Αμειψισπορά σιτηρών

Γιατί χρειάζεται η αμειψισπορά στα σιτηρά

Αντί να καλλιεργούμε ένα χωράφι διαρκώς με το ίδιο φυτό, πολλές φορές έχουμε κάθε συμφέρον να αλλάζουμε τις καλλιέργειες κατά ένα ορισμένο τρόπο. Με μια τέτοια αλλαγή, δηλαδή με την αμειψισπορά, εξυπηρετούμε καλύτερα τη γονιμότητα του χωραφιού και μπορούμε να καταπολεμήσουμε πιο εύκολα τα αγριόχορτα, καθώς και διάφορες εντομολογικές ή μυκητολογικές αρρώστιες. Άλλωστε η αμειψισπορά ταιριάζει πολύ καλά και στη ποικίλη καλλιέργεια, που παρουσιάζει για τον παραγωγό τόσα πλεονεκτήματα, γεωργικά και οικονομικά.

Στα σιτηρά ή αμειψισπορά επιβάλλεται πολύ συχνά για να καταστραφούν ορισμένα ζιζάνια, πού θα ήταν αδύνατο σχεδόν να καταπολεμηθούν διαφορετικά. Η αγριοβρώμη λόγου χάριν, όταν πέσει σ' ένα σιτηροχώραφο, μπορεί να κάμει ζημία εκατό στα εκατό. Το τρομερό αυτό ζιζάνιο δεν καταστρέφεται εύκολα με βοτάνισμα ή σκάλισμα, γιατί στην πρώτη του ανάπτυξη μοιάζει πολύ με καλλιεργούμενα σιτηρά, προπάντων με ήμερη βρώμη. Και αν όμως εξασκήσουμε ειδικές εργάτριες για να ξεχωρίζουν την αγριοβρώμη, πάλι τά έξοδα για βοτάνισμα ή σκάλισμα θα ήταν τόσο μεγάλα, ώστε ή εργασία να καταντά εντελώς ασύμφορη. Γι' αυτό όπου έπεσε αγριοβρώμη δεν πρέπει ποτέ να σπέρνουμε σιτηρά, πού αν δεν καταστραφούν ολότελα, πάντως θα υποστούν πολύ σημαντικές ζημίες. Εκεί επιβάλλεται να καλλιεργήσουμε για ένα-δυό χρόνια σκαλιστικά φυτά εντελώς διαφορετικά από τη βρώμη, για να μας δοθεί ή ευκαιρία να καταπολεμήσουμε το ζιζάνιο με επανειλημμένα σκαλίσματα.

Το ίδιο, σε κάπως μικρότερο βαθμό, συμβαίνει και με άλλα ζιζάνια αγρωστώδη, πού δεν βρέθηκε ακόμα άλλος τρόπος, εκτός απ' την αμειψισπορά, για την αποτελεσματική τους καταπολέμηση. Μπροστά από λίγα χρόνια το ίδιο θα λέγαμε επίσης και για αγριο-χόρτα, πού ανήκουν σε άλλες βοτανικές οικογένειες, κυρίως τον αγριόβικο, την περιπλοκάδα, τα γαϊδουράγκαθα κ.α. Σήμερα όμως αρκετά από τα ζιζάνια αυτά τα καταπολεμούμε θαυμάσια μέσα σε σιτηροχώραφα με συνθετικές Ορμόνες, που έχουν την ιδιότητα να σκοτώνουν τα ζιζάνια, χωρίς να ενοχλούν τα σιτηρά.

Όσον άφορα τα έντομα, πού προσβάλλουν τα σιτηρά, πολλά καταστρέφονται εύκολα με την αμειψισπορά. Το κολεόπτερο Zabrus gibbus, που στον τόπο μας κάνει κάποτε σημαντικές ζημίες, προσβάλλει μονάχα το στάρι και καθόλου τη βρώμη. Αν λοιπόν σ' ένα μολυσμένο χωράφι το σιτάρι εναλλάσσεται με φυτά πού δεν προσβάλλονται, το παράσιτο χάνεται αυτομάτως. Το ίδιο συμβαίνει με το τρομερό δίπτερο Cecidomyia ή Phytophaga destructor (Hessian fly). Απ' αυτό υποφέρει κυρίως το σιτάρι, λιγότερο το κριθάρι και ακόμα πιο λίγο ή βρίζα.

Κι' εδώ αμειψισπορά με βρώμη ή άλλα ανθεκτικά φυτά περιορίζει τις ζημίες. Ένα άλλο κολεόπτερο, το Eleodes opaca (ψευτοσιδηροσκώληκας), που προσβάλλει μονάχα το στάρι, καταστρέφεται εύκολα, όταν το μολυσμένο χωράφι σπαρθεί δύο χρόνια με καλαμπόκι ή άλλα ανθεκτικά φυτά. Ο σιδηροσκώληκας (Elateri-dae), πού είναι επιζήμιος σε ένα σωρό καλλιέργειες, μπορεί επίσης να καταπολεμηθεί με κατάλληλη αμειψισπορά. Η αμειψισπορά μπορεί να είναι ωφέλιμη για να αντιμετώπιση κανένας και μυκητολογικές αρρώστιες. Ο μύκητας Claviceps purpurea αναπτύσσεται προπάντων στη βρίζα και όχι τόσο στα άλλα σιτηρά. Κατάλληλη αμειψισπορά θα συντελούσε πολύ στον περιορισμό της αρρώστιας. Το ίδιο συμβαίνει με την τερηδόνα (Tilletia tritici), που βρίσκεται μόνο στο σιτάρι.

Απ' τα προηγούμενα φαίνεται πως αμειψισπορά των σιτηρών με διάφορες άλλες καλλιέργειες είναι συχνά πολύ ωφέλιμη ή και επιβάλλεται, όταν μια κατάσταση δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με άλλο τρόπο. Κάποτε μάλιστα χρειάζεται ανάμεσα σε δύο καλλιέργειες σιτηρού να σπείρουμε άλλο φυτό μόνο και μόνο για να περιορίσουμε τη διάβρωση του χωραφιού, αν ή επιφάνεια του έμενε εντελώς γυμνή.

Συστήματα αμειψισποράς

Δεν είναι εύκολο να καθορίσει κανένας ορισμένο σύστημα αμειψισποράς, αφού μ' αυτό πρόκειται κάθε φορά να αντιμετωπισθούν διαφορετικές καταστάσεις. Όταν μάλιστα σκεφθούμε ότι και οικονομικές απόψεις, καταναλωτικές συνθήκες, μέσα μεταφοράς κλπ. επηρεάζουν πολύ την αμειψισπορά, πού πρέπει να ακολουθήσει κανένας, τότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα πώς τα συστήματα αμειψισποράς είναι στην πράξη τόσα. όσοι πάνω - κάτω και οι συνδυασμοί των συνθηκών.

Όταν συμφέρει η καλλιέργεια των σιτηρών και τα χωράφια που διαθέτουμε είναι γόνιμα, χωρίς αρρώστιες ή δυσκολοεξόντωτα ζιζάνια, θα μπορούσε κανένας να σπέρνει το ίδιο σιτηρό συνέχεια επί αρκετά χρόνια. Αυτό συμβαίνει σ' όλα τα μέρη — όπως και σε μας — που γερά χωράφια σπέρνονται κάποτε με στάρι συνέχεια επί 5, 10 ή και περισσότερα χρόνια, με άριστα αποτελέσματα. Ώστε την αμειψισπορά σιτάρι-σιτάρι, κριθάρι-κριθάρι κλπ. δεν θα την αποκλείσουμε χωρίς συζήτηση. Απ' την άλλη μεριά υπάρχουν χωράφια τόσο αδύνατα ή ξερά, ώστε να μη μπορεί να σπέρνονται κάθε χρόνο. Τότε η καλλιέργεια σιτηρών θα πρέπει να ακόλουθη αγρανάπαυση επί ένα ή και περισσότερα χρόνια, οπότε καταλήγουμε στο σύστημα αγρανάπαυση-σιτηρό.

Έκτος όμως απ' αυτές τις δύο εξαιρετικές περιπτώσεις, υπάρχουν και πολλές άλλες ενδιάμεσες, για τις όποιες χρειάζεται να βρεθεί το κατάλληλο σύστημα αμειψισποράς. Γενικά τα σιτηρά έρχονται καλύτερα ύστερα από σκαλιστικά φυτά, γιατί αυτά τούς αφήνουν το χωράφι καθαρό από ζιζάνια. Τα αζωτολόγα επίσης είναι πολύ χρήσιμα στην αμειψισπορά των σιτηρών. Δεν πρέπει όμως να προηγούνται αμέσως από σιτηρά, γιατί συνήθως αφήνουν το έδαφος πλούσιο σε άζωτο και μπορεί να προκαλέσουν πλάγιασμα. Επομένως πρώτα έρχεται ένα σκαλιστικό (καλαμπόκι, βαμβάκι, ζαχαρότευτλα, πατάτες κλπ.), τη δεύτερη χρονιά σπέρνονται φθινοπωρινά σιτηρά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη), και ακολουθούν τα ψυχανθή (όσπρια, σόγια, βίκος, μηδική τριφύλλια, πολύγωνο κλπ.), προπάντων όσα κόβονται για χόρτο. Πολυετή φυτά δεν αποκλείονται από την αμειψισπορά των σιτηρών.

Ποιό φυτό θα προτιμήσουμε στην κάθε περίσταση, θα εξαρτηθεί βέβαια από τις συνθήκες πού βρισκόμαστε, φυσικές, οικονομικές και εργατικές. Όσο για τα σιτηρά, δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς η σίκαλη αντέχει περισσότερο από κάθε άλλο στο κρύο, την ξηρασία, τη φτώχεια του χωραφιού και τις αρρώστιες, εντομολογικές ή μυκητολογικές. Η βρώμη είναι ευπαθής στο κρύο, αντέχει όμως στην υγρασία και δεν προσβάλλεται, όπως το στάρι, από ορισμένα έντομα. Το σιτάρι είναι το πιο ενδιαφέρον, γιατί πουλιέται πάντα σε μεγαλύτερη τιμή από τ' άλλα. Όπου γίνεται σιτάρι, ποτέ δεν σκέπτεται κανένας να το αντικαταστήσει με άλλα σιτηρά. Όταν όμως το σιτάρι δυσκολεύεται, τότε μπορούμε να δοκιμάσουμε κριθάρι, βρώμη ή και βρίζα. Το κριθάρι έρχεται καλύτερα από τ' άλλα σιτηρά σε αλκαλικά εδάφη.

Στον τόπο μας οι πιο συνηθισμένες αμειψισπορές είναι οι διετείς:

αγρανάπαυση — σιτάρι ή καλαμπόκι — σιτάρι

Απ' τις τριετείς εφαρμόζονται οι:
αγρανάπαυση — σιτάρι — κριθάρι ή βρώμη, αγρανάπαυση — καλαμπόκι — σιτάρι, καθώς και καλαμπόκι— σιτάρι — κριθάρι ή βρώμη

Αντί καλαμπόκι, σπέρνεται πολλές φορές βαμβάκι και σπανιότερα φασόλια ή άλλα σκαλιστικά, επίσης το στάρι το αντικαθιστούν με άλλο χειμωνιάτικο σιτηρό. Στις αμειψισπορές μας λείπουν τρομερά τα ψυχανθή, καθώς και όσα φυτά καλλιεργούνται για χόρτο, αυτά δηλαδή, πού συντελούν ώστε τα χωράφια να διατηρούν τη γονιμότητα τους. Όταν πετύχουμε να καλλιεργούμε ένα αζωτολόγο φυτό -προπάντων χορτοδοτικό- μια φορά στα τρία χρόνια, τότε ή αμειψισπορά μας θα είναι περισσότερο ισορροπημένη. Έτσι όχι μόνο θα διατηρείται καλύτερα ή γονιμότητα των χωραφιών, άλλα θα παράγεται και πολύτιμη τροφή για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Φυσικά κάθε σύστημα πρέπει να έχει αρκετή ελαστικότητα, για να προσαρμόζεται εύκολα σε ιδιαίτερες συνθήκες (αρρώστιες, ζιζάνια, καταναλωτικές ανάγκες κλπ.), πού μπορεί να παρουσιαστούν απ' τη μια στιγμή στην άλλη.

Διαβάστε ακόμη:Εποχή σποράς οσπρίων