Εφαρμογή του ζεόλιθου στην γεωργία

Ο ζεόλιθος στις βιολογικές καλλιέργειες

Οι αναγνώστες μας έχουν ήδη ακούσει για τον ζεόλιθο στις βιολογικές καλλιέργειες και στην γεωργία και ασφαλώς θα διερωτήθηκαν τι είναι το καινούριο αυτό φρούτο. Ναι, είναι καινούριο αφού μόλις πριν από μια περίπου δεκαετία άρχισε να χρησιμοποιείται δειλά-δειλά στην Ελληνική γεωργία. Έχει όμως μεγάλες προοπτικές, χάρις στα πλεονεκτήματα που προσφέρει. Μερικοί το ονομάζουν «πέτρα της ζωής» ή «μαγική πέτρα». Το όνομα του προέρχεται από τις λέξεις ζέω = βράζω και λίθος = πέτρα γιατί όταν θερμανθεί αποβάλλει, με τη μορφή φυσαλίδων, το νερό που έχει συγκρατήσει, δίνοντας την εντύπωση ότι βράζει.

Ο ζεόλιθος ανακαλύφθηκε το 1756 από τους γεωλόγους και το 1950 η βιομηχανία άρχισε να παρασκευάζει συνθετικό ζεόλιθο. Τα κοιτάσματα του ζεόλιθου σχηματίστηκαν πριν από εκατομμύρια χρόνια από τις εκρήξεις των ηφαιστείων όταν λάβα με στάχτη χύθηκαν στους ωκεανούς. Εκεί δημιουργήθηκε αντίδραση ανάμεσα στα ηφαιστειακά υλικά και το χλωριούχο νάτριο των ωκεανών. Αυτό που κάνει τον ζεόλιθο περιζήτητο σήμερα είναι ότι αποτελεί ένα από τα λιγοστά φυσικά ορυκτά που είναι αρνητικά φορτισμένο και έχει κρυσταλλική δομή που μοιάζει με την κηρύθρα των μελισσών.

Η δομή αυτή προσφέρει πολυάριθμα κενά ή θαλάμους που φθάνουν μέχρι το 50% του αφυδατωμένου όγκου του. Τα κενά αυτά είναι ανοιχτά για κατιόντα, βαρέα μέταλλα και τοξίνες ώστε να εισχωρήσουν και να παγιδευτούν και να απομακρυνθούν στη συνέχεια. Οι εδαφολόγοι το ονομάζουν αυτό Ικανότητα Ανταλλαγής Κατιόντων. Σε αυτές τις ιδιότητες και στην ικανότητα συγκράτησης νερού (χωρίς να διογκώνεται), στηρίζεται η πολύτιμη συνδρομή την οποία μπορεί να προσφέρει στη γεωργία, στην κτηνοτροφία και στην ιατρική. Οι Αμερικανοί το δοκίμασαν ως υπόστρωμα καλλιέργειας στις πρόσφατες διαστημικές αποστολές τους.

Ας δούμε τις χρήσιμες εφαρμογές που μπορεί να έχει στη γεωργία και μάλιστα στη βιολογική γεωργία. Η χρήση του στη γεωργία είναι πολύ ανεπτυγμένη στην Ιαπωνία και στην Ευρώπη και περιορισμένη στη χώρα μας.
Ο ζεόλιθος είναι αργιλοπυριτικό υλικό με κρυσταλλική τετραεδρική δομή. Η χημική σύσταση του μπορεί να ποικίλει από τοποθεσία σε τοποθεσία. Στη φύση απαντώνται περισσότερα από 30 είδη ζεόλιθων από τα οποία τα 20 βρίσκονται σε ιζηματογενή πετρώματα. Ο καλύτερος είναι αυτός που περιέχει τον κλινοπτιλόλιθο σε μεγάλη αναλογία.

Μια εκτίμηση της περιεκτικότητας του δίνει ο παρακάτω πίνακας

Χημική σύνθεση του ζεόλιθου

Συστατικά - Ελ.Ζεόλιθος* % Όρια τιμών
SiO2 68,62 67.3
Α12Ο3 11,80 10.9
CaO 2,14 2.45 1,5-4,0
ΜgO 0,75 0.75
Να2O 1,13 0.27 0,3-0,8
Κ2O 2,92 3.00 2,5-4,5
Fe2O3 0,07 1.05 0,8-1,5
L.Ο.Ι 12,34
Υγρασία 3,00
Ιχνοστοιχεία 0,08 0,50

(*)Α. Φιλιππίδης και άλλοι (2008)

Ο ζεόλιθος εφαρμόζεται με ενσωμάτωση στο έδαφος σε ποσότητες από 100 μέχρι 300 κιλά το στρέμμα ανάλογα με την κοκκομετρική του σύσταση (λεπτότητα υλικού). Όσο πιο λεπτόκοκκο είναι το υλικό τόσο πιο μικρότερη ποσότητα απαιτείται. Σε βαριά εδάφη πρέπει να προτιμάται ζεόλιθος σε σπυρωτή μορφή (2,5-5 mm), ενώ σε ελαφρά εδάφη πρέπει να προτιμάται αυτός σε μορφή σκόνης. Υπολογίζεται ότι 0,5 κιλό ζεόλιθου σε σκόνη έχει επιφάνεια ανάλογη με αυτήν ενός γηπέδου ποδοσφαίρου!. Βέβαια σε αυτήν την περίπτωση γίνεται δυσκολότερη η εφαρμογή του στο χωράφι και είναι εύκολη η εφαρμογή του σε νέες φυτεύσεις δένδρων με τοποθέτηση του στο λάκκο φύτευσης.

Η παραπάνω ποσότητα εφαρμόζεται στο έδαφος για τρεις συνεχόμενες χρονιές και ενσωματώνεται κάθε φορά αφού προηγηθεί και εφαρμογή των ΕΜ. Χρειάζεται μια ποσότητα 400-500 κιλών ανά στρέμμα και ενσωμάτωση του στο έδαφος για να γίνει αισθητή η συμβολή του στην αύξηση της παραγωγής. Η ωφέλιμη δράση του είναι μακροχρόνια (ο ζεόλιθος δεν αποσαθρώνεται όπως άλλα υλικά) και για τα επόμενα 10 ή και περισσότερα χρόνια δεν θα χρειαστεί να προσθέσετε άλλο ζεόλιθο.

Προσθήκη ζεόλιθου σε ποσότητες 1 -2 τόνων το στρέμμα είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής μήλων κατά 13-38% (Torii, 1978). Σε φυτεύσεις οπωρώνων και πολυετών φυτών η προσθήκη 2-8 κιλών ζεόλιθου ανά δένδρο θα βοηθήσει στην καλύτερη ανάπτυξη των δενδρυλλίων, ιδιαίτερα σε μη αρδευόμενες εκτάσεις. Ο συνάδελφος Καθηγητής της Γεωλογίας, Φιλιππίδης Α. (2010) σε δημοσίευμα του αναφέρει ότι η προσθήκη ζεόλιθου αυξάνει την παραγωγή γεωργικών προϊόντων κατά 17-66% και βελτιώνει την ποιότητα τους κατά 4-46%, μειώνοντας παράλληλα τη χρήση λιπασμάτων κατά 56-100%.

Η εφαρμογή του ζεόλιθου προσφέρει μια σειρά από πολύτιμες υπηρεσίες

• Αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης των θρεπτικών στοιχείων (η εναλλακτική του ικανότητα ανέρχεται σε 2,2-4 meq/g που είναι διπλάσια από αυτή του μπεντονίτη),
• Μειώνει τις απώλειες θρεπτικών στοιχείων λόγω αεριοποίησης (απώλειες αζώτου με τη μορφή αμμωνίας) ή υδατομεταφοράς (νιτρώδη και νιτρικά) και συνεπώς συμβάλλει στη μείωση της ποσότητας των χρησιμοποιούμενων λιπασμάτων κατά 20-25%,
• Σε συνδυασμό με τη λίπανση μπορεί να βοηθήσει στη σταδιακή αποδέσμευση των θρεπτικών στοιχείων έτσι ώστε να μην έχουμε απώλειες και από την άλλη μεριά εφοδιασμό των φυτών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα,
• Αυξάνει την ικανότητα συγκράτησης νερού, ιδιαίτερα στα αμμώδη εδάφη (ο ζεόλιθος συγκρατεί νερό σε ποσότητα ίση με το 60% του βάρους του το οποίο αποδίδει στα φυτά σταδιακά),
• Εξουδετερώνει τα όξινα συστατικά του εδάφους (ανεβάζει το πε-χα),
• Βελτιώνει τη δομή του εδάφους μειώνοντας τη συμπίεση και αυξάνοντας τον αερισμό,
• Είναι 100% φυσικό προϊόν που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βιολογική γεωργία
• Συνδυάζεται άριστα με τους Ενεργούς Μικροοργανισμούς σε πολλές εφαρμογές, ενδυναμώνοντας τη δράση τους και τέλος,
  
• Ως άμεση συνέπεια όλων των παραπάνω αυξάνει και βελτιώνει την παραγωγή των φυτών

Κοιτάσματα ζεόλιθου υπάρχουν και στη χώρα μας σε αρκετές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (Πετρωτές Έβρου) με πολύ μεγάλη καθαρότητα (95%) αλλά δυστυχώς δεν έχει δοθεί ακόμη άδεια εκμετάλλευσης του κοιτάσματος και στις Κυκλάδες. Καλύτερα από όλα για γεωργική και κτηνοτροφική χρήση είναι αυτά που περιέχουν το ορυκτό κλινοπτιλόλιθο. Ο Ελληνικός φυσικός ζεόλιθος περιέχει 89% κλινοπτιλόλιθο. Η χρήση του ζεόλιθου είναι περιορισμένη και πρέπει να αυξηθεί γιατί όπως διαπιστώσατε και εσείς, προσφέρει πολύτιμα πλεονεκτήματα.

Στην αγορά εμφανίζεται σε τέσσερις μορφές ανάλογα με το μέγεθος των κόκκων του και για διαφορετική χρήση, όπως:

1. Σε μορφή πούδρας για ψεκασμούς στο φύλλωμα, αλλά και για ιατρική χρήση. Μπορεί θαυμάσια να συνδυαστεί με τους ΕΜ.
2. Μέγεθος 0,01-0,8 χιλιοστά. Για εμπλουτισμό της τροφής σε ζώα εκτροφής,
3. Μέγεθος 0,8-2,5 χιλιοστά. Για καταπολέμηση της δυσοσμίας, για σιτηρέσια πτηνών, για φιλτράρισμα πόσιμου νερού,
4. Μέγεθος 2,5-5,0 χιλιοστά. Για γεωργική χρήση στη βελτίωση της γονιμότητας των εδαφών, ως βελτιωτικό σε χημικά λιπάσματα σε ποσοστό 2-5% (βραδεία αποδέσμευση), στην υδροπονία και στην ιχθυοκομία, χωρίς να αποκλείεται η χρήση των προηγούμενων που είναι πιο δραστικές.

Όσοι είναι γεωργοκτηνοτρόφοι μπορούν «με ένα σμπάρο να πιάσουν δύο τρυγόνια» Λάθος, τρία τρυγόνια. Αν χρησιμοποιήσουν τον ζεόλιθο και τους ΕΜ στη διατροφή των ζώων και στα δάπεδα των στάβλων θα έχουν μια κοπριά με εξαιρετικές ιδιότητες. Όλη η αμμωνία που φεύγει στην ατμόσφαιρα και επιδρά αρνητικά στην υγεία των ζώων θα δεσμευτεί από τον ζεόλιθο στο μεγαλύτερο της ποσοστό. Η αμμωνία δεσμεύεται στους μικροπόρους του υλικού στους οποίους δε μπορούν να εισέλθουν τα νιτροποιητικά βακτήρια και να την οξειδώσουν. Αυτή η κοπριά μεταφερόμενη στα χωράφια θα προσφέρει τις ευεργετικές ιδιότητες των ΕΜ, του αζώτου και του ζεόλιθου. Ο ζεόλιθος στο σιτηρέσιο των ζ ώων δεσμεύει την αμμωνία που παράγεται κατά το χώνεμα της τροφής ενώ ταυτόχρονα απελευθερώνει κάλιο που ρυθμίζει την οξύτητα του στομάχου γεγονός που διευκολύνει την απορρόφηση μετάλλων και θρεπτικών στοιχείων.

Σε πειράματα διατροφής που έγιναν διαπιστώθηκε βελτίωση του συντελεστή πέψης της τροφής κατά 5%. Η προσθήκη ζεόλιθου στο σιτηρέσιο των πουλερικών σε ποσοστό 2% είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του αζώτου στην κοπριά κατά 40%. Επίσης η προσθήκη ζεόλιθου στην υδαρή κοπριά σε ποσοστό 6,25% μείωσε την απώλεια της αμμωνίας σε ποσοστό 55%.

Διαβάστε ακόμη:Ζεόλιθος και χρήσεις του