μετά την εξάτμισή της πρωινής υγρασίας, όταν είναι στεγνά και καλύτερα τις απογευματινές ώρες. Πρέπει να συλλέγεται το φυτό με σωστές καιρικές συνθήκες (όχι μετά από βροχή) και όταν είναι σε πλήρη ωριμότητα, για να έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ενεργά συστατικά. Συνήθως η καλύτερη εποχή για τη συγκομιδή είναι η άνοιξη ή το καλοκαίρι.

Τα φύλλα θα πρέπει να συλλέγονται όταν βγαίνουν τα νέα, δηλαδή την άνοιξη ή το καλοκαίρι, τα άνθη όταν αρχίζουν να ανοίγουν τα μπουμπούκια τους, ενώ οι καρποί μόλις ωριμάσουν όχι όμως παραγινομένοι, οι δε ρίζες το φθινόπωρο, που το φυτό θα έχει συγκεντρώσει τα περισσότερα στοιχεία από το έδαφος. Θα πρέπει να ξέρετε από πριν πια μέρη των φυτών να συλλέγετε, γιατί ανάλογα το φυτό συλλέγουμε και τα ανάλογα μέρη τους, δηλαδή σε άλλα τα φύλλα και σε άλλα τα άνθη, τους σπόρους, η τη ρίζα τους. Διαφορετικά μέρη του ίδιου φυτού, έχουν εντελώς διαφορετική δράση και χρήση.

Επεξεργασία και αποθήκευση βοτάνων

Όταν συλλέγετε τα βότανα θα πρέπει να τα επεξεργαστείτε αμέσως μετά τη συγκομιδή και να τα αποθηκεύεστε κατάλληλα. Τα ευαίσθητα άνθη και φύλλα, χαλάνε πολύ γρήγορα και ταυτόχρονα επηρεάζονται τα ενεργά συστατικά τους. Κυρίως δε τα αρωματικά βότανα, γιατί το άρωμα τους διαφεύγει στην ατμόσφαιρα και μπορούν να χάσουν τα πολύτιμα αιθέρια έλαια τους σε λίγες ώρες. Τα φύλλα που χρησιμοποιούνται σε σαλάτες και στη μαγειρική, είναι καλύτερα να καταναλώνονται αμέσως ή να αποθηκευτούν για λίγες μόνο μέρες σε μια πλαστική σακούλα κλεισμένη καλά εντός ψυγείου. Η αποξήρανση τους για αποθήκευση πρέπει να γίνεται σε έναν θερμό, ξηρό, σκοτεινό και καλά αεριζόμενο χώρο, χωρίς υγρασία και ποτέ κατευθείαν στον ήλιο γιατί το φως και οι υψηλές θερμοκρασίες, καταστρέφουν τα πολύτιμα συστατικά τους.

Ένα καλά αεριζόμενο ντουλάπι ή ένα σκιερό μέρος στην βεράντα σας, είναι ο ιδεώδης χώρος ξήρανσης. Οι θερμοκρασίες ξήρανσης θα πρέπει να είναι ανάμεσα στους 20-30 βαθμούς Κελσίου. Δέστε ελαφρά μέχρι δέκα κλωνάρια μεταξύ τους, για να μπορεί ο αέρας να κυκλοφορεί άνετα ανάμεσα τους. Τα ξηραμένα βότανα μπορούν να αποθηκευθούν για πολλούς μήνες σε σκουρόχρωμα γυάλινα βάζα ή σε χαρτοσακούλες σκούρου χρώματος. Αποφύγετε τα μεταλλικά και πλαστικά δοχεία γιατί μπορούν να αλλοιώσουν τα βότανα. Αν φυλάσσονται σε δροσερό μέρος, τα βότανα μπορούν να αντέξουν μέχρι και 12 μήνες μετά τη συγκομιδή τους.

Πηγή: Βοτανοθεραπεία-Μεγάλη εγκυκλοπαίδεια θεραπευτικών φυτών/Andrew Chevallier

Διαβάστε ακόμη:Εποχή συλλογής αρωματικών φυτών και βοτάνων