Καλλιέργειες παραδοσιακών λαχανικών ποικιλιών στην Αχαΐα

Ντομάτα σαλμονίκο

Αφιέρωμα στην Αχαία

Επιχειρούμε μια αναδρομή και καταγραφή στις παραδοσιακές ποικιλίες της γεωργίας του χθες και του σήμερα της Αχαΐας.
Ο μοναδικός τόπος στην Ελλάδα που παρήγε βδέλλες που τις χρησιμοποιούσαν για τις αφαιμάξεις.
Η πληροφορία είναι ακόμα ζωντανή στους κατοίκους της Αχαΐας που σημαίνει ότι συζητείται αλλά είναι καταγεγραμμένη σε βιβλία παλαιά, που έχουν εκδοθεί λίγο μετά το 1821.

ΠΑΛΙΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΧΑΙΑ

Οι μελιτζάνες της Αχαΐας είναι η μαύρη μακριά η μία ποικιλία και η μαύρη φλάσκα η άλλη ποικιλία , αλλά μη νομίσει κανείς ότι είναι τόσο χοντρές όσο οι φλάσκες – υβρίδια.
Η Ντομάτα από το Σαλμονίκο: Η ντομάτα η σαλμανικιώτικη, (από το Σαλμονίκο που βρίσκεται ανάμεσα στη Πάτρα και το Αίγιο) είναι μια ντομάτα που ακόμη υπάρχει σε πάγκους της λαϊκής του Αιγίου.Μια ντομάτα από τις παλιές. Ζάχαρη. Την ξεχωρίζεις από το χρώμα της που είναι ροζ ή μελιτζανί και το σχήμα της που είναι σαν μελιτζάνα.

Η Ντομάτα από τη Ζαρούχλα: Η ντομάτα η ζαρουχλιώτικη, ( από τη Ζαρούχλα) είναι μια ντομάτα μεγαλύτερη σε μέγεθος από τη σαλμονικιώτικη και έχει το χρώμα της φωτιάς.
Οι πιπεριές φλάσκες και κέρατα αλλά και καυτερές είναι πολλές φορές ντόπιες ποικιλίες αλλά και τα σπιθουράτα αγγούρια.
Τα πεπόνια που καλλιεργούν στην Αχαΐα είναι τα στρογγυλά που αν και τα ονομάζουν παλικαράκια είναι τα γνωστά υβρίδια.
Τα φασολάκια αν και τα ονομάζουν αμερικάνικα δεν είναι παρά τα τσαουλιά που όλοι ξέρουμε.
Τα όσπρια είναι των Καλαβρύτων, φακή που πρωτοβγαίνει στις λαϊκές αγορές στα τέλη Αυγούστου.
Η γεωργική παρουσία της Πάτρας είναι έντονη στα αραποσίτια που είναι πολύ γλυκά.
Στη Ζαρούχλα καλλιεργείται το φασόλι η ζαργάνα με κοντό λοβό και πλατύ, καθιστή ποικιλία.
Στα περιβόλια της περιοχής της Πάτρας που λέγεται, ψαροφάη, το δέντρο που εντυπωσιάζει είναι οι αχλαδιές ποικιλίας Κρυσταλλιά που είναι πραγματικά γίγαντες, πελώρια δέντρα και 10 μέτρα ύψος.

Η καλλιέργεια του φασολιού

Τα Φασόλια της Ζάχολης
Στις μέρες μας, τα πιο φημισμένα είναι τα φασόλια των Πρεσπών. Γίγαντες, ελέφαντες και πλακέ. Είναι άγνωστο ότι τα καλύτερα φασόλια στην Ελλάδα είναι τα φασόλια της Ζάχολης, που κατά επανάληψη έχουν βραβευθεί (Χρυσό βραβείο).

Ορεινές κοινότητες Αιγιαλείας
Καλλιεργούσαν τις ημιαναρριχώμενες ποικιλίες: « φασόλια Σέλιανης » και «φασόλια Κλουνινιώτικα », εκλεκτής ποιότητας. Οι σπόροι είναι μέτριοι σε μέγεθος, λευκοί, λεπτόφλοιοι, εύγευστοι, βραστεροί και εύπεπτοι.
Επετύγχαναν διπλάσια τιμή έναντι των εισαγομένων ή παραγομένων σε άλλες περιοχές φασολιών. Απόδειξη της ποιοτικής ανωτερότητάς τους!

Πεδινές κοινότητες Αιγιαλείας
Καλλιεργούσαν μια τοπική νάνο (καθιστή) ποικιλία φασολιού κάτω από τα λιοστάσια (ελαιόδεντρα). Το προϊόν ήταν κατώτερης ποιότητας έναντι των ορεινών και ημιορεινών περιοχών.

Κοινότητες επαρχίας Καλαβρύτων
Καλλιεργούσαν την ποικιλία « Κερτεζίτικα ». Εξαιρετικής ποιότητας.

Κοινότητες επαρχίας Πατρών
Στις κοινότητες Ίσωμα, Φαραί, Μπούμπα, κ.λ.π.
Καλλιεργούσαν για ξερά τη νάνο ποικιλία: « Νάνος Ισώματος», λευκόσπερμη και μετριόσπερμη που υστερούσε ποιοτικά από τα φασόλια της ορεινής Αιγιαλείας και των Καλαβρύτων.
Για την παραγωγή χλωρών λοβών καλλιεργούσαν τις ποικιλίες «Μπαρμπούνι» και «Αμερικάνικο» στο λεκανοπέδιο Γλαύκα, στα Σαγέϊκα, στη περιφέρεια του Λεόντιου και στο Λάππα.
Στη Ζαρούχλα καλλιεργείται το φασόλι ζαργάνα με κοντό λοβό και πλατύ, καθιστή ποικιλία.

Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι, στην Αχαΐα οι χρησιμοποιούμενες ποικιλίες ήσαν άριστα εγκλιματισμένες και προσαρμοσμένες. Η καλλιέργεια τους γινόταν πολλές φορές αμιγής και άλλοτε μαζί με αραβόσιτο.
Η καλλιέργεια στη πεδινή περιφέρεια της Αιγιαλείας γινόταν στα πεταχτά η σπορά και το πότισμα ανά δεκαήμερο.
Η καλλιέργεια στα Καλαβρυτοχώρια ήταν και εαρινή και θερινή μετά το θερισμό του σταριού και των άλλων φθινοπωρινών σιτηρών, σε όσο τόπο επέτρεπαν τα εγγειοβελτιωτικά έργα του Βουραϊκού.
Στην περιφέρεια Πατρών σπέρνονταν τα φασόλια στα πεταχτά από μέσα Μαρτίου μέχρι τέλος Απριλίου και γίνονταν ένα μέχρι τρία σκαλίσματα, πότισμα κάθε 10 μέχρι 12 ημέρες.
Οι ποικιλίες, για χλωρά φασόλια, είναι ιδιαίτερα ποτιστικές και για πρώιμη συγκομιδή οι σπορές γίνονται διαδοχικά, από το τελευταίο δεκαήμερο του Μαρτίου μέχρι το τρίτο του Μαΐου, για δε την όψιμη συγκομιδή, τέλη Αυγούστου. Οι συγκομιδές γίνονται από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο και από Οκτώβριο μέχρι Νοέμβριο αντίστοιχα.
Η στρεμματική απόδοση για τα χλωρά κυμαίνονταν από 1 μέχρι 1,5 τόνους.

ΑΧΑΪΚΗ ΑΜΠΕΛΟΓΡΑΦΙΑ

Στα αμπέλια κυριαρχεί η Κορινθιακή μαύρη σταφίδα που αποξηραίνεται συστηματικά. Η επιστημονική της ονομασία είναι Σταφιδάμπελος η Κορινθιακή. Καλλιεργητικές περιφέρειες της είναι: Αχαΐα, Ηλεία, Μεσσηνία, Αργολίδα, Κορινθία, σε ελάχιστη έκταση Λακωνία, Αιτωλικό και τα νησιά Ζάκυνθος και Κεφαλληνία. Όμως ο αντιπροσωπευτικότερος τύπος της ποικιλίας συναντάται στο χωριό Παναρίτι στην Κορινθία και στην Αιγιαλεία. Παραλλαγή της Κορινθιακής είναι η Σταφιδάμπελος η Κορινθιακή άσπρη και η Σταφιδάμπελος η Κορινθιακή σχιστόφυλλος ή Σχιζοφύλλικο με μικρότερη παραγωγή αλλά γλυκύτερους και ωραιότερου χρωματισμού καρπούς.

Η μαυροδάφνη Πατρών τοπική ποικιλία, που βέβαια αντιμετωπίζει προβλήματα από την ποικιλία Ρινιό που είναι άλλο είδος μαυροδάφνης, δεν έχει βαθμούς Be αλλά είναι πολύ παραγωγική ποικιλία. Το σχήμα του τσαμπιού είναι ποτηράτο και σφικτά η μια ρόγα δίπλα στην άλλη. Η μαυροδάφνη δεν πίνεται τον πρώτο χρόνο αλλά μετά τον δεύτερο ή τον τρίτο χρόνο.
Η πρωϊμότερη ποικιλία της Αχαΐας είναι το Μοσχούδι πρώιμο.

Το μοσχούδι ή μοσχάτο Ρίου ή Πατρών ή πράσινος μοσχάτος, τοπική ποικιλία, που τέλη Αυγούστου είναι γλυκό το σταφύλι του και έχει 13,5 βαθμούς Be αλλά λίγο αργότερα πιάνει τους 14,5 βαθμούς Be. Πάντοτε αναμιγνύεται με νερό ή άλλα αδύνατα κρασιά.
Όπως και η μαυροδάφνη απειλείται και αυτό από το ιταλικό μοσχάτο που κατεβάζει πάλι πολλά κιλά, αλλά έχει επίσης το τσαμπί σχήμα ποτηράτο και όχι κωνικό σαν το ντόπιο μοσχάτο, είναι «τσουποτό» και όχι «ρεγκλό» και δεν έχει βαθμούς. Θέλει άρδευση κανονική, αν δεν ποτισθεί σταφιδιάζει.

Τέλος ο ροδίτης μπορεί να θεωρηθεί ντόπια ποικιλία. Ο ροδίτης, σε κάθε μέρος που καλλιεργείται, αποκτά ντόπια χαρακτηριστικά.Εδώ ο ροδίτης είναι λευκός και ο κόκκινος και τραγανός η λεγόμενη αλεπού έχει σχεδόν εξαφανισθεί.

Άλλες ποικιλίες που καλλιεργούσαν στην Αχαΐα είναι:

Βάψα, που έχει την τοπική ονομασία Βάφτρα.
Βουδόματο, που έχει την τοπική ονομασία Βοϊδομάτης.
Γουστουλίδι, υπερπρώϊμη επιτραπέζια και οινοποιίσιμη ποικιλία, με τοπική ονομασία Αυγουστολίδι.
Εφτάκοιλο.
Κορίθι άσπρο ή ασπροκόριθο.
Μαλαγουζιά της Γεωργικής Σχολής Πατρών.
Μαυρούδι που στην Αχαΐα ονομάζεται Χονδρομαυρούδι αλλά στην Πάτρα ονομάζεται Μαυράκι και στα Καλάβρυτα Λιανομαυρούδι.
Μοσχάτο μαύρο.
Μοσχοστάφυλο ή μοσχάτο άσπρο.
Πετροκόριθο που τοπικά ονομάζεται Κορίθι μαύρο.
Πιπεριονός που καλλιεργείται σε κρεβατίνες.
Ραζακί που τοπικά στην Αχαΐα ονομάζεται Σμυρνέϊκο.
Σιδερίτης που προορίζεται για σαμπάνια.
Σκιαδόπουλο.
Συρίκι.
Τουρκοπούλα.
Μοσχοφίλερο.
Φράουλα άσπρη.
Φράουλα κόκκινη ή Ροδινός.

Πηγή: ΕΦΥΡΑΙΑ ΓΗ

Διαβάστε ακόμη:Παλιές ποικιλίες λαχανικών