Αρακάς (μπιζέλια): σπορά φύτεμα καλλιέργεια

Πως γίνετε η καλλιέργεια μπιζελιών (αρακά)

Τα μπιζέλια (αρακάς) τα καλλιεργούμε για τροφή των ανθρώπων και των ζώων. Τα τρώμε είτε φρέσκα με τα λουβιά τους ή ξεφλουδισμένα, είτε ξερά, ολόκληρα τα σπέρματα ή χωρίς περισπέρμιο και σπασμένα. Στα ζώα δίνονται τα ξερά σπέρματα ή το χόρτο τους.

Κλίμα
Τα μπιζέλια αντέχουν περισσότερο στα κρύα από τα άλλα όσπρια, γι αυτό καλλιεργούνται στα πιο βορινά μέρη τής Ευρώπης. Οι πολλές ζέστες ή η ξέρα τα ενοχλούν το καλοκαίρι και κάνουν τα λουβιά τους όχι πολύ τρυφερά. Γι αυτό στην Ελλάδα, πρέπει να καλλιεργούνται πρώιμα, όταν μάλιστα προορίζονται για να ξοδευτούν φρέσκα. Στους κήπους όμως άμα καλοποτίζονται μπορούν να καλλιεργηθουν και οψιμώτερα. Επίσης στα δροσερά χωράφια μπορεί να καλλιεργηθεί οψιμώτερα ο αρακάς.
Στα πολύ βόρεια και τα ορεινά, όπου το χειμώνα παγώνει τη γη, δεν αντέχει το μπιζέλι στα πολύ-πολύ μεγάλα κρύα και τότε καλλιεργείται ανοιξιάτικο. Το μπιζέλι δεν υποφέρει επίσης τη σκιά και τον κλειστό χώρο. Θέλει φως και αέρα.

Έδαφος
Το μπιζέλι απ το έδαφος δεν έχει πολλές αξιώσεις. Τα μέτρια χώματα αργιλοασβεστώδη ή αργιλοαμμώδη, που στραγγίζουν καλά το χειμώνα, μα που είναι δροσερά το καλοκαίρι, είναι κατάλληλα. Τα πολύ σφιχτά αργιλώδη ή τυρφώδη χωράφια, που νεροκρατάν, τα πολύ αμμουδερά, σχεδόν άγονα, τα πολύ ασβεστώδη δεν κάνουνε για τα μπιζέλια. Τα πολύ ασβεστώδη εδάφη φέρνουνε χλώρωση και συντελούν να δίνουν πολύ ξερούς σπόρους.

Αξιώσεις σε θρεπτικές ουσίες
Το ασβέστιο έχει μεγάλη σημασία για τα μπιζέλια και στα πολύ φτωχά σε ασβέστιο εδάφη το μπιζέλι δεν προκόβει. Μια καλή σοδεία αρακά χωραφιού αφαιρεί από ένα στρέμμα: άζωτο 6,5 χιλιόγραμμα, φωσφορικό οξύ 1,8 χιλιόγραμμα, ποτάσα 3,2 χιλιόγραμμα και ασβέστιο 3,4 χιλιόγραμμα. Κηπευτικών μπιζελιών μια καλή σοδειά παίρνει άζωτο 11,2 χιλιόγρ. Φωσφορικό οξύ 3,6 χιλ. ποτάσα 5,3 χιλιόγρ. ασβέστιο 10.1 χιλιόγρ.
Κατά την πρώτη περίοδο της ανάπτυξής του το μπιζέλι χρειάζεται αφθονώτερη ποτάσα και ασβέστιο. Το ευδιάλυτο ασβέστιο του υπερφωσφορικού και η ποτάσα του χλωριούχου καλίου είναι καταλληλότατα. Για τα μπιζέλια, που πρόκειται να φαγωθούν φρέσκα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και θειικό κάλιο ενώ για τα ξερά είναι προτιμότερο το χλωριούχο.

Καλλιέργεια μπιζελιών (αρακά)

Η προετοιμασία του εδάφους ανάλογη με της φακής ή των φασολιών, όταν καλλιεργούνται όψιμα.

Σπορά μπιζελιών

Τα μπιζέλια σπέρνονται στους κήπους (μπιζέλια ζαχαρομπίζελα και χλωρός αρακάς) συνήθως από μέσα Σεπτέμβρη μέχρι Γενάρη και τα όψιμα το Φλεβάρη-Μάρτη. Πρώτα σπέρνονται οι νάνες ποικιλίες και ύστερα οι αναρριχώμενες.
Στα χωράφια, όπου καλλιεργείται ο αρακάς για καρπό ή για σανό, σπέρνεται κατά Νοέμβρη με Δεκέμβρη και σπανιότερα την άνοιξη στα πιο δροσερά χωράφια.

Στο χωράφια σπέρνονται συνήθως στα πεταχτά, στους κήπους σε γραμμές ή τούφες-τούφες. Η καλύτερη σπορά είναι σε γραμμές.
Οι γραμμές των νάνων ποικιλιών πρέπει να απέχουν 30-40 εκατοστά και μέσα στη γραμμή 3-4 εκατοστά. Των αναρριχώμενων οι γραμμές απέχουν 60-80 εκατοστά. Οι τούφες πρέπει να απέχουν μεταξύ τους 35-40 εκατοστά. Οι σπόροι σκεπάζονται σε βάθος 4-5 εκατοστών.
8-12 μέρες μετά την σπορά αν το έδαφος κι ο καιρός είναι κατάλληλα, τα μπιζέλια φυτρώνουν. Αν δεν μπορούν να φυτρώσουν εξ αιτίας της πέτσας στην επιφάνεια του εδάφους, περνάμε την οδοντωτή σιδερένια σβάρνα. Αν φυτρώσουν καλά όλα τα μπιζέλια, σε μια βδομάδα σκαλίζουμε.

Ανάλογα με την εποχή και με τα ζιζάνια του εδάφους μας σκαλίζουμε και βοτανίζουμε μια ή δύο φορές ακόμα.
Οι αναρριχώμενες ποικιλίες όταν γίνουν 10—15 εκατοστά ύψους, έχουν ανάγκη να στηριχτούν σε κλαδιά. Τα κλαδιά μπήγονται ανάμεσα στις γραμμές των μπιζελιών, ώστε μια γραμμή με κλαδιά αρκούν να στηρίξουν δύο γραμμές μπιζέλια.
Οι όψιμες καλλιέργειες μπιζελιών ποτίζονται. Λίγες ήμερες μετά το πότισμα σκαλίζονται. Όταν βγει η 4η ή 5η σειρά λουλουδιών στις κηπουρικές καλλιέργειες και στις ψηλές ποικιλίες, κόβουμε με τα δάχτυλα τις άκρες των κυριότερων βλαστών. Το κορφολόγημα αυτό βοηθάει στο καλύτερο δέσιμο καρπού και στην καλή ανάπτυξη των λουβιών. Η δουλειά όμως αυτή απαιτεί αρκετά εργατικά και δε γίνεται πάντοτε.

Συγκομιδή
Τα λώπια μπιζέλια, τα ζαχαρομπίζελα κι ο αρακάς, που τρώγεται χλωρός, αρχίζουν να μαζεύονται από τις αρχές του Φλεβάρη, μόλις τα λουβιά πάρουνε το τελικό τους σχήμα και μέγεθος, όσο είναι όμως τρυφερά ακόμα. Πρέπει να προσέχουμε να μη τα μαζεύουμε με βροχή ή νοτισμένα από την πρωινή δροσιά, γιατί μαυρίζουν και χαλάνε.
Η συγκομιδή γίνεται με το χέρι, μια ή δύο φορές τη βδομάδα τμηματικά. Η συγκομιδή των ξερών μπιζελιών γίνεται, όταν αρχίσουν να ξεραίνονται τα φυτά. Θερίζονται με την κόσα. Δένονται δεμάτια, κι όταν ξεραθούν καλά, κοπανίζονται.
Όταν τα μπιζέλια καλλιεργούνται για σανό θερίζονται μόλις δέσουν κι αρχίσουν να αναπτύσσονται τα λουβιά. Το θέρισμα γίνεται με την κόσα. Ξεραίνονται και μαζεύονται.

Ποικιλίες μπιζελιών

Οι ποικιλίες των μπιζελιών είναι πάρα πολλές. Τις ξεχωρίζουμε σε τρεις κατηγορίες: 1) Αρακάς, 2) ζαχαρομπίζελα και 3) τα λώπια μπιζέλια. Και στις τρεις αυτές κατηγορίες βρίσκουμε ποικιλίες πολυάριθμες.
Στην Ελλάδα τα κηπευτικά μπιζέλια (χλωρά μπιζέλια και και ζαχαρομπίζελα) άρχισαν να καλλιεργούνται πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση. Έτσι όλες οι ποικιλίες τους είναι ξενικές. Ντόπια ποικιλία έχουμε μόνον του αρακά, που καλλιεργείται στα χωράφια για τα ξερά σπέρματά του, που τα τρώνε ξεφλουδισμένα και σπασμένα (φάβα) ή τα δίνουνε στα ζώα. Η ντόπια ποικιλία του αρακά είναι νάνα.
Αρακά λέμε τα μπιζέλια που τα λουβιά τους είναι κυλινδρικά και μεμβρανώδη, ώστε να μη τρώγονται παρά ξεφλουδισμένα. Οι σπόροι τους άμα ξεραθούν μένουν στρογγυλοί και έτσι τρώγονται και ξεροί..

Αναρριχώμενες ποικιλίες μπιζελιών:

• Αρακάς πρίγκιπας Αβέρτος
  Φυτό ύψους 80 εκατοστών. Λουβιά ίσια 6-7 εκατοστών. Σπόροι άσπροι. Ένα από τα πρωιμότερα μπιζέλια, όχι όμως τόσο παραγωγικό.
• Αρακάς εξπρές
  Φυτό ύψους 90 εκ. Λουβιά ίσια, με 6- 8 σπόρους το καθένα. Σπόροι μικροί, στρογγυλοί, γαλάζιοι όταν ωριμάσουν. Σχεδόν το ίδιο πρώιμο με το προηγούμενο, μα πιο παραγωγικό.
• Αρακάς Καράκτακος
  90 εκ. ύψους Λουβιά ίσια. Σπόροι άσπροι χοντρότεροι από τις δυο προηγούμενες ποικιλίες. Πρώιμα κι αυτά σαν το εξπρές, άλλα πολύ πιο παραγωγικά και πιο φανταχτερά.
• Αρακάς της Ωβέρνης
  Ύψους 1.50 μ. Λουβιά μακριά λίγο πλακωτά, καμπυλωτά στην άκρη, 8-9 εκατ. μήκους με σπόρους στρογγυλούς, κιτρινωπούς. Αυτά είναι όψιμα, μα πολύ παραγωγικά και πιο ανθεκτικά.

Από τις νάνες ποικιλίες οι σημαντικότερες είναι:

• Aρακάς γεμάτο το καλάθι
  Ύψους 60 έκ. λουβιά που μοιάζουνε στο σχήμα του αρακά της Ωβέρνης, μακρύτερα όμως. Σπόροι πρασινωποί και λίγο ζαρωμένοι. Όψιμος μα πολύ παραγωγικός.
• Τα ζαχαρομπίζελα είναι πλούσια σε ζάχαρη και πολύ γλυκά. Οι σπόροι τους όταν ωριμάσουν ζαρώνουν, γι’ αυτό τρώγονται μόνο φρέσκοι. Αντέχουν περισσότερο στη ζέστη, στην ξηρασία και στις κρυπτογαμικές αρρώστιες.

Οι πιο ενδιαφέρουσες αναρριχώμενες ποικιλίες είναι οι ακόλουθες:

• Ζαχαρομπίζελο «τηλέφωνο»
  Ύψους 1,20 μ, Μακριά λουβιά. Σπόροι μεγάλοι, ωχροπράσινοι. Όχι πρώιμα μα πολύ παραγωγικά.
• Όψιμα Αγγλικά ζαχαρομπίζελα
  Ύψος 1.80 μ. Όψιμο πολύ παραγωγικό ένα από τα νοστιμότερα ζαχαρομπίζελα.

Από τις νάνες ποικιλίες καλύτερες είναι:

• Το θαύμα τής Αμερικής
  Πολύ πρώιμα και αρκετά παραγωγικά ύψους 25 έκατ.
• Λίγκολν
  Ύψους 60 έκατ. Σπόροι πρασινωποί, νοστιμότατοι. Λουβιά με 8—9 σπόρους. Διατηρούνται πράσινα αρκετό καιρό μετά τη συγκομιδή τους. Μια από τις καλύτερες ποικιλίες.

Τα λώπια μπιζέλια έχουνε λουβιά μάλλον πλατιά, μεγαλύτερα από τις προηγούμενες ποικιλίες, σαρκώδη και τρυφερά, που τρώγονται ολόκληρα.

Οι καλύτερες ποικιλίες είναι οι ακόλουθες:

• Μπιζέλι κέρατο κρυαριού
  Ύψους 1,50 μ. πλατιά, με κόκκινη γραμμή εκεί που προσκολλώνται στο βλαστό, άνθη μαβιά, λουβιά πολύ μεγάλα, πολύ πλατιά και πολύ γυριστά. Τα λουβιά τους άμα παραωριμάσουν δεν είναι τόσο νόστιμα.
• Μπιζέλι λώπια πολύ νάνα πρώιμα.
  Ύψους 35 εκ. Πολύ πρώιμα και με αρκετά καλό προϊόν.

Πηγή:Τα όσπρια-Ν.Η. Αναγνωστόπουλου/Παράρτημα «Γεωργικού δελτίου» μηνός Μαρτίου 1939

Διαβάστε ακόμη:Κουκιά σπορά φύτεμα καλλιέργεια