Κυπαρίσσι: σπορά φύτεμα καλλιέργεια

Καλλιέργεια και πολλαπλασιασμός κυπαρισσιού

Το κυπαρίσσι είναι δένδρο χρησιμότατο για την οικοδομήσιμη ξυλεία του που πουλιέται ακριβότερα γιατί είναι πολύ στερεή. Τα ξερικά κυπαρίσσια και όσα είναι απάνω σε βράχια μεγαλώνουν αργά, μα έχουν ξύλο που δεν σαπίζει και μπορεί να κράτηση 300-600 χρόνια όταν δεν βρέχεται. Στερεό και διαλεχτό ξύλο έχουν τα ίσια κυπαρίσσια που είναι χωρίς παρακλάδια και οι κλώνοι τους λεπτοί και πυκνοί πηγαίνουν κατά επάνω αγκαλιάζοντας τον κορμό. Τα κυπαρίσσια αυτά αντέχουν περισσότερο στα ξηρά χώματα κι είναι καταλληλότερα για τις μεσημβρινές χώρες. Το ξύλο του όμορφου αυτού δένδρου εύκολα δουλεύεται και η μυρουδιά του είναι ευχάριστη και βαλσαμώδης και επειδή έχει τη δύναμη να διώχνει το σκόρο οι χωρικοί μας σιγουρεύουνε τα μάλλινα ρούχα τους σε σεντούκια από ξύλο κυπαρισσιού.

Στα μέρη που γίνεται το κυπαρίσσι μπορεί ένας φρόνιμος νοικοκύρης να σιγουράρει για τα παιδιά του μεγάλη κληρονομία φυτεύοντας κυπαρίσσια στα φτωχά χωράφια που δεν προκόβει άλλη καλλιέργεια με κέρδος. Όταν ένα χωράφι το φυτέψουμε όλο με κυπαρίσσια πρέπει να τα βάλουμε σε σειρές και σ’ απόσταση 3-4 μέτρα απ’ ολούθε. Στην περίσταση αυτή ένα στρέμμα παίρνει 65-120 κυπαρίσσια που στα 25 χρόνια θα πουληθούν το ένα με τ’ άλλο το λιγότερο 200 δραχμές, δηλαδή το στρέμμα αυτό θα δώσει 13.000- 24.000. Κι αν αυτός ο νοικοκύρης γεωργός κατορθώσει να φυτέψει 10 στρέμματα από τα άχρηστα χωράφια του που έχει σε τίποτα πλαγιές άγονες, θα έχει υστέρα από 25 χρόνια, για την αποκατάσταση των παιδιών του 130-240 χιλιάδες δραχμές ανέξοδες, γιατί τα κυπαρίσσια δεν θέλουν περιποίηση.

Στην επαρχία Βοίου της δυτικής Μακεδονίας που δεν γίνονται τα κυπαρίσσια, οι κτηματίες γεωργοί σίγουρα θα έχουν ένα τέτοιο εισόδημα από οικοδομήσιμη ξυλεία, και σε λιγότερο χρόνο, φυτεύοντας στις ρεματιές χλωρά παλούκια (χονδρά μοσχεύματα) από καβάκια (λευκάδια) που τόσο τα δέχεται ο τόπος αυτός και ή καλλιέργειά τους είναι ομοίως ανέξοδη.
Τώρα γυρίζοντας στο ζήτημά μας παρατηρούμε πως το κοινό κυπαρίσσι του τόπου μας πατρίδα έχει την Ανατολή όπου ολόκληρα δάση υπάρχουν από κυπαρίσσια. Τέτοια δάση έχει ή Κρήτη και η Κύπρος. Πολλά κυπαρίσσια έχει και η Κάρυστος. Δάσος με κυπαρίσσια και πεύκα μαζί είναι πολύ όμορφο.

Τέτοιο συνδυασμό έχουν κάνει στο θαυμάσιο δάσος του Τατοΐου. Η νοτιοανατολική Ευρώπη, η εύκρατος Ασία και η βόρειος Αμερική έχουν διαφορετικά σόγια. Μια από τις επαρχίες μας που έχει πολλά κυπαρίσσια είναι και η Κορινθία. Όλες οι κοντοραχούλες από το Ξυλόκαστρο ως τη Λυκοποριά είναι τώρα φυτεμένες με κυπαρίσσια και είναι τόσο χαριτωμένες. Τις δάσωσαν εδώ και 30 χρόνια, από γυμνές που ήταν, ο μακαρίτης Ιωαν. Π. Σταματούλης και οι σπάνιοι δημοδιδάσκαλοι Βασ. Μ. Ντόκας στον Πιτσά και Χρίστος Γκολφινόπουλος στη Λυκοποριά. Ο πρώτος με τον γεωπονικό σύνδεσμο «Αδελφότης» που ήταν πρόεδρος και τη μεγάλη επιβολή του και οι δυο άλλοι με τούς σχολικούς κήπους και τον ζήλο τους κατόρθωσαν η Κορινθία που άλλοτε έκανε λίγα φρούτα τώρα να παράγει τα περισσότερα και καλύτερα.

Όταν ως νομογεωπόνος (1920 — 1922) Αργολίδος και Κορινθίας επρόκειτο να κάνω υπηρεσία στο Ξυλόκαστρο πήγαινα με ιδιαίτερη ευχαρίστηση γιατί ήταν ευκαιρία να απολαύσω τον Πευκιά πού στην μια του πλευρά κυλούνε απαλά στην αμμουδιά τα κύματα της θάλασσας.
Τι μαγευτικό δάσος! Έχει όμως μια έλλειψη. Λείπει η προτομή του Ιωαν. Σταματούλη του ξετρελαμένου λάτρη του πρασίνου και του ακούραστου εργάτη της μεγάλης προόδου που έκανε η δεντροκομία στο Ξυλόκαστρο και στις γύρω κοινότητες.
Το κυπαρίσσι είναι πολύτιμο δένδρο που ζει αιώνες (ως 700 χρόνια), μα δυστυχώς η δεισιδαιμονία δεν αφήνει τους γεωργούς και κτηματίες να το εκμεταλλευτούν γιατί τους κάνει να νομίζουν πως πρέπει να φυτεύεται αποκλειστικά στα κοιμητήρια, μοναστήρια και ερημοκλήσια.

Κυπαρίσσια στον τόπο μας έχουμε διάφορα, όμως τα περισσότερα είναι:
α') αυτά που οι κλώνοι τους από τη ρίζα ως τη κορφή είναι όρθιοι και αγκαλιάζουν τον κορμό (πυραμοειδή) και
β') αυτά που οι κλώνοι τους είναι αραιοί και απλώνονται στα πλάγια (οριζοντιοκλαδή). Τα τελευταία αυτά πιο γρήγορα από τα άλλα χοντραίνουν και ψηλώνουν. Το κυπαρίσσι γίνεται ως και στα 700 μέτρα και κάτι περισσότερο ψηλά από τη θάλασσα. Και αψήφα την ξηρασία και τις παγωνιές.

Καλλιέργεια κυπαρισσιού

Το κυπαρίσσι γίνεται μονάχα με σπόρο και προκόβει στον τόπο μας σε όλα τα χώματα, μα προτιμά τα στεγνά και ελαφρά. Κι είναι δένδρο χωρίς μεγάλες απαιτήσεις και φυτεύεται σε ξερικά και ποτιστικά χωράφια, σε πλευρές, όχτους, κοιλάδες, ράχες και οροπέδια. Τα ποτιστικά κυπαρίσσια μεγαλώνουν πιο γρήγορα, αλλά η ξυλεία τους είναι κατώτερη.

O σπόρος που θα σπείρουμε πρέπει να είναι από κυπαρισσόμηλα περσινά και ώριμα που γνωρίζονται από το χρώμα τους. Όταν γίνουνε σταχτιά και αρχίσουν να σκάζουν λίγο είναι ώριμα και τα μαζεύουμε και τα απλώνουμε στον ήλιο επάνω σε λινάτσα. 'Ύστερα από λίγες ημέρες σκάζουν τέλεια και χύνεται ο σπόρος. Τότε τον μαζεύουμε και τον σπέρνουμε την εποχή που πρέπει. Τα πράσινα κυπαρισσόμηλα είναι άγουρα και για να έχουμε καθαρό σόι (ποικιλία) ορθόκλαδου κυπαρισσιού πρέπει τα κυπαρισσόμηλα για σπόρο να τα μαζέψουμε κατά προτίμηση από μοναχικό, γιατί το είδος αυτό εύκολα μπασταρδεύει όταν είναι μαζί με άλλα διαφορετικά.

Σπορείο
Σε κάποιο προφυλαγμένο μέρος του κήπου διαλέγουμε τεμάχιο γης, ανάλογο με τα κυπαρίσσια που θέλουμε, το σκάβουμε βαθειά 35 - 40 πόντους και το χωρίζουμε σε πρασιές (βραγιές) ως ένα μέτρο φάρδος και δύο μέτρα μάκρος. 'Ύστερα τις πρασιές αυτές τις σκάβουμε ως μια πιθαμή, τις φουσκίζουμε μπόλικα με χωνεμένη κοπριά και ανακατωμένη με ίση ποταμίσια άμμο και τελευταία τις ισιώνουμε και είναι έτοιμες να σπαρθούν.

Πριν σπείρουμε, δύο ή τρεις ημέρες, μουσκεύουμε το σπόρο σε μπόλικο νερό και τον σπέρνουμε με το χέρι σε σειρές ή στα πεταχτά φροντίζοντας να πέσει κανονικά. Όταν τελειώσουμε το σπάρσιμο πιθώνουμε σανίδα που να έχει το μάκρος της πρασιάς και μετακινώντας την, την πατούμε για να ισιώσει παντού το χώμα και σκεπαστεί κατόπιν ο σπόρος όμοια.

Τους σπόρους τους σκεπάζουμε με μίγμα που κάνουμε ανακατώνοντας ένα μέρος χώμα νοτερά και καλά τριμμένο, ένα μέρος χωνεμένη κοπριά ή φυτόχωμα και ένα μέρος άμμο ποταμού. Και τους σκεπάζουμε το πολύ ίσαμε μισό δάχτυλο και για να έχει το σκέπασμα παντού το ίδιο πάχος κοσκινίζουμε το μίγμα στις πρασιές. Κάθε οχτώ μέρες, εκτός εαν βρέξει, ποτίζουμε το σπορείο με ψιλό ποτιστήρι ώσπου να φυτρώσει ο σπόρος σε 35-45 μέρες που χρειάζονται στα ζεστά κλίματα. Και εξακολουθούμε να ποτίζουμε με ποτιστήρι και σαν φυτρώσουν τα κυπαρισσάκια χύνουμε περισσότερο νερό. Με τρεχούμενο νερά τα ποτίζουμε όταν βγάλουν 3-4 φύλλα και δυναμώσουνε λιγάκι, τότε και τα βοτανίζουμε.

Σταλίσματα είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε γιατί τα κυπαρισσάκια στο σπορείο είναι πυκνά και όμως το καλοκαίρι πρέπει να γίνονται δύο ή τρία με ξύλινο μυτερό παλουκάκι και σε βάθος μισό δάχτυλο το πολύ.
Ένα τετραγωνικό μέτρο σπορείο πετυχημένο μπορεί να δώσει 300-600 κυπαρισσάκια.

Μεταφύτεψη σε γλαστράκια
Στα μέρη πού κάνει βαρυχειμωνιά τον κυπαρισόσπορο τον σπέρνουμε Φλεβάρη ή Μάρτη-Απρίλη και τα κυπαρισσάκια που θα φυτρώσουν τα φυτεύουμε Σεπτέμβριο-Οκτώβριο σε γλαστράκια. Βγάζοντάς τα προσέχουμε να μη κόβονται οι ριζίτσες τους και προ πάντων η μεσιανή, γιατί παρατηρήθηκε πως όταν αυτή κοπεί δεν γίνεται το κυπαρίσσι τόσο ψηλό και έχει φυσικά μικρότερη τιμή, μα και στο χώμα δεν στερεώνεται καλά. Για να επιτύχουμε στο βγάλσιμο ποτίζουμε με μπόλικο νερό τα κυπαρισσάκια, δύο τρεις ήμερες πρωτύτερα και ύστερα τα βγάζουμε επιδέξια ένα ένα και προσέχοντας η ρίζα τους να πηγαίνει κάθετα, τα φυτεύουμε σε γλαστράκια με χώμα καλό κι ανακατωμένο με χωνεμένη κοπριά.

Τα κυπαρισσάκια που φυτέψαμε το Σεπτέμβριο - Οκτώβριο στα γλαστράκια την ερχόμενη άνοιξη ή το φθινόπωρο τα φυτεύουμε στο χωράφι ή όπου αλλού και δεν λαθεύει κανένα γιατί μεταφυτεύονται με το χώμα τους. Το να φυτεύουμε λοιπόν τα κυπαρισσάκια πρώτα σε γλαστράκια και κατόπι στην παντοτινή θέση της είναι ο πιο σίγουρος τρόπος.

Στα δενδροκομεία αντί να βάλουνε τα κυπαριστάκια σε γλαστράκια τα φυτεύουνε σε πρασιές κάνοντας φυτώριο και τα φυτεύουνε σε σειρές και σε απόσταση δυόμιση πιθαμές απ’ ολούθε για να βγαίνουν εύκολα με χώμα (μπάλα) στις ρίζες. Ο τρόπος αυτός έχει το κουσούρι πως στο βγάλσιμο κόβεται ή μεσιανή ρίζα που δίνει την περισσότερη ανάπτυξη στα κυπαρίσσια. Έπειτα μένουνε στο φυτώριο 3 και 4 χρόνια κι όταν στην ηλικία αυτή μεταφυτευτούνε δύσκολα ριζώνουν. Για να έχουμε επιτυχία πρέπει να φυτεύουμε πολύ μικρά κυπαρίσσια.

Δάσωση με κυπαρίσσια
Στα Λεχαινά της Ηλείας και στις άλλες επαρχίες της δυτικής Πελοποννήσου, όπου τα κυπαρίσσια τα θέλει πολύ το κλίμα, σπέρνουν το σπόρο τους μπαίνοντας ο Μάρτης. Και τα κυπαρισσάκια που θα φυτρώσουν τα μεταφυτεύουν απ’ ευθείας στο χωράφι υστέρα από 6 μήνες, δηλαδή τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο. Μια μέρα πριν τα φυτέψουν τα ποτίζουν με μπόλικο νερό για να βγαίνουνε με όλες τις ρίζες τους.

Τα κυπαρίσσια στο χωράφια φυτεύονται: τα ορθόκλαδα σε απόσταση 2-3 μέτρα και τα οριζοντιόκλαδα έως 4 και σε ίσιες σειρές. Και δεν αστοχεί κανένα γιατί μεταφυτεύονται μικρά και σε εποχή (Οκτώβριο) που αρχίζουν οι φθινοπωρινές βροχές. Η μεταφύτεψη επειδή γίνεται με φυτευτήρι στοιχίζει πολύ λίγο. Πριν αρχίσει το φύτεμα ορίζονται πρώτα οι αποστάσεις κι ύστερα εργάτης με φυτευτήρι ανοίγοντας τρύπες, βαθύτερες από το μάκρος που έχουν οι ρίζες του κυπαρισσιού, χώνει σ’ αυτές ένα ένα κυπαρισσάκι και ανασηκώνοντας το λιγάκι μη τύχη και είναι σκαλωμένες οι ρίζες του ρίχνει ψιλοτριμμένο χώμα και μπήγει σύγκαιρα δίπλα στις ρίζες το φυτευτήρι σπρώχνοντας το χώμα κατά το μέρος τους για να γεμίσει η τρύπα. Άλλος εργάτης ακολουθώντας ξοπίσω χύνει στη ρίζα λιγάκι νερό.

Εννοείται πως το χωράφι που θα δασώσουμε πρέπει να είναι φραγμένο και προφυλαγμένο από κατσίκες και άλλα ζώα. Τον ίδιο τρόπο για δάσωση μεταχειρίζονται και στα μέρη που το πεύκο φυτρώνει μόνο του.
Το 1907 ως διευθυντής του Αγροκηπίου (από Χαλάνδρι) της Γεωργικής Εταιρείας, δάσωσα τη μεγάλη περιοχή τού Πτωχοκομείου, στο Ψυχικό της Αθήνας, φυτεύοντας πευκάκια από σπορείο, αφού βουτούσα πρώτα τις ρίζες τους σε λάσπη. Και σήμερα τα γεροντάκια προφυλάγονται τον χειμώνα από το βοριά και το καλοκαίρι βρίσκουν παχύ ίσκιο στα πεύκα που τώρα είναι πολύ μεγάλα.

Καλλιέργεια συστηματική στα κυπαρίσσια δεν κάνουμε και ούτε τα βλάφτουνε τ’ άγρια χόρτα, όμως το καλοκαίρι που ξηραίνονται πρέπει να τα μαζεύουμε και να τα βγάζουμε έξω από το χωράφι για το φόβο της πυρκαγιάς.

Κλάδεμα στα κυπαρίσσια δεν κάνουμε ή δεν πρέπει να κάνουμε γιατί όλα τα δένδρα που έχουνε ρετσίνα διαπνέουν λίγο και για αυτό οι χυμοί τους είναι λίγοι και υποφέρουν ξοδεύοντας αυτούς στο να κλείσουνε τις πληγές. Ας πούμε πως έχουμε δυό κυπαρισσάκια ενός μέτρου, από το ίδιο σόι και στο ίδιο χωράφι φυτεμένα και πως κλαδέψαμε το ένα. Σε δύο χρόνια θα δούμε πως το ακλάδευτο θα είναι διπλάσιο στο ανάστημα και στο χόνδρος. Κλάδεμα κάνουμε μονάχα στα μεγάλα κυπαρίσσια που είναι φυτεμένα γύρω στα κτήματα και πρόκειται να υλοτομηθούν, γιατί με τις ρίζες τους κάνουν άχρηστη μια λουρίδα γης που μπορεί να καλλιεργηθεί σαν τα κλαδέψουμε από τι ρίζα έως απάνω, αφήνοντας φούντα ως 50 πόντους. Με το κλάδεμα αυτό το δένδρο δεν έχει δράση και μπορεί να καλλιεργηθεί το χωράφι ως στις ρίζες των κυπαρισσιών.
Γενικά όταν βλέπουμε κυπαρίσσια έτσι κλαδεμένα θα πει πως θα υλοτομηθούν με τη σειρά τους και μ ευκαιρία. Το κλάδεμα αυτό έχει την ιδιότητα να μην αφήνει το δένδρο να ξεραθεί, ούτε και να προχωρήσει στην ανάπτυξη.

Πηγή: Ο πλούτος από τα δέντρα-Αλέξανδρου Ν. Γεωργακόπουλου-Εν Αθήναις 1931

Διαβάστε ακόμη:Χαρουπιά: σπορά φύτεμα καλλιέργεια