Ήλιος (ηλίανθος): σπορά φύτεμα καλλιέργεια

Καλλιέργεια ηλίανθου (ήλιου)

Ο ήλιος κατάγεται από την Αμερική. Το πολύτιμο τούτο φυτό προκόβει πολύ στον τόπο μας και μπορεί οι γεωργοί να το καλλιεργήσουν σε μεγάλη έκταση για το σπόρο του που έχει 28-30% τις εκατό λάδι για αυτό τον δίνουμε μαζί με την καθημερινή τροφή στους χοίρους, στα βόδια, στα πρόβατα, στα γίδια και στα άλλα κτήνη, προ πάντων το χειμώνα, γιατί εκτός από πολύ θρεπτική, είναι και πυρωτική τροφή. Οι γερμανοί αγοράζουν ηλιόσπορο για τις κότες τους από την Ιταλία, επειδή είναι μια από τις μοναδικές τροφές για να γεννούνε.

Στη Ρωσία καλλιεργούν τον ήλιο για το λάδι του σε απέραντα χωράφια, επειδή αυτό μονάχα είναι το φαγώσιμο λάδι του τόπου τους και αυτό μεταχειρίζονται στο φαγητό, στα σαπούνια και στις λαδομπογιές. Το χρώμα του είναι κίτρινο και η μυρουδιά του όχι τόσο καλή για κείνους που δεν το έχουνε συνηθίσει.

Για να βγάλουν το λάδι αυτό πρώτα ζεσταίνουν λίγο τον ηλιόσπορο σε φούρνο, απλωμένο σε ταψιά και ύστερα τον στύβουν -χωρίς να τον αλέσουν- σε κοινό πιεστήριο επίτηδες καμωμένο. Οι πίττες που μένουν από το δούλεμα αυτό είναι πολύ θρεπτική τροφή που δίνεται στα ζώα σκορπισμένη στη ταγή τού σανού (ή άχυρου) στου χόρτου ή ανακατωμένη με σπόρους (κριθάρι, βρόμη) ή και με άλλες τροφές. Στα πρόβατα δίνουν 50-100 δράμια από αυτές τις πίτες στο καθένα την ημέρα, στους χοίρους 100 δράμια ίσαμε με μια οκά, κατά το χόντρος που θα έχει και στα βόδια που θέλουνε να τα παχύνουν μιάμιση ως τρεις οκάδες.

Ηλιέλαιο βγάζουν και χωρίς να ζεσταίνουν τούς σπόρους. Στη περίσταση αυτή το λάδι είναι βέβαια καλύτερο στη ποιότητα, η απόδοση του όμως είναι κάτι μικρότερη. Στην Αίκατερινοδάρη και Νοβοροσίσκη της Ρωσίας υπάρχουν μεγάλες φάμπρικες ηλιόλαδου με υδραυλικά πιεστήρια. Τώρα τελευταία άρχισε στον τόπο μας να βγάζει ηλιόλαδο το εργοστάσιο Βέλλος, στο Αίγιο από ηλιόσπορο που φέρνει από το εξωτερικό.

Από τούς χλωρούς κορμούς του ήλιου βγαίνει κλωστή που σε μερικά μέρη την μεταχειρίζονται. Δυο είναι τα σόγια του ήλιου με λιανό σπόρο το ένα, με χοντρό το άλλο. Από το πρώτο βγάζουν λάδι και από το δεύτερο κάνουν Ήλιο πασατέμπο.

Η καλλιέργεια του ηλίανθου

Οι κηπουροί μας σπέρνουν τον ήλιο ή λιοστρόφι στα αυλάκια τον λαχανόκηπου μονάχα για να στολίσουνε το μέρος αυτό με τα φανταχτερά κίτρινα λουλούδια του που όσο είναι νέα γυρίζουν κατά τον ήλιο. Συστηματικά, για εισόδημα δεν καλλιεργείται, μπορούσαν όμως οι γεωργοί μας να τον έσπερναν για να τρέφουν τουλάχιστον τις κότες τους.

Σαν τον αραβόσιτο έτσι και ο ήλιος - που έχει όμοια καλλιέργεια - σπέρνεται κάθε χρόνο σε χωράφια νοτερά ή ποτιστικά και να είναι παχιά και ψαχνά τα χώματά τους. Στα πολύ βαρικά δεν παραπροκόβει και στα πολύ σφιχτά ή πολύ αμμουδερά χωράφια δεν προκόβει διόλου.

Το χωράφι που θα σπείρουμε ήλιο τ’ οργώνουμε βαθειά από τον Οκτώβριο ίσαμε το Μάρτη 3-4 φορές. Τότε, Μάρτη - Απρίλη, το σβαρνίζομε με σιδερόσβαρνα και σπέρνουμε τον ήλιο με το χέρι στα πεταχτά σαν το αραποσίτι ή σε σειρές ως μια δρασκελιά ή μια από την άλλη. Το σπάρσιμο σε σειρές γίνεται η με ιδιαίτερη μηχανή ή με ντόπιο αλέτρι κάνοντας τις αυλακιές ξέβαθες.

Όταν τελείωση το σπάρσιμο σκεπάζομε το σπόρο με σιδερόσβαρνα και ισώνουμε το χωράφι με σανίδα, ζεμένη σ’ άλογο, βάζοντας απάνω μια ανάλογη πέτρα για να πατηθεί λίγο το χώμα και κρατήσει την υγρασία του.

Όταν καλλιεργούμε τον ήλιο ή λιόστροφο σε ποτιστικό χωράφι κόβουμε αμέσως με ντόπιο αλέτρι ή τσαπί τους ποτιστάδες σε απόσταση 8 - 10 μέτρων τον ένα από τον άλλο και το μέρος που θα μείνει ανάμεσα το χωρίζουμε σε βραγιές δίνοντας φάρδος στην κάθε μια 2-3 μέτρα για να ποτίζονται εύκολα. Για να σπείρουμε ένα στρέμμα θέλομε ως 3. οκ. σπόρο.

Ο ήλιος μεγαλώνει γρήγορα και δε θέλει πολλές περιποιήσεις εκτός από 1-2 σκαλίσματα που του κάνουμε όταν είναι μικρός, για να τον άργέψουμε κιόλας αφήνοντας ίσαμε 3 πιθαμές απόσταση ρίζα σε ρίζα. Στη Ρωσία μεγαλώνοντας ο ήλιος κόβουν τα παρακλάδια του, χωρίς να πειράξουν τα φύλλα του για ν’ αφήσουν μονάχα το λουλούδι της κορυφής. Τα παρακλάδια αυτά όσο είναι πολύ μικρά και τρυφερά μαγειρεύονται ή γίνονται βραστά σαλάτα.

Τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο που ωριμάζει ο ήλιος γίνεται το θέρισμά του. Τότε άνδρες, παιδιά, γυναίκες μπαίνουνε στο χωράφι και κόβοντας τον καρπό του με βατοκόπι ή σβανά γεμίζουνε καλάθια, που άλλοι εργάτες κουβαλούνε στο αλώνι.

Και εκεί όταν το γέννημα είναι λίγο, αλωνίζουν τον ήλιο με κόπανο απάνω σε λιόπανα. Στην Αμερική, Ινδίες και Ρωσία όπου καλλιεργείται σε μεγάλη απλωσιά μεταχειρίζονται αλωνιστικές μηχανές επίτηδες καμωμένες. Τελειώνοντας το αλώνισμα απλώνουν το σπόρο στον ήλιο για να στεγνώσει πρώτα καλά και υστέρα να τον φυλάξουνε στην αποθήκη.

Ένα στρέμμα δίνει 100 οκ. σπόρο και ίσαμε 400 οκ. ξύλα (κορμούς) και σαν φουσκιστεί και ποτιστεί το καλοκαίρι 1-2 φορές, σίγουρα θα σοδέψει πολύ περισσότερο. Στα νοτερά μέρη η καλλιέργεια του ήλιου γερεύει τον τόπο επειδή μεγαλώνοντας γρήγορα τραβά την υγρασία και στεγνώνει τη γη.

Οι γεωργοί μας πρέπει να δοκιμάσουνε την καλλιέργεια του ήλιου που δίνει σπόρο και παραβλάσταρα για τα ζώα τους και φούρκες για τις σταφίδες, το φούρνο και το τζάκι τους. Έχουμε τη γνώμη πως -θα συμφέρει να καλλιεργήσουν τον ήλιο οι γεωργοί που είναι σε βαλτερά μέρη όπως το Άργος, Μεσσηνία, Ηλεία, Θεσσαλία, κ. ά. Σε τέτοια μέρη σίγουρα θα δώσει πλούτο και θα γίνει ίσως αφορμή να χτιστούνε εργοστάσια ηλιέλαιου.

Πηγή: 23 Πλουτοφόρα φυτά – Αλέξανδρου Ν. Γεωργακόπουλου – Εν Αθήναις 1930

Χρήσεις στο περιβόλι:
Τον χρησιμοποιούμε δίπλα στα καλαμπόκια μας για να μας δείχνει πότε χρειάζεται νερό, αλλά και σαν παγίδα βλαβερών εντόμων. Ο ηλίανθος είναι ανθεκτικός σε αυτά και μπορούμε να τα εξολοθρεύσουμε εύκολα λόγω του ότι είναι συγκεντρωμένα στον κορμό του.

Διαβάστε ακόμη:Καλλιέργεια σουσαμιού