Καλλιέργεια λιναριού

Το λινάρι και η καλλιέργειά του

Μπορεί να πει κανείς πως το λινάρι καλλιεργείται σε όλη τη γη και περισσότερο στη Ρωσία. Στα ψυχρότερα κλίματα η κλωστή του λιναριού γίνεται λεπτή και το είδος που προκόβει σε αυτά καλύτερα είναι το ψηλό λινάρι. Σε τέτοια κλίματα και από το είδος αυτό γίνονται τα φίνα λινά υφάσματα και μοιάζουνε με μεταξωτά. Στα ζεστά κλίματα όπως τα δικά μας, κάνει χοντρή κλωστή και το είδος που πετυχαίνει πιο καλά είναι το κοντό λινάρι.

Ένα στρέμμα δίνει 20-60 οκάδες σπόρο και 15-70 στουπί, όταν καλλιεργηθεί συστηματικά σε πλούσιο ή φουσκισμένο χωράφι.
Όταν το καλλιεργούμε μονάχα για σπόρο μπορούμε να πάρουμε και 110 οκάδες σε τέτοια χωράφια. Στη Λευκάδα στον Άγιο Πέτρο και στη Βασιλική που καλλιεργούν το λινάρι σε φτωχά χωράφια χωρίς λίπανση και περιποίηση παίρνουν 20-30 οκάδες σπόρο και 10-14 οκάδες στουπί, δηλαδή καθαρίζουν 3-4 οκάδες κλωστή που την υφαίνουν μόνες τους οι Λευκαδίτισες. Εκεί και σε όλη την Λευκάδα, κάθε νοικοκυρά από την εποχή της Πηνελόπης του Οδυσσέα έως σήμερα έχει τον αργαλιό της για να υφαίνει τα πανιά που χρειάζονται σε ένα σπίτι. Ο λιναρόσπορος έχει 25-40 τα εκατό λάδι. Το χρώμα του είναι κίτρινο σαν το κερί, πήζει σε 20 βαθμούς κάτω από το μηδέν και το ειδικό βάρος του είναι 0,939 σε θερμοκρασία 12 βαθμούς επάνω από το μηδέν.

Στις φάμπρικες που βγάζουν λάδι αλέθοντας και στύβοντας τον λιναρόσπορο οι πίτες που μένουνε (τα τσίπουρα) αγοράζονται από τους κτηνοτρόφους γιατί είναι θρεπτική τροφή που δίνουνε το χειμώνα σε όλα τα ζώα τους, γιατί τα ωφελεί και προπάντων τις γαλαρές αγελάδες. Τις λινόπιτες αυτές πρώτα τις αλέθουν και ύστερα τις δίνουν στα ζώα ανακατωμένες με άλλες τροφές, δηλαδή με πίτουρα, σανό, άχυρα, κριθάρι, βρώμη κ.ά.
Στους χοίρους δίνουν 100-400 δράμια την ημέρα αναλόγως το πάχος τους, στα βόδια που θέλουμε να παχύνουν 600-1200 και στα πρόβατα 50-100 στο καθένα.

Σε ποια χωράφια σπέρνεται το λινάρι

Εκτός από τα χωράφια που κρατούν νερά, ή έχουν πολύ ασβέστη και τις καθαυτό αμμούδες, ή τα πολύ κατηφορικά που έχουν λίγο χώμα και από κάτω βράχο, σε όλα τα άλλα γίνεται το λινάρι. Όμως προτιμάει τα πλούσια και δροσερά. Για αυτό προκόβει και αποφέρει πιο πολύ στα χωράφια που γίνονται από κατεβασές και στα αμμοαργιλλώδη και πλούσια. Στα ξερά ή πολύ υγρά και στα σφιχτά και ψυχρά σαπίζει και αν γίνει δίνει κλωστή χοντρή, δηλαδή κατώτερη.

Το χωράφι που θα σπαρθεί δεν πρέπει να έχει δέντρα. Πρέπει να είναι βαθύ και σε θέση που να αερίζεται δίχως να το δέρνουν δυνατοί άνεμοι. Και για να είναι προφυλαγμένο, το σπέρνουν κατά προτίμιση, σε χωράφια που είναι σε κοιλάδα ή σε πλαγιά κοντορραχούλας..Γενικά στο τόπο μας το σπέρνουν στα χωράφια που γίνονται τα ξερικά αραποσίτια και μποστάνια, γιατί αυτά είναι τα πιο κατάλληλα και δροσερά.

Πως καλλιεργείται το λινάρι

Στο χωράφι που θα βάλουμε λινάρι κάνουμε 2 και 3 οργώματα ως τον Οκτώμβριο-Νοέμβριο που θα σπαρθεί. Το πρώτο όργωμα γίνεται πιο βαθύ από τα άλλα.
Εκτός των δυνατά(πλούσια) χωράφια όλα τα άλλα πρέπει να τα φουσκίζουμε με κοπριά ή με λίπασμα . Όταν το λινάρι φυτρώσει και μεγαλώσει ως μια πιθαμή το βοτανίζουμε και σε περίπτωση που βγάλει το χωράφι πολύ χόρτο το ξαναβοτανίζουμε.

Πότε σπέρνεται
Στους ψυχρότερους τόπους σπέρνεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Στο τόπο μας όμως και γενικά στα ζεστά κλίματα το λινάρι σπέρνεται το φθινόπωρο, Οκτώβριο-Νοέμβριο.
Πριν σπείρουμε καθαρίζουμε πρώτα καλά το σπόρο και ύστερα ανακατώνοντάς τον με στάχτη ή με σκόνη από ασβέστη, τον σπέρνουμε στα πεταχτά με το χέρι και τον σκεπάζουμε ξέβαθα με σβάρνα. Με μηχανή το σπάρσιμο γίνεται πιο κανονικά και με λιγότερο σπόρο. Λεπτή (ψιλή) κλωστή κάνει το δασυσπαρμένο λινάρι, γιατί γίνεται ψιλό και λιανό και δεν βγάζει παρακλάδια. Εμείς που πρέπει να το καλλιεργούμε κυρίως για το λιναρόσπορο θέλουμε 7-8 οκάδες σπόρο το στρέμμα. Όταν το καλλιεργούμε για κλωστή και σπόρο θέλουμε 15-20 οκάδες. Στη Λευκάδα ρίχνουν στο στρέμμα μόνο 5-6 οκάδες σπόρο.
Με άλλα λόγια το δασύ (πυκνό) λινάρι κάνει καλή (ψιλή) κλωστή, το μέτριο κλωστή και σπόρο και το αραιό σπόρο.

Πότε θερίζεται
Κατά τον Ιούνιο που ωριμάζει το ξεριζώνουμε ή το θερίζουμε. Το λινάρι που καλλιεργούμε για το σπόρο του, το ξεριζώνουμε όταν ο σπόρος του ωριμάσει καλά, δηλαδή κιτρινίσει. Και το λινάρι που καλλιεργούμε για κλωστή το θερίζουμε πριν ωριμάσει ο σπόρος του.

Θερίζοντας ή ξεριζώνοντας το λινάρι το κάνουμε δεματάκια από 3-4 οκάδες το ένα και τα αφήνουμε στιμένα όρθια στο χωράφι ή στο αλώνι 5-10 ημέρες. Και όταν το λινάρι ξεραθεί καλά, χωρία να λύσουμε τα δεμάτια, τα αλωνίζουμε για να πάρουμε το σπόρο. Το λινάρι που θα βάλουμε να σαπίσει για να βγάλουμε κλωστή το αλωνίζουμε με κόπανο χτυπώντας τις φούντες του. Και το λινάρι που καλλιεργούμε μονάχα για σπόρο το αλωνίζουμε με άλογα, όπως το σιτάρι ή με μηχανή όταν έχουμε μεγάλη έκταση. Και σιγουρεύουμε το σπόρο σε ξηρή αποθήκη, μέσα σε βαρέλια καλά σκεπασμένα ή καλύτερα σε πιθάρια κουπωμένα για να είναι πιο φυλαγμένος από τον αέρα, το φως και τα ποντίκια που προτιμάνε το λιναρόσπορο από κάθε άλλη τροφή.

Πως σαπίζει
Για να βγάλουμε κλωστή από το λινάρι πρέπει, αφού το ξηράνουμε και το αλωνίσουμε, να το βάλουμε 8-10 ημέρες στο νερό να σαπίσει. Στα μέρη που καλλιεργείτε για την ποιότητα της κλωστής πριν το βάλουν να σαπίσει το ξεχωρίζουνε, κατά το χρώμα και το πάχος της καλαμιάς, σε ποιότητες κάνοντας χωριστά δεματάκια. Κάνοντας τα δεματάκια αυτά βάζουνε τις μισές λινοκαλαμιές ανάποδα για να έχουν ρίζες και από τις δύο μεριές.

Το σάπισμα ή μούσκεμα του λιναριού μπορεί να γίνει και μέσα σε βαλτόνερο, για να γίνει όμως καλύτερη η ποιότητα του πρέπει να μπει σε καθαρό νερό. Μπορούμε ακόμα να το μουσκέψουμε και σε χαντάκι που να τρέχει σιγανά νερό, γιατί αν τρέχει δυνατά η κλωστή του σκληραίνεται και χάνει το φιγουράτο χρώμα της. Το νερό πρέπει να σκεπάζει το λινάρι. Σε μερικά μέρη, είτε μουσκέψουν το λινάρι σε τρεχούμενο νερό, είτε σε στάσιμο, όταν μισοσαπίσει το βγάζουν, το στεγνώνουν 2-3 ημέρες στον ήλιο και πάλι το ξαναβάζουν για να σαπίσει όσο πρέπει.

Αυτό το κάνουν όταν δεν φτάνει ένα μούσκεμα για να ξεχωρίσουν οι κλωστές. Μερικοί καλλιεργητές νομίζουνε ότι παίρνει ανοιχτό χρώμα και ασπρίζει εύκολα όταν μουσκεύεται σε τρεχούμενο νερό. Το μούσκεμα του λιναριού γίνεται και σε αλμυρό νερό, αλλά για τα φίνα λινά δε μπορεί κανείς να συμβουλέψει για το σάπισμα του λιναριού στη θάλασσα. Η κλωστή του λιναριού που μουσκεύετε σε στεκούμενο γλυκό νερό γίνεται πιο σταχτιά και πιο μαλακιά, δηλαδή καλύτερη σε ποιότητα από τη κλωστή του λιναριού που σάπισε σε τρεχούμενο.. Το ασβεστούχο ή σιδηρούχο νερό είναι ακατάλληλο.

Το λινάρι κάνει να σαπίσει 10-14 ημέρες, αναλόγως της θερμοκρασίας του νερού και του αέρα. Όταν το τρίψουν και μένουν οι κλωστές στα δάχτυλα έχει σαπίσει όσο πρέπει, το βγάζουν από το νερό και το απλώνουν 10-15 ημέρες στον ήλιο. Και όταν ξηραθεί καλά πρώτα το κοπανίζουν για να τσακιστεί το ξύλο του και ύστερα το περνούν από το μάγγανο. Ύστερα το λαναρίζουν, το κοπανίζουν για δεύτερη φορά, το ξαναλαναρίζουν και τελευταία το γνέθουνε.

Πως βγαίνει το λινέλαιο
Για να βγει το λινέλαιο καθαρίζομε πρώτα το σπόρο, μετά τον αλέθουμε και τελευταία τον θερμαίνουμε με ατμό για να γίνει χυλός και να πιεστεί.

Πηγή: Πλουτοφόρα φυτά-Αλέξανδρου Γεωργακόπουλου-Παράρτημα «Γεωργικού δελτίου» Δεκεμβρίου 1930

Διαβάστε ακόμη:Το λινάρι-Φαρμακευτικές ιδιότητες