Σκόλυμος: Καλλιέργεια και φαρμακευτικές ιδιότητες

Καλλιέργεια σκόλυμου

Αυτό το λαχανικό ο σκόλυμος είναι άγνωστο σε εμάς σήμερα, αλλά τρωγόταν από τους παλιούς κατά τον Διοσκουρίδη (Το φύλλο του μοιάζει με της άγριας αγκινάρας και από αυτό τρώνε τους βλαστούς του αφού τους ασπρίσουν, όπως τρώνε τους βλαστούς από τη θαλασσοκράμβη και τα σπαράγγια.

Επιστημονικό όνομα: Σκόλυμος ο στικτός-Scolymus maculatus, Scolymus hispanicus L.
Αγγλικές ονομασίες: Spanish oyster plant, Spanish Golden-thistle
Κοινές ονομασίες: σκόλυμος, σκόλυμπος, ασκόλυμπρος, σκολίμπρι, σκόλιαντρος, ασπράγκαθο, σπαράγγι.
Οικογένεια: Αστεροειδών (Asteraceae)

Περιγραφή
Έχει φύλλα τα οποία βρίσκονται στο ενδιάμεσο μεταξύ του χαμαιλέοντα και του ονομαζόμενου λευκού αγκαθιού, πιο σκούρα όμως και πιο παχιά. Βγάζει παχύ βλαστό γεμάτο με φύλλα, πάνω στον οποίο βρίσκεται ένα αγκαθωτό κεφάλι. Η ρίζα από κάτω είναι σκούρα και παχιά, η οποία έχει τις φαρμακευτικές ιδιότητες (1).
Είναι διετές ή πολυετές φυτό, που μπορεί να φτάσει το 1 μέτρο ύψος. Έχει βαθιά χοντρή ρίζα και χοντρό κεντρικό βλαστό. Τα φύλλα του είναι οδοντωτά και αγκαθωτά. Ανθίζει το καλοκαίρι και το βρίσκουμε παντού σε όλη την Ελλάδα σε ακαλλιέργητα εδάφη σε χαμηλό υψόμετρο.

Καλλιέργεια (2)
Στην Ευρώπη που το κλίμα δεν ευδοκιμεί για να καλλιεργήσουν σκόλυμο το χειμώνα σε ανοιχτό μέρος, τον σπέρνουν κάτω από κιβώτια με υαλοσκεπή όταν επιθυμούν να τον φάνε πρώιμα. Εμείς στο κλίμα της Ελλάδας μπορούμε να τον σπείρουμε σχεδόν όποτε θέλουμε στα περιβόλια μας.

Η γη πρέπει να είναι καλά δουλευμένη και παχευμένη. Τον σπέρνουν κατευθείαν στο έδαφος ή σε ξεχωριστό μέρος και τον μεταφυτεύουν. Τα φυτά πρέπει να απέχουν περίπου 2 πόδια αναμεταξύ τους. Τα σκαλίζουν τα παραχωματώνουν και τα σκαλίζουν συχνά.
Αφού μεγαλώσουν, διαλέγουν μια καλή ημέρα, τα δένουν με δύο ή τρία δέματα άχυρου, και τα κουκουλώνουν με αχώνευτη και στεγνή κοπριά, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μείνουν μόνο έξω ανοιχτές οι άκρες των φύλλων. Αν ο καιρός είναι πολύ ζεστός, ρίχνουν νερό κάθε δύο μέρες στο κέντρο του φυτού για να επισπεύσουν το άσπρισμα , το οποίο τελειώνει περίπου σε 20 ημέρες και τότε τα κόβουν, καθαρίζουν τα φύλλα τους, τα πουλούν ή τρώνε τα γουλιά και τα κοτσάνια τους.

Χειμερινή καλλιέργεια
Τους χειμωνιάτικους σκόλυμους αντί να τους τυλίξουν με κοπριά, τους κουκουλώνουν με χώμα και τότε ασπρίζουν γρηγορότερα. Τους βγάζουν δε όταν φοβούνται τον πάγο και τους αποθηκεύουν στο υπόγειο όπου ασπρίζουν φυσικά. Όταν όμως ασπρίσουν σε χώμα, πρέπει να φαγωθούν αμέσως γιατί σαπίζουν. Για αυτό πρέπει να παραχώνουμε μόνο αυτούς που θέλουμε για κατανάλωση.

Συγκομιδή σπόρου
Τους σκολύπους εάν θέλεις να τους κρατήσεις για σπόρο, τους κόβεις κατά τον Δεκέμβριο οχτώ δάχτυλα ψηλά και τους παραχώνεις έως την άνοιξη. Τότε τους σκεπάζεις και τους καλλιεργείς μέχρι να βγάλουν σπόρο.

Είναι δύο είδη σκόλυμων: Οι ακανθώδεις και οι χωρίς. Οι πρώτοι είναι οι καλύτερα καλλιεργήσιμοι και νομίζω πως ότι χωρίς να ζητήσει κανείς σπόρο από την Ευρώπη, μπορεί να συλλέξει από τους άγριους σκόλυμους και να τον σπείρει στον κήπο του, να επιμεληθεί τα φυτά όπως άνωθεν και θα τα καταφέρει να συγκομίσει βλαστούς τρυφερούς και νοστιμότατους.

Φαγώσιμες χρήσεις
Η πόα του αυτοφυή σκόλυμου μόλις πρωτοβλαστήσει, τρώγετε σαν λαχανικό όπως το σπαράγγι (1).
Είναι χόρτα αγκαθωτά, τα οποία όταν είναι τρυφερά, τα βράζουν (ρίζες και φύλλα) και τα τρώγουν για την νοστιμάδα τους.(3)
Τα νέα φύλλα και οι βλαστοί του τρώγονται βραστά μόνα τους ή με άλλα χόρτα. Οι ρίζες και οι μίσχοι γίνονται σούπες ή μαγειρεύονται με κρέας. Επίσης μπορούν να βραστούν και να γίνουν τουρσί με ξύδι και λάδι.

Συγκομιδή άγριων φυτών: Τα νέα τρυφερά φύλλα πριν γίνουν ακανθωτά και οι τρυφεροί βλαστοί του μαζεύονται από το χειμώνα έως την άνοιξη. Το φθινόπωρο μαζεύεται η ρίζα και οι σαρκώδες ράχες των φύλλων του.

Φαρμακευτικές ιδιότητες του σκόλυμου

• Η ρίζα από κάτω είναι σκούρα και παχιά, η οποία έχει τις φαρμακευτικές ιδιότητες.
• Βρασμένη σε κρασί, ενδείκνυται σε όσους έχουν τις μασχάλες τους και το υπόλοιπο σώμα τους δύσοσμο.(1)
• Προκαλεί επίσης πολλά και δύσοσμα ούρα (1).

Πέτρες-Νεφρών-Χολής
Το ζουμί όμως από τα βρασμένα σκολύμπρια (ρίζες και φύλλα) το πίνουν όσοι έχουν πέτρες στα νεφρά, οπότε πίνουν ζουμί κρύο 3-4 φορές την ημέρα, από ένα ποτήρι του κρασιού και σε λίγες ημέρες βγαίνουν οι πέτρες από την ουρήθρα.
Το ίδιο ζουμί ωφελεί πολύ και στις πέτρες τις χολής, οπότε ο άρρωστος πίνει από ένα ποτήρι του νερού από το ρόφημα αυτό, το πρωί νηστικός επί 10 – 15 ημέρες συνέχεια(3).

Νεφρά
Βράζουμε σκόλιαντρους και πίνουμε τέσσερα – πέντε ποτήρια του κρασιού την ημέρα. Είναι σπουδαίο για την νεφρολιθίαση. Ύστερα από μερικών ημερών κούρα, μπορούν να βγουν οι πέτρες του νεφρού(4).

Μαλλιά
Ο σκόλυμος (golden thistle), συλλεγμένος πριν ανθίσει, όταν χτυπηθεί και πιεστεί παράγει ένα χυμό, που αν εφαρμοστεί στο κεφάλι, κάνει τα μαλλιά να αναπτυχθούν πάλι, όταν έχουν πέσει από αλωπεκία (5).

Άλλες ιδιότητες
Παλιοί ( Lewis, Λινναίος, Giribert κ. ά.) και νέοι φυσιοθεραπευτές συνιστούν τη χρησιμοποίηση όλου του φυτού (ανθισμένου) ως περίφημο φάρμακο εναντίον της ατονίας των πεπτικών οργάνων, της ανορεξίας, καθώς αυξάνει τις εκκρίσεις του στομαχιού και της χολής.

Είναι επίσης χρήσιμο κατά της γενικής ατονίας του οργανισμού, ιδιαίτερα εκείνης που συνοδεύει τους διαλείποντες πυρετούς ή εκείνης που ακολουθεί τα εξανθηματικά νοσήματα, καθώς και εναντίον του ίκτερου, Το αφέψημα του κνίκου χρησιμοποιείται και εξωτερικά στα άτονα, τα γαγγραινώδη και καρκινώδη έλκη, όπου παίζει το ρόλο του καθαριστικού και τονωτικού.
Τέλος, χρησιμοποιείται κατά της κράμπας, ενώ είναι και γαλακταγωγό (αυξάνει τη ροή του γάλακτος).(6)

Πηγές:
1) Διοσκουρίδης-Περί ύλης Ιατρικής-Τρίτος τόμος
2) Γεωργική και οικιακή οικονομία/Τόμος 2-Γρηγορίου Παλαιολόγου-Ναύπλιο 1835
3) Τα βότανα-Λαική Φαρμακολογία και θεραπευτική (Λαογραφία) –Ξεν. Γ. Αναγνωστόπουλου-Αθήναι 1961
4) 230 βότανα-Ιουλίας Δαβάρα-Αθήναι 1978
5) Πλίνιος-Φυσική ιστορία, βιβλίο 20, συνταγές από φυτά του κήπου
6) http://phyto.gr/agriagatho/

Διαβάστε ακόμη:Θεραπευτικές ιδιότητες των χόρτων