Η 1η Ελληνική φαρμακοποιία και συνταγές φαρμάκων

Ελληνική φαρμακοποιία και συνταγές φαρμάκων

Ο Διονύσιος Πύρρος ο Θεσσαλός, σπούδασε ιατρική στη Παβία για 7 χρόνια. Ήταν αρχιμανδρίτης και ιεροδιδάσκαλος. Το 1818 στη Κωνσταντινούπολη, εξέδωσε την 1η Φαρμακοποιία στα Ελληνικά. Όταν ξεκίνησε η Ελληνική επανάσταση βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη εξασκώντας την ιατρική και διέφυγε ειδοποιούμενος από κάποιον Τούρκο που είχε θεραπεύσει. Στον Άθωνα η κοινότητα του Αγ. Όρους τον προστάζει να φτιάξει πυρίτιδα σύμφωνα με την Φαρμακοποιία του...

Φόρμουλες και συνταγές από την πρώτη γενική φαρμακοποιία:

Λαύδανον
Μέθοδος κατασκευής: Επάρε κανέλλαν καλήν δράμια 1, καρυόφυλλα (μοσκοκάρφια) δράμια 1, τα δύο καλώς κοπανισμένα. Κρασί καλόν και άσπρον δρ. 100. Αφιόνι (όπιον) καθαρόν δρ. 16, κρόκον καλόν δρ. 1, ανακατώνουν τα πάντα καλώς, έως συ να αναλύσει το όπίον, έπειτα βάλε το μίγμα τούτο εις εν αγγείον υάλινον καλώς κεκλεισμένο, και άφεστο να μείνει εις τον ήλιον ή εις θέρμη σακήν δια οκτώ ημέρας. Μετά ταύτας σφραγίσας αυτό δια ποταπού χόρτου, φύλαξον δια την χρεία σου.
Είναι ναρκωτικόν, υπνωτικόν και ανώδυνον. Εις διάρροια, δυσεντερίαν, εις βήχαν παντός είδους, εις φθίσιν γαστρικών και εντερικών, εις την αυπνίαν, εις όλους σχεδόν τους πόνους του σώματος, ακόμη και εις εκείνα τα πάθη εις τα οποία ωφελεί το οποίον, εξωτερικής εις τας βρωμεράς πληγάς, εις τα δαγκάματα των μελισσών, σκορπιών κλπ.
Δόσις: Εις τα βρέφη από δύο, έως πέντε φάγματα (κόμπους) εις τους προβεβηκότος δίδεται από πέντε έως δέκα δις ή τρις την ημέραν με το νερόν ή με άλλο ρευστόν θερμόν ή και ψυχρόν.

Ασβεστόνερον
Μέθοδος κατασκευής:
Χύσον εις μια ποσότητα εκατόν δράμια από άσβεστον νερόν καθαρόν οκάδες οκτώ. Ανακάτωσον καλώς, δια να γένη ένα τι ως γάλα άσβεστου, το οποίον άφησον να κατασταλάξει, έπειτα σφράγισον δια ποταπού χόρτου και μετά ταύτα φύλαξον αυτό εις υάλινα αγγεία γεμάτα, καλώς κεκλεισμένα και άνω κάτω βαλμένα.
Μεταχειρσίς (έσωθεν): Εις τον αναγουλασμόν, εις τους σπασμούς, εις την καρδιαλγίαν, εις τας διάρροιας, εις τον λόξυγκαν, εις το πολύ οξύ του στομάχου, εις την λιθίασιν (πέτραν), εις την άμμον, εις τας εξωτερικάς πληγάς του σώματος, εις τους φαρμακωμένους από αρσενικόν, (έξωθεν) εις τας δυσώδεις και ανίατους πληγάς των μελών, ενωμένον με το λευκόν του ωού, με το έλαιον και γενόμενον ως αλοιφή, θέτεται εις τα κεκαυμένα μέρη του σώματος.
Δόσις: Από πενήντα έως 200 δράμια καθ' όλην την ημέραν ή και πλέον τι.

Πνεύμα πολυαρωματικόν:
Επάρε από τας κορυφάς των ακόλουθων χόρτων χλωρών δηλ. αψινθέας, ελισφάκου, της λεβάντας, μεγιοράνας, δενδρολίβανου, υσσώπου, απήγανου, μελισσόχορτου, θυμού, βασιλικού, οργάνου, και ιπερικού εις λεπτά κεκομένας ανά δράμια 8, πνεύμα του οίνου δρ. 400, ύδωρ καθαρόν δρ 100, άφες αυτά εις ανάλυσιν δια 24 ώρας έπειτα λαμπικάρισον δια θερμού λουτρού του ύδατος, έως ου να εξέλθουν τριακόσια δράμια του πνευματώδους τούτου υγρού.
Μεταχ.: Έξωθεν, εις τα κτυπήματα, ψυχρά πρίσματα, εις πόνους των μελών και εις την κεφαλαλγίαν.
Έσωθεν, εις αχωνευσίαν, αδυναμίαν, ανορεξίαν, παραλυσίαν και ατονίαν των μελών. Δόσις: Έσωθεν, από 12 στάγματα έως 1 δρ.

Απόβρασμα της Αψινθέας: Βάλε εις εν αγγείον αψινθέας ξηράν δρ 100, χύσον και νερόν ψυχρόν δρ 600, ζέστανε το όλον, έως ου να βράσει δια δύο ώρας. Έπειτα στράγγισον τούτο από εν στραγγιστή ρ ων και πάλι ξαναστράγγισον, και το λείψανον βρεμμένον με νέον νερόν στράγγισον εις εν αγγείον. Μετά ταύτα ένωσον τα νερά, και βράσον αυτά, έως ου να πήξωσι.
Μεταχ. Εις ταρακτικάς θερμάς, εις αδυναμίαν του στομάχου.
Δόσις: Από εν δρ έως δύο.

Χυλός των καρπών της κουφοξυλιάς: Κοπάνισον τας ωρίμους βάκχας της κουφοξυλιάς, έκβαλε τον χυλόν αυτών δια τινός πιεστηρίου, βράσε τον τόσον, έως ου να έλθει εις πήξιν μέλιτος τινές των φαρμακοποιών προσθέτουν εις αυτόν και ζάκχαριν καλήν δρ. 12 εις κάθε 100 δρ του χυλού.
Μεταχ. Έσωθεν εις ρευματικάς θερμάς και ανθρακικάς εις των υδρωπεκίαν και εις άλλα πάθη.

Πηκτή του Ελαφοκέρατος: Βράσε εις τρεις οκάδες νερόν της βρύσης ελαφοκέρατον καλώς ξημένον και κοπανισμένον δρ. 100 έως ου και ψυχρανθέν εν μέρος αυτού να πήξει. Στράγγισον το υγρόν αυτό, προσθές και ζάκχαριν καλήν δρ. 100 και ούτης άφες να ψυχρανθεί και να πήξει.
Μεταχ. Εις τον διαβήτην, εις την υδρωπεκίαν, εις την βρώμικα, εις πληγάς και εις συντριμμένα κόκαλα.
Δόσις: Από 4δρ έως εν πολλάκις την ημέρα.

Ροδόμελον: Βράσε πολλάκις πέταλα των ερυθρών ρόδων δρ 8 εις νερόν κοινόν δρ εξήντα πέντε. Ένωσον τα κογχλάσματα ταύτα, πρόσθεσον και μέλι καθαρόν, και ούτως εξάτμισον κατά την τέχνην, έως ου να έλθει εις πήξιν εκχυλίσματος.
Μεταχ.: έσωθεν, δια να καθαρίσει τας πληγάς του στόματος και των αμυγδαλοειδών αδένων του λαιμού εις είδος γαργάρας.

Ελαιόλαδον: Αλεσον τας ωρίμους ελαίας εις τίνα μύλον προς ορθάς κείμενον εις άλλην πέτραν οριζόντιον. Βάλε την μάζα αυτήν εις τινά σάκκον, και θλίψας αυτόν δια τινός δυνατού πιεστηρίου, σύναξον το εξερχόμενον έλαιον εις αγγεία αρμόδια.
Μεταχ. Έσωθεν: Εις δυσκοιλιότητα, εις πόνους ρευματικούς, εις σκώλικας, εις τον τέτανον, εις τρίσμον και φλόγωσιν των νεφρών και εις τους φαρμακωμένους.

Όξος Δυνατόν: Επάρε μια αρκετήν ποσότητα κοινού όξους και λευκούς και άφες την να μείνει δια τινά καιρόν εις ψυχρότατον τόπον, έως ου να παγώσει, σύναξον, τους σχηματιζόμενους κρυστάλλους και το επίλοιπον ον όξος καθαρόν, φύλαξον εις αγγεία υάλινα καλώς κεκλεισμένα.
Μεταχ.: Διαλυμένον εις το ζακχαρώδες νερόν, εις τας θέρμας και πάθη σθενικής διαθέσεως, εις προερχόμενα πάθη από το όπιον ή απ' άλλας ναρκωτικάς ύλας.
Έξωθεν: Δια να οσφραίνεται εις τας λιποθυμίας, συγκοπήν και πολύ ύπνιαν, εις είδος αχνίσματος, εις μερικούς σθενικούς μετεωρισμούς, εις τα πρίσματα, κτυπήματα, διαλυμένον εις το νερόν γίνεται κλυστήρια δια τας μήτρας των γυναικών εις την λευκορροίαν κα μηνορραγίαν. Εις είδος κλυστήρος, εις τας αιμορραγίας και εις το χαμήλωμα του ορθεντέρου και εις άλλα πάθη σθενικά.
Δόσις: Από 8 δρ έως 50 ενωμένον με τετραπλούν του αυτού βάρους από νερόν ζακχαρώδες ή μελώδες έως 12 ώρας.

Όξος θερμοξυδωμένον: Λαμπικάρισον καλά με καμμίαν στόρταν υάλινον και καλήν, κείμενην εις λουτρόν της άμμου, δυνατόν όξος του χαλκού, ξαναλαμπικάρισον αυτό και φύλαξαι το εις αγγεία κρυστάλλινα καλώς κλεισμένα.
Μεταχ. Έξωθεν δια όσφρησιν εις λιποθυμίας, εις την συγκοπήν, εις την μέθην, εις την μελαγχολίαν, έως αχνός εις τα κτυπήματα, συντρίμματα, γάγγραιναν και πληγάς των οστέων.
Έσωθεν εις νευρικάς θέρμας και εις κιτρινάδαν.

Σκόνη καθαρτική των οδόντων: Επάρε κίναν καλήν δρ 16, κοράλλια κόκκινα δρ. 3, κανέλλαν, μύρραν και άνθη τρυγίου από 1 δρ., κοπάνισον καθέν τούτων καλώς και κοσκινί-σου και ούτω μεταχειρίσου.
Άλλος τρόπος: Επάρε σκόνην της κίνας δρ. 8, της κανέλλας δρ 1 και έλαιον των καρυοφύλλων σταγ. 15 και ενώσας έχε δια την χρειάν σου.

Οι φαρμακοποιοί της εποχής είχαν ταυτόχρονα και χημικές γνώσεις. Ο Πύρρος κλείνοντας το βιβλίο του με τελευταίο κεφάλαιο τη «χυμική οικονομική» περιέχει πληροφορίες για τις μεθόδου κατασκευής σαπουνιού, πράσινου του χαλκού μέχρι και μπαρουτιού..

Πυρίτης κόνις, ή παρούτι: Επάρε νίτρου καθαρού και ξηρού μέρη εβδομήκοντα έξι (76), θείου καθαρού μέρη 9 και δεκαπέντε μέρη (15) κάρβουνου των κώνων της Ιτέας ή λεπτοκαρέας ή της λευκής, καλώς κεκαυμένων μέσα. Εις λάκκους και υπόγειους τόπους, κοπάνισον πρώτον χωριστά τα είδη, έπειτα ενώσας ξανακοπάνισον ομού αυτά δια δέκα ή δώδεκα ώρας εις παστρικόν ξύλινον γουδίον με γουδοχέρι ξύλινον πρόσθετων και ολίγον νερόν καθαρόν, έως ότου να μειχθεί πολλά καλά η ύλη και κοπανισθεί, και αφού εξαλειφθεί η υγρασία αυτή και η ύλη πλέον δεν βάψει τους δακτύλους ευκόλως και τα πανιά, κοκκίνισε την δια πολλών κόσκινων, πυκνών ή αραιών κατά τας τρύπας, ξηράνον την κονιν ταύτην εις το ήλιον, τρίψε την και πάλι κοσκίνισε την. Έπειτα δια να ομαλύνεις τας εσωχάς και τας εξωχάς ταύτης, την βάνεις εις εν βαρέλιον κεκλεισμένον κατά τα δύο άκρα και με τον ένα άξονα επιστηριζόμενον επάνω εις δυο υποστηρίγματα και την κινείς συνεχώς, έως ου να στρογγυλευθεί καλά και να μη βάψει πλέον τας χείρας.
Μετά ταύτα κοσκίνισον αυτήν δια διαφόρων πάλιν κόσκινων και φύλαξε την εις αρμόδια άνυγρα αγγεία καλώς κεκλεισμένα δια την χρειάν σου.
Η κόνις αυτή ξηρά ους, ανάπτει ευθύς με κάθε σπινθήρα δηλ. του πυρός και του ηλίου.

Ο Πύρρος ο Θετταλός το 1831 συγγράφει το « Έγκόλπιον των Ιατρών» το οποίο περιλαμβάνει πολλές και χρήσιμες συνταγές για όλες τις παθήσεις. Ο αριθμός αυτών των συνταγών φτάνει τις 1200 και άνω.

Αλοιφή των ρόδων: Επάρε Βουτύρων νωπών δρ. 16 και διαλύσου αυτο δια του πυρός ή του ηλίου με ροδόσταγμα δρ 50, σφράγισον το νερόν αυτό και εις το βούτυρον προσθές κηρίον καθαρόν και διαλυμένον δρ 3, κατασταλτικόν κόκκινον (μερκούρια) εις λεπτήν σκόνην δρ. 1, καμφορά δρ 1, ανακάτωσον και κάμε αλοιφή κατα την τέχνην.
Μεταχ. Εις πληγάς των ομμάτων και εις εξωτερικάς αιμορροΐδας, εις γονόρροιαν ψευδήν, εις γαλλικάς πληγάς, εις σκάσιμον και τραχύτητα των μελών, εις ηπατικά στίγματα, εις έρπητας, και εις κασίδας των ανδρών και γυναικών.

Αλοιφή της Αλθαίας: Επάρε ρίζας της Αλθαίας (δενδρομολοχας) δρ 150, σπόρους του τρίφυλλου δρ 60, λινόσπερμα δρ. 60. Κοπάνισον το όλον και βράσε το με νερόν αρκετόν, σφράγισον, προσθες έπειτα και βούτυρον καλόν δρ 400 και ξανάβρασε το αρκετά, ρητινών δρ. 36, τρεμεντίαν δρ. 16, ανακάτωσον εις το πυρ έως συ να έλθει εις μέτριαν πήξιν. Μεταχ.: Εις πονεμένα μέλη του σώματος, εις τον νεφρίτην κλπ.

Αλοιφή καθαρτική: Ηπάρε τρεμεντίναν καλήν δρ. 16, ένα ώχρον του ωου, μέλι, καλόν δρ. 8, μύρραν και αλόην εις κόνην λεπτήν ανά δρ. εν ένωσον το όλον, και κάμε αλοιφήν κατά την τέχνην.
Μεταχ. Εις απλάς πληγάς, εις καυσίματα, εις γαλλικάς πληγάς, εις εσωτερικούς φλογώσεις, εις κυκεώνα και εις άνθρακα.

Αλοιφή δια τα καυσίματα: Επάρε δευτέρας φλοίας και νωπά φύλλα της κουφοξυλαίας ανα δρ. 32. Κοπάνισον και βράσε τα με λινελαιον δρ. 200, έως ου τα υδατώδη μέρη του χόρτου να εξατμισθώσι και στράγγισον, έπειτα χύσε ολίγον κατ' ολίγον αναλυμένον κηρίον λευκόν δρ. 50, ανακάτωσον με ξύλινην σπάθην εως ου να έλθει εις πήζιν αλοιφής και φύλαξον.

Αλοιφή δια ψώραν: Επάρε αλοιφήν του οξυλαπάτου δρ. 16, ελλέβορον (σκάρφην) λευκόν δρ. 2, σκόνην θείου δρ. 4, έλαιον του δενδρολίβανου στάγματα 10. Ένωσον με ολίγον βούτυρον νωπόν και κάμε αλοιφήν κατά την τέχνην.

Αλοιφή ανθελμιντικη: Επάρε δαψνελαιον δρ. 8, χολήν του βοός δρ. 1, αλόην δρ. 1, σκόνην κολοκυνθίδος (κολοκύθα της Αραβίας) κόκκους 30, έλαιον των καρυοψύλλων στάγματα 30. Ενωσον το όλον και καμε αλοιφήν κατά την τέχνην.

Βάλσαμον δια πληγάς
Επάρε χλωρά φύλλα των πεντανεύρων, του χιλιόφυλλου αν' απλοχ. 4, άνθη του λευκού κρίνου, του υπερίκου, του φλόμου αν' απλοχ. 2. Κόψον αυτά εις λεπτά και ένωσον, έπειτα θες άπαντα εις τι χονδρόν αγγείον υάλινον με καλόν πνεύμα του οίνου δρ. 300, να μεινώσίν εις τον ήλιον, ή εις ζεστήν στάκτην δια 10 ή 20 ημέρας, μετά ταύτα, όταν θέλεις, στράγγισον ολίγον από τό και μεταχειρίσου δια την χρειάν σου.
Μεταχ. Εις γαλλικόν όρχιν, εις πληγάς ξηράς και βρωμεράς.

Βερνίκαι: Υπερασπίζωνταί τα σώματα και τα κατασταίνωσι λαμπρά και ωραία.
Βερνίκη λευκή με πνεύμα: Επαρε κόμμι του κέδρου δρ. 1, τρεμεντίναν λευκήν και καθαρήν δρ. 50 και πνεύμα του οίνου δρ. 200. Κοπάνισον τον κέδρο και ανάλυσε την εις το πνεύμα του οίνου. Έπειτα πρόσθεc την τρεμεντίναν και ανακάτωσον καλώς και ούτως άφες να καθαρισθεί το υγρόν, ύστερον σφράγισον και φύλαξον.

Βερνίκη λευκή με μαστίχην
Επάρε πνεύμα του οίνου δρ. 200, μαστίχην καθαράν δρ. 16, κόμμι του κέδρου δρ. 50, κόμμι ελέμι δρ. 8, τρεμεντίναν καλήν δρ. 32. Διάλυσον τα κομμία εις το πνεύμα του οίνου, άφες να κατακαθίσει η ύλη, σφράγισον και προσθέσας την ρητίνην μεταχειρίσου. Η βερνίκη αυτή αφ' ου ξηρανθή, εμπόρει να στιλβωθεί με την κισσίριν, κάμνει την ελαφρόπετραν λεγόμενη ν.

Βώλος σιδήρους: Ένωσον εν μέρος ρινίσματος του σιδήρου και δύο μέρη άνθη τρυγιάς με μίαν αρκετήν ποσότητα πνεύματος του οίνου και κάμε μίαν σφαίραν όσην θέλεις και φύλαξε την. Και όταν θέλεις, πλύνε την εις κοινόν νερόν, έως ου να λάβει ένα χρώμα κιτρινωπόν, έπειτα τύλιξον τον βώλον εις τι πανίον και φύλαξε τον δια άλλην φοράν και το νερόν αυτό πιέ το.
Μεταχ. Εις εμφράξεις των εντέρων, των σπλάγχνων, του ήπατος και λοιπών μερών.

Βώλος δια την άμμον: Επάρε σαπώνιον της Βενετίας ή της Κρήτης κοκ. 12, σκόνην λεπτήν των κογχυλίων και οστριδίων ανά κοκ. 8, γην μεταλλώδη της τρυγίας κοκ. 10. Ένωσον το όλον και κάμε ένα βώλον με εκχύλισμα της αλθαίας ή με μέλι καλόν.
Μεταχ. Εις άμμον των νεφρών και της κύστεως.

Γλύκισμα διαλυτικόν: Επάρε παρέγχυμα της λεπτής σταφίδος δρ. 16, οξυφοίνικα (θαμαρίνθι) δρ. 16, ρεοβάρβαρον δρ. 12, άνθη τρυγιάς (κρεμόριον) δρ. 2, ανάλυσον με κανέν εκχύλισμα, έως ου να γίνει πηκτόν. Μεταχ. Εις βωμίκάν (απόστημα) και εις δυσκοιλιότητα.

Γλύκισμα στομαχικόν και κάλον
Επάρε γλύκισμα του ηδυόσμου και της αφίνθέας ανά δρ. 24, γλύκισμα της κανέλλας δρ. 6, κίναν και κασκαριλλίαν ανα δρ. 4. Κοπάνισον τα πάντα και ένωσον με κάνεν εκχύλισμα γλυκόν ή με ζάχαριν δια να κάμεις γλύκισμα δια τον χρονακόν βήχαν, εις χολερικά πάθη, εις λειεντερίαν, εις ρεύσιν του ούρους, εις λευκοροίαν των γυναικών και εις την ανάσαρκαν. Δόσις: από δρ. 2 εσπέρας και πρωί και μεσημβρίας.

Γλύκισμα δια την διάρροιαν:
Επάρε πάλαιαν ροδοζάκχαριν δρ. 2, διασκόρδιον (συντ. 551) δρ. 2, ρεοβάρβαρον δρ. 1, ιπεκακουάναν κοκ. 20. Ένωσον ομού και κάμε γλύκισμα κατά την τέχνην με γλύκισμα των κυδωνιών.
Μεταχ. Εις διάρροιαν και λειεντερίαν, εις κοιλιακήν ρεύσιν.

Γλύκισμα δια τον βήχα: Επάρε μάνναν (Η μάννα είναι ένας χυλός γλυκύς ως το μέλι, ο οποίος εξέρχεται από εν δένδρον μελέαν καλούμενον, το οποίον εις την Σικελίαν φύεται εις πλήθος) δρ. 8, κασσίαν εφημένην δρ. 8, εκχύλισμα της αλθαίας δρ. 8, βούτυρον του θείου βρώματος (κακάου) δρ. 16, αμύγδολόλαδον δρ. 16, ανθόνερον δρ. 32, κερμές γεώδες κοκ. 4. Ένωσον το όλον, και κάμε γλύκισμα κατά την τέχνην.
Μεταχ. Εις βήχα και καταρρουν διαφόρου είδους, εις πόνον του στήθους και εις την φθίσιν.

Γλύκισμα αντιπυρετικόν: Επάρε χυλόν των κεδρόκοκκων δρ. 4, κίναν λεπτήν δρ. 16, αμμωνιακόν άλας δρ. 2, θηριακήν δρ. 2, ένωσον με εκχύλισμα της αψινθέας, όσον αρκεί και κάμε γλύκισμα.
Δόσις: από δρ. 1, εσπέρας και πρωί δια πολλάς ημέρας, έως ου να παύσει ολοτελώς η θέρμη.
Άλλο: Επάρε γλύκισμα της αψινθέας δρ. 8, κρόκον του σιδήρου δρ. 1, χιλιόποδα (κάνθαροι μικροί και σφαιρικοί, οι οποίοι ευρίσκονται εις τας γωνίας των οίκων) εις σκόνην δρ. 1, νερόν της πεταλώδους γης της τρυγιάς δρ. 1, σκόνην της δρακοντέας δρ. 1, κάμε γλύκισμα με ζάκχαριν και φύλαξε το δια την χρεία ν σου.

Εκχύλισμα (Σιρόπιο) της σκίλλης σύνθετον: Επάρε φλοίας ξηράς σκιλλοκρρομμύδας δρ. 8, φύλλα υσσώπου δρ. 16. Κόψον εις λεπτά, έπειτα βάλε τα εις κεκλεισμένον άγγος να μουσκεύσωσι δια τινάς ώρας με νερόν λαμπικαρισμένον του υσσώπου. Στράγγισον και εις το στραγγισθέν πρόσθες ζάκχαριν λευκήν δρ. 300 και δίνε το εις τας θερμάς, εις την φθίσιν, εις τον βήχα.

Έμπλαστρα: Εις τα έμπλαστρα εμβαίνουσιν αι ρητίνες, τα έλαια, τα πάχη, οι χυλοί τινών χόρτων και ριζών, άπαντα ηνωμένα, και καλώς δια του πυρός και θερμότητος βρασμένα και εις πανιά ή χαρτιά ομαλής ηπλωμένα.

Έμπλαστρον στομαχικόν: Επάρε κηρίον κίτρινον δρ. 12, κόμμι τακαμάκαν δρ. 8, έλαιον της δάφνης δρ. 12, σκόνην των γαρουφάλλων δρ. 6, μοσχοκάρυδον δρ. 2, έλαιον του ηδυόσμου δρ. 1/2. Ένωσον και κάμε έμπλαστρον.
Μεταχ. Εις ανορεξίαν, εις λειεντερίαν, εις κοιλιακήν ρεύσιν, και εις αδυναμίαν του στήθους και του στομάχου.

Έμπλαστρον δια το σπάσιμον: Επάρε μαστίχην δρ. 4 υπόκυστον (φυτο παρασιττικό, τρυφερόν και ερυθρούν, φύεται στας ρίζας του κυστού, όστις φέρει άνθη όμοια των ρόδων) δρ. 3, κυπαρισσόμηλα δρ. 3, γην σφραγιστήν δρ. 3, πήσσαν μελάνην δρ. 1, τρεμεντίναν δρ. 24, κηρίον κίτρινον δρ. 8, ρίζας του σύμφυτου (στεκούλι) δρ. 8. Κοπάνισον τα πάντα καλώς και κάμε σκόνην, έπειτα βράσον αυτό δια του πυρός και κάμε έμπλαστρον κατά την χρειάν σου εις τι πανίον και ούτως ας το θέσει ο πάσχων εις τον πόνον του, αφού πρότερον εμβάσει την εκβαλόμενην αυτού εντεροκήλην.

Ιατρικόν της λύσσας: Επάρε ελελισφάκον και απήγανον αν' απλόχειρον ένα, φύλλα και ρίζας του ινώδους τριφυλλιού, της αγγέλικας και τραγίον χόρτον ανά δρ. 8, άλας κοινόν δρ. 16, σκόρδιον χόρτον δρ. 16. Κοπάνισον όλα καλώς εις γουδίον, έπειτα ένωσον και βράσον αυτά με οίνον λευκόν δρ. 250, στράγισον δυνατά και μεταχειρίσου.
Μεταχ. Εις τους λυσσασμένους ανθρώπους.
Δόσις: Από δρ. 32 δις της ημέρας. Με τούτο το ιατρικόν εθεραπεύθησαν πολλοτάτοι άνθρωποι.

Ιατρικόν δια αρθριτικά πάθη: Επάρε βάλσαμον της Μέκκας δρ. 16, κίναν κόκκινην δρ. 8, κρόκον δρ. 4, σάλσα παρίλλιαν δρ. 8, ελελισφάκον δρ. 8, πνεύμα του οίνου δρ. 300. Κοπάνισον τα χόρτα, διάλυσον το βάλσαμον εις ένα τρίτο του πνεύματος του οίνου, και το επίλοίπον άφησον να μουσκεύσει με τα δύο τρίτα του λοιπού πνεύματος του οίνου, έπειτα στράγγισον το ρευστόν, ένωσον ομού τα δύο ρεύματα, και προς το τέλος πρόσθες ασβεστόνερον τριπλούν της ύλης και μεταχειρίσου εις την χρειάν σου.
Μεταχ. Εις τα αρθριτικά πάθη παντός σώματος εις τον ραχίτην και ρευματισμούς.
Δόσις: Από 50 δρ. ή και πλέον τι, πρωί και εσπέρας.

Νερόν πνευματώδες και αυτοκρατορικόν: Επάρε φύλλα της δάφνης του Απόλλωνος δρ. 12, της μαγγιονάρας δρ. 8, του δενδρολίβαου δρ. 8, ξύλον του ωχρού σανδάλου δρ. 16, μοσχοκάρυδον δρ. 2, λειμονέλαιον δρ. 8 και πνεύμα του οίνου 800. Άφες τα πάντα να μουσκεύσωσιν ομού δια 24 ώρας, έπειτα λαμπηκάρισον με μέτριαν θερμότητα νερόν ευώδες έως δρ. 600 και ούτω φύλαξον δια την χρειάν σου. Τούτο το νερό ωφελεί εις λιποθυμίας τω γυναικών, προφυλλάτεικαι τον άνθρωπον από τους μολυσμούς των παθών.

Νερόν εξαλειπτικόν των στιγμάτων του δέρματος: Επάρε στύψιν κοινήν δρ. 8, άνθη του θείου δρ. 8. Κοπάνισον αυτά και βάλε τα εις υάλινον άγγος και τάραξε το έως μισήν ώραν και ούτω μεταχειρίσου.
Μεταχ. Με τούτο το νερόν πλύνουσι το κατεστιγμένον πρόσωπον, επιθέτοντες εις τα στίγματα και κανένα πανίον βρεγμένον εις αυτό, οπόταν υπάγωσι να κοιμηθώσι.

Νερόν της εν Ουγγαρία βασιλίσσης: Επάρε φύλλα και άνθη του δενδρολίβανου, καλώς καθαρισμένα, όσα θέλεις, χύσον επάνω αυτών πνεύμα του οίνου τόσον, ως να πλέει επάνω αυτών έπειτα λαμπηκάρισον, αυτό δια του πυρός, έως ου να εύγη όλον το πνεύμα του οίνου και φύλαξον δια την χρειάν σου.
Μεταχ. Εις πάθη σπασμωδικά και εις αδυναμίαν του σώματος.
Δόσις: Από δρ. 2 ανά 3 ώρας.

Σημαντικότερο έργο του θεωρείται η «Βοτανική» του, που τυπώθηκε το 1838 σε δύο τόμους, με εικόνες 200 βοτάνων χρωματισμένες από τον ίδιο («Δια να τυπώσω τας χρωματισμένας εικόνας, έκαμα ειδικήν μου λιθογραφίαν, επειδή και οι Βαβαροί όντες φθονεροί τότε, δεν με άφηνον να την τυπώσω. Πολλά έπαθον από αυτούς έως ου να την τυπώσω»).

Διαβάστε ακόμη:Δωρεάν βιβλία ιατρικής φαρμακολογίας