Η καλλιέργεια και η χρήση του θυμαριού

Πως καλλιεργείται το θυμάρι

Προέλευση – Εξάπλωση
Θυμάρι είναι η γενική ονομασία των αυτόχθονων ποωδών φυτικών ειδών του γένους Thymus που απαντώνται στην Ευρώπη και την Ασία. Το θυμάρι είναι ιθαγενές φυτό της Δυτικής Μεσογείου.
Το όνομα για πρώτη φορά δόθηκε από τους αρχαίους Έλληνες και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα Θύω που σημαίνει θυσιάζω για αυτό άλλωστε και το χρησιμοποιούσαν ως θυμίαμα στους ναούς. Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι προέρχεται από την λέξη Θύμων που σημαίνει θαρραλέος. Είναι γνωστό ότι οι Ρωμαίοι στρατιώτες το χρησιμοποιούσαν για να αποκτήσουν δύναμη και ενεργητικότητα.

Άλλες πηγές αναφέρουν την χρήση του από τους Σουμέριους κατά το 3.500 π.χ. αλλά και από τους Αιγυπτίους που το ονόμαζαν Θαμ και το χρησιμοποιούσαν ως Βαλσαμωτικό και ως αρωματικό.

Χώρες παραγωγής - Αποδόσεις
Σε πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας τα παραγόμενα προϊόντα της καλλιέργειας διατίθενται στην αγορά είτε ως νωπά είτε ως αποξηραμένα.
Οι αποδόσεις σε νωπό προϊόν κυμαίνονται από 5 έως 6 τόνους / εκτάριο (1 εκτάριο=10 στρέμματα) ενώ σε ξηρή δρόγη φθάνουν και τους 2 τόννους / εκτάριο. Οι αποδόσεις σε αιθέριο έλαιο κυμαίνονται από 0,05 – 0,5% ανάλογα με την ποικιλία.
Στην περίπτωση που η καλλιέργεια αρδεύεται οι αποδόσεις σε νωπό προϊόν μπορούν να φθάσουν και τους 15 τόννους / εκτάριο με απόδοση σε αιθέριο έλαιο 0,5 έως 1% ή 75 έως 150 kg / εκτάριο ετησίως. Στην Ελβετία επιλεγμένες ποικιλίες αποδίδουν 3% σε αιθέριο έλαιο και συνολική παραγωγή σε νωπό προϊόν 15 τόνους / εκτάριο. Σε ξηρικές καλλιέργειες οι αποδόσεις διαφέρουν σημαντικά.

Χώρες που παράγουν θυμάρι είναι κυρίως η Ισπανία, η Γαλλία, η Ελβετία, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα Το 90% περίπου της παγκόσμιας ποσότητας σε αιθέριο έλαιο θυμαριού παράγεται στην Ισπανία.

Περιγραφή του φυτού
Το Θυμάρι είναι ένας μικρός πολυετής θάμνος, που σπάνια αυξάνεται περισσότερο από 40 εκατοστά ύψος. Η ανάπτυξη του είναι όρθια όσο και έρπουσα.
Τα φύλλα του είναι πολύ μικρά, συνήθως 2,5 έως 5 mm μήκος και διαφέρουν ανάλογα με το είδος και την ποικιλία σε σχήμα, στην κάλυψη από τρίχες, ακόμη και στο άρωμα. Τα φύλλα του Thymus vulgaris είναι ωοειδή έως στενόμακρα, ελαφρώς σαρκώδη κυρτά προς τα μέσα και ιδιαίτερα αρωματικά. Το άρωμα των φύλλων του οφείλεται στην παρουσία του αιθέριου ελαίου, το οποίο δίνει αρτυματική αξία και είναι πηγή των φαρμακευτικών ιδιοτήτων του φυτού.
Τα άνθη του έχουν ένα απαλό μοβ χρώμα και κάλυκα σωληνοειδή ραβδωτό που φέρει τρίχες. Οι σπόροι του είναι στρογγυλοί και πολύ μικροί. Η βλαστικότητα των σπόρων, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, μπορεί να διατηρηθεί μέχρι και τρία χρόνια.

Ποικιλίες
Το γένος Thymus περιλαμβάνει περίπου 215 είδη καθώς και πολλά υβρίδια. Διακρίνουμε τρεις κύριες ποικιλίες που καλλιεργούνται για χρήση, τις πλατύφυλλες, τις στενόφυλλες και τις variegata. Οι στενόφυλλες, έχουν μικρά γκριζοπράσια φύλλα και είναι πιο αρωματικές από τις πλατύφυλλες. Είναι γνωστές με το όνομα γερμανικό Θυμάρι. Το λεμονοθύμαρο (Thymus citriodorus) έχει μεγαλύτερα φύλλα από το κοινό θυμάρι, δεν είναι κυρτά προς τα μέσα και αποτελεί ποικιλία του Τ. serpyllum (άγριο θυμάρι). Το λεμονοθύμαρο θεωρείται μια από τις πιο ανθεκτικές ποικιλίες με το πιο έντονο άρωμα.

Μερικά από τα πιο καλλιεργούμενα είδη ή ποικιλίες για την παραγωγή νωπού ή αποξηραμένου προϊόντος αλλά και για την απόσταξη και παραγωγή αιθέριου ελαίου. αναφέρονται παρακάτω. Είναι γνωστό ότι το φυτό υβριδοποιείται εύκολα και έτσι είναι εύλογο να υπάρχουν και διαφορετικοί διαθέσιμοι τύποι:

T. vulgaris, το κοινό θυμάρι, με έρπουσα ανάπτυξη και με κίτρινο, αργυρό ή ποικιλόχρωμο φύλλωμα χρησιμοποιούμενο περισσότερο στην μαγειρική.

Τ. Zygis, μοιάζει με το παραπάνω και χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή αιθέριου ελαίου

Τ. citriodorus, λεμονοθύμαρο, με όρθια ανάπτυξη και φύλλωμα αργυρό έως αργυρόχρυσο, με πολύ έντονο άρωμα λεμονιού.

Varico, μια εύρωστη ποικιλία, με όρθια ανάπτυξη, με γκρι-μπλε φύλλωμα και εξαιρετική απόδοση σε νωπό προϊόν. Η θυμόλη που παράγει, κυμαίνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα (50% και άνω ) και έχει απόδοση σε αιθέριο έλαιο πάνω από 3%. Είναι πολύ ανθεκτική στον παγετό και μπορεί να αναπαραχθεί με σπόρο.

Κλιματικές απαιτήσεις-Θερμοκρασία
Αυξάνεται καλά σε εύκρατα κλίματα, σε ζεστές, ξηρές και ηλιόλουστες περιοχές. Είναι απαιτητικό σε φως γι αυτό και θα πρέπει να αποφεύγεται η καλλιέργεια του σε σκιαζόμενες θέσεις, ώστε να αποδίδει τα μέγιστα.

Βροχόπτωση
Δεν προτιμά την υπερβολική υγρασία, λόγω της ευαισθησίας του στις ασθένειες που προκαλούν σηψιρριζίες. Οι βροχοπτώσεις στην περιοχή της Μεσογείου, όπου το θυμάρι καλλιεργείται περισσότερο, κυμαίνονται από 500 έως 1000 mm ετησίως,κυρίως το χειμώνα.

Εδαφικές απαιτήσεις
Προτιμά ελαφρά, καλά στραγγιζόμενα εδάφη με pH από 5,0 έως 8,0. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ποικιλία εδαφών, ειδικά σε ασβεστούχα ηλιαζόμενα και ξηρά εδάφη, ακόμη και σε βαριά υγρά, πλην όμως σε τέτοια εδάφη (βαριά και υγρά), η αρωματική του αξία μειώνεται.

>Πολλαπλασιασμός θυμαριού

Πολλαπλασιάζεται με σπόρους, μοσχεύματα, παραφυάδες ακόμη και με διαίρεση.
Η απευθείας σπορά στο χωράφι είναι δύσκολη επειδή ο σπόρος είναι πολύ μικρός (3.300-4000 σπόροι ανά γραμμάριο) Για το λόγο αυτό οι σπόροι σπέρνονται είτε σε σπορεία, είτε σε πολλαπλασιαστικούς δίσκους σε βάθος 6 mm ή λιγότερο. Η Βλαστικότητα σπόρου κυμαίνεται σε ποσοστό περίπου 72% (Kretschmer1989).

Για μεταφύτευση τον Οκτώβριο τα σπορεία ετοιμάζονται περί τα μέσα Αυγούστου ενώ για εαρινή μεταφύτευση τα σπορεία ετοιμάζονται πολύ νωρίς την άνοιξη ή και νωρίτερα, εντός θερμοκηπίων. Τα φυτά μετά από 6 – 8 εβδομάδες, και εφόσον δεν υπάρχει κίνδυνος παγετού (όταν η μεταφύτευση γίνεται την άνοιξη) τα φυτά μεταφυτεύονται. Επειδή το θυμάρι υβριδίζεται πολύ εύκολα η προέλευση των σπόρων πρέπει να είναι γνωστή, για το λόγο αυτό οι σπόροι πρέπει να είναι πιστοποιημένοι.
Ένας άλλος τρόπος πολλαπλασιασμού είναι με παραφυάδες που λαμβάνονται την άνοιξη από φυτά μητρικής φυτείας.

Προετοιμασία εδάφους
Καλλιεργείται σε εδάφη που άλλες καλλιέργειες δύσκολα θα μπορούσαν να αποδώσουν ακόμη και να επιβιώσουν. Όλες οι αρωματικές καλλιέργειες που καλλιεργούνται σε εδάφη που κατεργάζονται και βελτιώνονται με ορθές φυσικές πρακτικές βελτίωσης αποδίδουν αιθέρια έλαια υψηλής ποιότητας και μεγάλης ζήτησης σε παγκόσμιο επίπεδο. Για την ισόρροπη διόρθωση της θρεπτικής κατάστασης της καλλιέργειας, την σωστή διόρθωση του pH, την άσκηση ορθών γεωργικών πρακτικών ώστε να διατηρείται η γονιμότητα του εδάφους και να εξασφαλίζεται η αειφορία του, αλλά και την διευκόλυνση της χρήσης των μηχανημάτων στην καλλιέργεια, η όλη προετοιμασία του εδάφους για την εγκατάσταση της καλλιέργειας θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις αρχές Γεωπονικής Επιστήμης και πάντα υπό την καθοδήγηση Γεωπόνου.

Αποστάσεις πυκνότητα φύτευσης
Στις ΗΠΑ οι συνιστώμενες αποστάσεις φύτευσης είναι 30 εκ. επί των γραμμών και 60 μεταξύ των γραμμών ενώ στην Αυστραλία πυκνότητα φύτευσης 36 φυτά /m2 έχει επιτυχή αποτελέσματα στην μείωση του ανταγωνισμού με τα ζιζάνια. Στην περίπτωση μηχανικής συγκομιδής οι συνιστώμενες αποστάσεις φύτευσης είναι 15 έως 30 cm επί των γραμμών και 60 cm μεταξύ των γραμμών. Οι μηχανές που θα επιλεγούν πρέπει να είναι τέτοιες που δεν θα προκαλούν την καταστροφή των φυτών. Σε κάθε περίπτωση η πυκνότητα της καλλιέργειας θα πρέπει να λαμβάνει την ποικιλία, τον τύπο του εδάφους και την διαθεσιμότητα σε νερό.

Εποχή φύτευσης
Τα σπορόφυτα μεταφυτεύονται στο χωράφι το φθινόπωρο ή την άνοιξη.

Λίπανση
Ετησίως και ανάλογα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης του εδάφους αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες ανάπτυξης της καλλιέργειας, βασική εφαρμογή λιπασμάτων που περιέχουν άζωτο, φώσφορο, κάλιο και θείο είναι αναγκαία. Μελέτες έχουν δείξει ότι το θυμάρι αντιδρά θετικά στο άζωτο (Shalaby and Razin 1992, Dambrauskiene et all. 2002) ειδικότερα μετά την συγκομιδή. Η υπερβολική όμως εφαρμογή αζώτου επηρεάζει την ανάπτυξη, αλλά και την ποιότητα του παραγόμενου αιθέριου ελαίου. Πρόσφατα αποδείχθηκε ότι νεαρά φυτά θυμαριού παρουσιάζουν αύξηση της φωτοσύνθεσης και της παραγωγής βιομάζας σε υψηλέςσυγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (Tisserat et al., 2002).

\

Στην περίπτωση που πρόκειται να ενσωματώσουμε στο έδαφος οργανικό λίπασμα (π.χ. κοπριά) καλό είναι να προηγείται ανάλυση. Το θυμάρι σε παγκόσμιο επίπεδο καλλιεργείται με βιολογικό τρόπο και το παραγόμενο αιθέριο έλαιο αγοράζεται σε πολύ καλές τιμές.

Άρδευση
Το θυμάρι αντέχει στην έλλειψη νερού αλλά όταν του παρέχεται το αξιοποιεί πλήρως. Συστηματική στάγδην άρδευση με την αναγκαία ποσότητα νερού, έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην απόδοση της καλλιέργειας ειδικότερα όταν η διάθεση του τελικού προϊόντος αφορά την νωπή μορφή του.

Έλεγχος ζιζανίων
Ο Έλεγχος των ζιζανίων στο θυμάρι όπως και σε όλες τις ποώδεις καλλιέργειες δεν είναι εύκολος. Συνήθως η καταπολέμηση των ζιζανίων γίνεται με σκαλίσματα.
Για τον καλύτερο έλεγχο των ζιζανίων πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας καλό είναι να έχει προηγηθεί αγρανάπαυση του χωραφιού. Επικάλυψη του εδάφους με οργανικά υλικά επικάλυψης έχει δώσει καλά αποτελέσματα στον έλεγχο των ζιζανίων. Στην περίπτωση αυτή η χρήση και η εφαρμογή αυτών των υλικών γίνεται με τρόπο ώστε να μην ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών εδάφους. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκαν υλικά επικάλυψης για την προστασία των φυτών από το κρύο και ευνοήθηκαν διάφοροι μύκητες εδάφους.

Εχθροί του θυμαριού
Το θυμάρι συνήθως δεν προσβάλλεται από έντομα καθότι το πτητικό έλαιο του λειτουργεί απωθητικά. Ωστόσο έχουν παρατηρηθεί προσβολές από αλευρώδεις και τετράνυχο. Οι υποψήφιοι παραγωγοί που θα ασχοληθούν με την συγκεκριμένη καλλιέργεια και προκειμένου να παράγουν ποιοτικό προϊόν, για την αντιμετώπιση των εχθρών, θα πρέπει να επιλέγουν φυσικές μεθόδους καταπολέμησης των επιβλαβών εντόμων εφαρμόζοντας ορθές γεωργικές πρακτικές. Είναι απαραίτητο να τηρούν ένα πρόγραμμα διαχείρισης για την αντιμετώπιση τους, με τακτική ανίχνευση της καλλιέργειας τους και να υιοθετούν την χρήση βιολογικών μεθόδων και σκευασμάτων, με φερομόνες και εξαπόλυση φυσικών θηρευτών, εκχυλίσματα φυτών κ.α.

Ασθένειες
Γενικά το θυμάρι δεν παρουσιάζει προβλήματα ασθενειών. Ωστόσο σε περιοχές με υψηλό ποσοστό βροχοπτώσεων και σε εδάφη με κακή αποστράγγιση προσβάλλεται από ασθένειες της ρίζας , του λαιμού αλλά και του υπέργειου τμήματος. Οι μύκητες που έχουν εντοπισθεί στην καλλιέργεια ανήκουν στα γένη Armillaria, Rhizoctonia ακόμη και Botrytis. Η προμήθεια υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, η εφαρμογή κατάλληλων γεωργικών πρακτικών, η έγκαιρη ανίχνευση της καλλιέργειας, η ορθή διάγνωση των ασθενειών σε συνδυασμό με την χρήση των κατάλληλων βιολογικών σκευασμάτων έχουν καλά αποτελέσματα στην πρόληψη των ασθενειών και την προστασία της καλλιέργειας.

Συγκομιδή
Η έναρξη της συγκομιδής γίνεται το δεύτερο έτος. Η γνώση του κατάλληλου χρόνου πραγματοποίησης της αποτελεί βασική προϋπόθεση για την παραγωγή τελικού προϊόντος με τα καλύτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Για παραγωγή αιθέριου ελαίου και ξηρής δρόγης η συγκομιδή γίνεται στην έναρξη της ανθήσεως. Για διάθεση νωπού προϊόντος συλλέγουμε τις κορυφές των βλαστών (πριν την άνθηση) έτσι ώστε τα φυτά να προάγουν ισχυρή νέα βλάστηση. Συνήθως στο θυμάρι έχουμε μια συγκομιδή ανά έτος, αλλά είναι δυνατόν να έχουμε 2-3 εφόσον η καλλιέργεια αρδεύεται. Η διαχείριση της συγκομιδής είναι πολύ κρίσιμη για την καλλιέργεια για αυτό σε υγρές περιοχές πρέπει να είναι συχνή και το ύψος κοπής υψηλό. Τα εργαλεία κοπής πρέπει να είναι κατάλληλα ώστε η χρήση τους να μην καταστρέφει τους βλαστούς και το χρονικό διάστημαμεταξύ των συγκομιδών να μην είναι μεγάλο.

Χειρισμός μετά την συγκομιδή
Η θερμοκρασία είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της ποιότητας νωπού προϊόντος μετά από τη συγκομιδή. Η βέλτιστη θερμοκρασία μετά τη συγκομιδή για το νωπό θυμάρι είναι 0ο C. Στη θερμοκρασία αυτή το νωπό προϊόν μπορεί να διατηρηθεί από τρεις έως τέσσερις εβδομάδες (Cantwell και Reid 1986). Για την ξήρανση του θυμαριού υπάρχουν διάφορες μέθοδοι όπως η φυσική ξήρανση, η ξήρανση με ρεύμα ξηρού αέρα και η ξήρανση με βαθιά κατάψυξη (λυοφυλοποίηση).

Η φυσική ξήρανση είναι αναμφίβολα η πιο παλιά και η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος επεξεργασίας. Χρειάζεται όμως προσοχή καθότι το θυμάρι πρέπει να ξηραίνεται σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των 40° C ώστε το τελικό προϊόν, να διατηρεί το άρωμα του και το χρώμα του και να μην εξατμίζεται το αιθέριο έλαιο του.
Η ξήρανση με ρεύμα ξηρού αέρα εφαρμόζεται σήμερα σε πολλές χώρες. Μετά την ξήρανση, τα φύλλα διαχωρίζονται από τους μίσχους και ακολουθεί το κοσκίνισμα. Το διεθνές πρότυπο προδιαγράφει (ISO6754:1996) τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που πρέπει να πληρεί το αποξηραμένο προϊόν.

Στο αιθέριο έλαιο του θυμαριού υπάρχει ένα ευρύ φάσμα χημειότυπων, ανάλογα με την διαφοροποίηση στην εκατοστιαία περιεκτικότητα των συστατικών του. Τα κύρια συστατικά του είναι η θυμόλη, η καρβακρόλη, η λιναλοόλη, η γερανιόλη η α-τερπινεόλη, και το π-κυμένιο. Έτσι μπορεί να έχουμε Τ. vulgaris ct thymol, χημειότυπο θυμόλης (κόκκινο θυμάρι) ή το Τ. vulgaris ct. geraniol χημειότυπο γερανιόλης κ.λ.π. Οι πιο συχνοί χημειότυποι αιθέριου ελαίου θυμαριού είναι της θυμόλης και της καρβακρόλης. Τέτοιοι χημειότυποι χαρακτηρίζουν το αιθέριο έλαιο φυτών θυμαριού που καλλιεργούνται ή φύονται σε χαμηλά υψόμετρα κοντά σε παραθαλάσσιες περιοχές ενώ φυτά που καλλιεργούνται ή φύονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα παράγουν αιθέριο έλαιο με χημειότυπο λιναλοόλης.

Συσκευασία - Αποθήκευση
Το θυμάρι ως νωπό προϊόν συσκευάζεται είτε σε φακελάκια από σελοφάν, όταν διατίθεται άμεσα σε καταστήματα και σούπερ μάρκετ είτε σε κατάλληλα αεροστεγώς κλεισμένα χαρτοκιβώτια όταν διατίθεται χύμα και μεταφέρεται σε μεγάλες αποστάσεις. Ως αποξηραμένο προϊόν, συσκευάζεται σε σκουρόχρωμες γυάλινες συσκευασίες και αποθηκεύεται σε κατάλληλους χώρους όπου η θερμοκρασία παραμένει κάτω από 18 C.
Το αιθέριο έλαιο του θυμαριού μέχρι την διάθεση του φυλάσσεται σε δροσερό, ξηρό μέρος. Τοποθετείται σε σκουρόχρωμα αεροστεγή γυάλινα μπουκάλια και φροντίζουμε να μην εκτίθεται σε θερμότητα και σε βαρέα μέταλλα.

Αγορές
Η μεγάλη αγορά στον κόσμο για τα αιθέρια έλαια είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ακολουθούμενες από την Ιαπωνία και την Ευρώπη. Ωστόσο, η παραγωγή συνεχίζει να συγκεντρώνεται στην Ευρώπη, με επτά από τις μεγαλύτερες εταιρείες επεξεργασίας αιθέριου ελαίουστον κόσμο. Η Ιαπωνία αντιπροσωπεύει το 10% της παγκόσμιας ζήτησης. Η καναδική αγορά κυριαρχείται από την βιομηχανία αρωμάτων των Ηνωμένων πολιτειών.
Η Γαλλία κυριαρχεί στην αγορά αρωμάτων ανά τον κόσμο και η Ελβετία είναι ένας από τους ηγέτες στον φαρμακευτικό κλάδο. Η Βρετανία και η Ινδία είναι γνωστό ότι κατέχουν σημαντική θέση στον τομέα των αρωματικών. Οι περισσότερες χώρες εισάγουν αποξηραμένο θυμάρι κυρίως από την Ισπανία και το Μαρόκο που είναι και οι μεγαλύτερες παραγωγές χώρες παγκοσμίως.

Οι χρήσεις του θυμαριού

Το κύριο συστατικό του αιθέριου ελαίου του θυμαριού, η θυμόλη, χρησιμοποιείται ευρέως στην αρωματοποιία, στην Φαρμακευτική, στην κοσμετολογία καθώς και στην ποτοποιία (παραγωγή λικέρ) (de Rougemont, 1989). Βρίσκει εφαρμογή στην βιομηχανία τροφίμων και την ζαχαροπλαστική είτε ως αντιοξειδωτικό είτε για να προσδώσει άρωμα και εμφάνιση.
Η θυμόλη είναι αποτελεσματική κατά της σαλμονέλας και του σταφυλόκοκκου. Οι αντισηπτικές ιδιότητες του θυμαριού λειτουργούν ευεργετικά στο ανοσοποιητικό σύστημα και στις λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση δερματολογικών προβλημάτων από ακμή, δερματίτιδα, εκζέματα, τσιμπήματα εντόμων και διευκολύνει την πέψη του στομάχου. Το αιθέριο έλαιο του χρησιμοποιείται στην αρωματαθεραπεία (χημειότυπος θυμόλης, λιναλοόλης) για την ανακούφιση ρευματικών και ισχιαλγικών παθήσεων. Είναι χρήσιμο για την διατήρηση καλής στοματικής υγιεινής, λειτουργεί ως αντιμυκητιακό, αντιψωριακό και ως διεγερτικό.

Πηγές - Βιβλιογραφία
1. Β. Ηλιόπουλος, Μελέτη της επίδρασης του ερυθρού οίνου και του αιθέριου ελαίου του θυμαριού στην μικροβιακή χλωρίδα του κρέατος σε διαφορετικές συνθήκες συντήρησης, Αθήνα 2010
2. C. Robinson-Bax and R.T.V Fox (2002). Root rots of herbaceous plants caused by Armillaria mellea. Mycologist, 16, pp 21-22doi:10.1017/S0269915X0200616X
3. Handbook of herbs and spices - K. V. Peter - Βιβλία Google.htm
4. Rey, C. 1992. Selection of thyme for extreme areas (of Switzerland). Acta Horticultural,306: 66–70.
5. De Rougemont, G.M. 1989. A field guide to the crops of Britain and Europe,. London: Collins.
6. http://agris.fao.org/agris-search/search/display.do?f=1992/NL/NL92041.xml;NL9205119
7. http://www.shareasale.com.
8. http://www.richters.com/progrow.cgi?search=Thyme&;cart_id=81.1496.

Ιωάννης Σταθακόπουλος-Γεωπόνος Μ.sc.-Εγνατία οδός – Τμήμα Πρασίνου - Τομέας Έργων-Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ Καβάλας
Πηγή: https://www.e-geoponoi.gr

Το Θυμάρι: Χρήση και ιδιότητες

Το θυμάρι ή thymus vulgaris ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae). Είναι ένας χαμηλός, εξαιρετικά ανθεκτικός θάμνος, με μοβ άνθη στις κορυφές των κλαδιών και θαυμάσιο άρωμα. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι και τις αρχές του φθινοπώρου και το συναντάμε σε χώρες της Μεσογείου, της Ασίας και στη Βόρεια Αμερική. Τα ξεραμένα φύλλα του έχουν πράσινο λαδί χρώμα και ,όταν θρυμματιστούν, αναδίδουν το άρωμά τους. Η γεύση τους είναι πολύ δυνατή, ελαφρώς καυστική και πλούσια.

Σημαντικές Ποικιλίες-Στην Ελλάδα, υπάρχουν 23 αυτοφυή είδη και τα πιο σημαντικά είναι:

Αγριοθυμάρι (Θύμος ο κεφαλωτός Thymus capitatus):
Μικρός θάμνος με βλαστούς ξυλώδεις ξαπλωμένους. Βρίσκεται σε πολλές βραχώδεις, ορεινές, ξηρές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Κοντά στις περιοχές όπου φύεται το άγριο θυμάρι, τοποθετούνται κυψέλες με μέλισσες και παράγεται εκλεκτό μέλι.
Χαμοθρούμπι (Θύμος ο γραπτός Τhymus striatus)
Πολύ κοινό σε διάφορες πεδινές περιοχές και λιβάδια της Μακεδονίας και της Θράκης.
Σμάρι (Θύμος η Ζυγίς ή Θύμος ο αττικός Thymus atticus ή θυμάρι της Aττικής):
Βρίσκεται σε διάφορες βραχώδεις περιοχές της Αττικής, της Αχαΐας, Κορινθίας και Ολύμπου.

Ιστορία
Οι Σουμέριοι, πριν από 5.500 χρόνια, είναι οι πρώτοι, απ’ ότι γνωρίζουμε, που χρησιμοποίησαν το θυμάρι ως καρύκευμα και φάρμακο, ενώ οι Αιγύπτιοι το ονόμασαν θαμ και το μεταχειρίζονταν για την μουμιοποίηση. Ετυμολογικά, το θυμάρι ή θύμος όπως το ονόμαζαν οι αρχαίοι, προέρχεται από τη λέξη «θύω», η οποία αρχικά είχε την σημασία του «βγάζω καπνούς» και αργότερα του «θυσιάζω». Από την ίδια ρίζα προέρχονται και οι λέξεις θυμίαμα και θυμιατίζω, ενώ στενή φαίνεται πως είναι και η σχέση με τον θυμό. Και θυμός στους αρχαίους δεν σημαίνει την οργή, αλλά τη ζωτική δύναμη, τη βούληση, όπως μας επιβεβαιώνουν λέξεις σαν το λιπόθυμος, εύθυμος, πρόθυμος κ.α.

Για τον Πλάτωνα, μάλιστα, ο θυμός αποτελεί ένα από τα τρία μέρη της ψυχής, την κινητήρια δύναμη της ανδρείας. Ήδη από την εποχή του Ομήρου, το θυμάρι ή για να είμαστε πιο ακριβείς τα αρκετά είδη του που ευδοκιμούν στη χώρα μας, εκτός από ήδυσμα για διάφορα εδέσματα αποτελούσε σύμβολο δύναμης και ανδρείας. Και αν το περίφημο θυμαρίσιο μέλι του Υμηττού ήταν περιζήτητο και πουλιόταν ακριβά, ακόμα και οι πιο φτωχοί μπορούσαν να απολαύσουν το τονωτικό μίγμα από θυμάρι, απλό μέλι και ξίδι. «Τρώω το ίδιο θυμάρι με τον αφέντη μου», λέει κάποιος σκλάβος στην κωμωδία Πλούτος του Αριστοφάνη, εννοώντας ότι βρίσκονται στην ίδια κατάσταση φτώχειας.
Το θυμάρι ήταν, λοιπόν, άφθονο και φθηνό, έχαιρε όμως μεγάλης εκτίμησης λόγω των ιδιοτήτων του. Οι ηλικιωμένοι έπιναν τακτικά έγχυμα από θυμάρι για να διατηρήσουν τις πνευματικές τους δυνάμεις, ενώ πολύ δυναμωτικό θεωρείτο ένα ποτό που παρασκευαζόταν με το σιγοβράσιμο σύκων και θυμαριού σε νερό ή κρασί.

Το θυμάρι ήταν φυτό αφιερωμένο στη θεά του έρωτα Αφροδίτη και κανείς δεν αμφισβητούσε πως προκαλεί ή ενισχύει τον πόθο. Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος ο Πρεσβύτερος, ξακουστός στην εποχή του (τέλη του 4ου αι. π.Χ.) για τα συμπόσια που διοργάνωνε, υποστήριζε ότι έφτανε να σκορπίσει στις αίθουσες φρεσκοκομμένο θυμάρι για να κυριευθούν οι καλεσμένοι του από ερωτική διάθεση.
Αλλά και ο φιλόσοφος (άρα πιο χαλιναγωγημένος) Αριστοτέλης συνδέθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του, απέκτησε μάλιστα ένα γιο μαζί με μια εταίρα, το όνομα της οποίας ήταν Ερπυλλίς, παραπέμπει στο άγριο θυμάρι και την ερωτική αναζωογόνηση που προκαλεί.

Ο Ιπποκράτης, στο σύγγραμμά του «Περί Διαίτης», αναφέρει πως το θυμάρι είναι θερμαντικό, υπακτικό και διουρητικό, αποβάλλει το φλέγμα, ενώ στο «Περί Νούσων» το προτείνει ενάντια στη φθίση του λάρυγγα.
Ο Διοσκουρίδης, στο τρίτο βιβλίο του συγγράμματος «Περί Ύλης Ιατρικής», περιγράφει λεπτομερώς τρία είδη θυμαριού. Πρώτο, αναφέρει το Thymus capitatus ή κατ’ άλλους Coridothymus capitatus της σύγχρονης φυτολογίας: «Θυμάρι: το ξέρουν όλοι. Είναι ένας χαμηλός θάμνος με τη μορφή φρύγανου, καλυμμένος από πολλά στενά φυλλαράκια, ο οποίος έχει πορφυρόχρωμες ανθισμένες κορυφές και φυτρώνει σε πετρώδη και άγονα εδάφη. Όταν πίνεται με αλάτι και ξίδι, αποβάλλει το φλέγμα από την κοιλιά.
Το αφέψημά του με μέλι βοηθά όσους έχουν ορθόπνοια, άσθμα ή ελμινθίαση, διευκολύνει την έμμηνο ρύση και τη γέννα• είναι, επίσης, διουρητικό, ενώ ανακατεμένο με μέλι συμβάλλει στην απόχρεμψη.»

Όταν ενέσκηψαν οι μεγάλες επιδημίες, με χειρότερη απ’ όλες την πανούκλα, οι εντριβές με ξίδι μέσα στο οποίο είχε μουλιάσει θυμάρι ή απλώς το κάψιμο του μέσα στους χώρους θεωρούνταν αποτελεσματικά προστατευτικά μέτρα. Σε πολλές σλαβικές χώρες, εξακολουθούν μέχρι τις μέρες μας να θυμιατίζουν το σπίτι και το στάβλο με θυμάρι για να κρατήσουν μακριά τις μολυσματικές ασθένειες.
Μεγάλη χρήση του γινόταν μέχρι πρόσφατα από τους ρώσους πεχλιβάνηδες που ξάπλωναν πάνω σε μαξιλάρια γεμάτα με ξερό θυμάρι για να αντλήσουν δύναμη και θάρρος.
Το θυμάρι, τέλος, παραμένει πάντοτε παρόν στον μακρύ κατάλογο των συστατικών του παντισάχ κουββέτ ματζουνού, του αφροδισιακού εκλείγματος δηλαδή που κατανάλωναν τακτικά οι οθωμανοί σουλτάνοι και αγοράζουν σήμερα οι τουρίστες από τα μπαχαριτζίδικα την Κωνσταντινούπολης.

Το θυμάρι βρίσκει, επίσης, πολλές εφαρμογές στη σύγχρονη βιομηχανία φαρμάκων και καλλυντικών λόγω των αντισηπτικών, επουλωτικών, σπασμολυτικών και αποχρεμπτικών του ιδιοτήτων. Αποσμητικά σαπούνια, κρέμες που τονώνουν την επιδερμίδα, λοσιόν για την ακμή, σαμπουάν ενάντια στη πιτυρίδα, στοματικά διαλύματα και οδοντόκρεμες, αντιβηχικά σιρόπια, λοσιόν για μετά το ξύρισμα, φάρμακα για τη δυσπεψία, είναι κάποια μόνο από τα προϊόντα που συχνά ενισχύονται με το αιθέριο έλαιο του.

Εσωτερικές χρήσεις:
-Γενικό διεγερτικό. Πολύτιμο για τη σωματική και πνευματική κατάπτωση (ατονία), το άγχος, τη νευρασθένεια, την κατάθλιψη, αλλά και την ημικρανία.
-Βοηθά στην πέψη των λιπαρών τροφών.
-Θεωρείται ότι αυξάνει την πνευματική διαύγεια (γιατρός Valnet) και τονώνει τα νεύρα.
-Δυναμώνει την καρδιά.
-Σπασμολυτικό πολύτιμο για το βήχα του κοκίτη και το άσθμα.
-Είναι αποχρεμπτικό.
-Τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
-Είναι εφιδρωτικό και ρυθμίζει τα εκκρίματα σε περιπτώσεις γρίπης, συναχιού, κρυολογημάτων. Πολύτιμο σε προβλήματα του λαιμού και των βρόγχων. Προληπτικό αντιβιοτικό σε επιδημίες γρίπης. -Ισχυρό αντισηπτικό του εντέρου, του γεννητικού-ουρικού συστήματος και των πνευμόνων (εντερικές μολύνσεις, λευκόρροια, πνευμονικές μολύνσεις, βρογχίτιδα, φυματίωση).
Εμποδίζει τις ζυμώσεις και συγκέντρωση αερίων στην κοιλιά και στο έντερο.

Εξωτερικές χρήσεις:
-Αντισηπτικό και βακτηριοκτόνο σε δερματοπάθειες και λευκόρροια, επουλώνει πληγές, σπυριά και εγκαύματα.
-Σταματά την τριχόπτωση.
-Θεραπεύει την ψώρα και τους λειχήνες.
-Καταπολεμά τους πόνους των αρθρώσεων σε αρθριτικά και ρευματισμούς.
-Καθαρίζει το στόμα και τα δόντια καλύτερα από κάθε οδοντόκρεμα του εμπορίου. Καταπολεμά την ουλίτιδα.
-Με γαργάρες, βοηθά ερεθισμένες αμυγδαλές.
-Λίγες σταγόνες αιθέριου λαδιού σε ένα μπουκαλάκι παρθένο ελαιόλαδο είναι ότι πρέπει για κομπρέσες πάνω σε πληγές και τσιμπήματα εντόμων.
-Με ένα μπάνιο διώχνει την κούραση.

Προφυλάξεις:
Όσο θαυματουργό κι αν είναι το θυμάρι, η καθημερινή εσωτερική του χρήση μπορεί να οδηγήσει σε υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα και σε δηλητηρίαση, με συμπτώματα εμετό, διάρροια, ζαλάδες και καρδιακή κατάπτωση. Αν κάποιος θέλει να πίνει τακτικά, καλό είναι να πίνουμε 2 τσάγια τη βδομάδα αλλιώς, αν έχουμε κάποιο κρύωμα ή κάτι άλλο, μπορούμε να πίνουμε 2-3 τσάγια τη μέρα για μια βδομάδα.

Αν μαζεύετε θυμάρι και άλλα βότανα
Όταν μαζεύουμε θυμάρι, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην το ξεριζώνουμε. Κόβουμε τα κλαδάκια με ψαλίδι ή μαχαίρι, για να μπορέσει να ξανανθίσει. Επίσης, κόβουμε λίγο από κάθε θάμνο. Το θυμάρι μοιάζει κάπως με τη ρίγανη, γι' αυτό χρειάζεται να μπορούμε να τα ξεχωρίζουμε. Όταν είναι ανθισμένο, είναι εύκολο επειδή έχει μοβ άνθη. Όταν το μαζεύουμε μόνοι μας από την εξοχή, στην αρχή μπορεί να τα μπερδεύουμε αλλά γρήγορα θα μπορούμε να τα διακρίνουμε.

Πηγές:
1. Ορέστης Δαβίας, Βιολόγος Συγγραφέας (Το άρωμα του μύθου,του θύμου οι αλήθειες)
2. Κώστας Μπαζαίος (100 βότανα, 2000 θεραπείες)
3. Μαρία Παπαδοδημητράκη (το θυμάρι)
4. Από τη Βικιπαίδεια (θυμάρι)

Πηγή: http://elsito.gr

Διαβάστε ακόμη:Το θυμάρι και οι θεραπεία σε ασθένειες μηρυκαστικών