Παραγωγή σπόρων λαχανικών

Πως συλλέγουμε και φυλάμε σπόρους από λαχανικά

Αγγούρια
Η παραγωγή σπόρου βασίζεται στην εκλογή των μητρικών φυτών, τα οποία πρέπει να είναι παραγωγικά και προ πάντων, να ανταποκρίνονται στην επιθυμητή ποικιλία. Αφού διαλεχτούν οι μάνες πρέπει σε κάθε ρίζα να αφήνονται μόνον 1-2 καρποί, από τους πρώτους, οι οποίοι να διατηρούνται μέχρις ότου να κιτρινίσουν και ωριμάσουν τελείως. Κατόπιν όταν σαπίσουν πλένονται και αποχωρίζονται οι σπόροι, οι οποίοι αφού στεγνώσουν φυλάσσονται σε μέρος ξηρό και σκοτεινό. Η βλαστική δύναμη των σπόρων διαρκεί 4-6 χρόνια.

Αγκινάρες
Για την απόκτηση καλών σπόρων πρέπει να διαλέγονται τα πιο πρώιμα και χονδρά κεφάλια, τα οποία να διατηρούνται επίτηδες, μέχρις ότου καρποφορήσουν. Κατά τον Ιούλιο - Αύγουστο, όταν ωριμάσουν, κόβονται στο κοτσάνι, σε μάκρος 20-25 πόντους και αφού αποξηραθούν σε σκιερό μέρος, τινάσσονται για να αποχωρισθούν οι σπόροι. Αυτοί διατηρούνται, μέχρι την εποχή που θα χρησιμοποιηθούν, σε περιβάλλον ξηρό και ψυχρό.

Αντίδια
Για την απόκτηση σπόρου αντιδιών πρέπει να διαλέγονται τα ζωηρότερα και καλύτερα φυτά και κατά προτίμηση από την σπορά της ανοίξεως. Αφού ανθίσουν, κόβονται οι κορυφές τους μαζί με τα ακρινά άνθη και αφήνονται μόνον εκείνα της βάσεως, τα οποία δίνουν πάντοτε και τους χοντρότερους σπόρους. Όταν ωριμάσουν και τα μητρικά κλαδιά ξηραθούν, κοπανίζονται ελαφρά, οπότε οι σπόροι αποχωρίζονται. Συνήθως η συγκομιδή των σπόρων πραγματοποιείται τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 8-9 έτη.

Αρακάς
Για παραγωγή σπόρου, πρέπει να διατηρούνται μερικές γραμμές φυτών, επίτηδες. Από αυτές, πρέπει να συλλέγονται οι πρώτοι και χοντρότεροι καρποί, αφού ωριμάσουν τελείως και οι οποίοι φυλάσσονται με τις φλούδες τους μέχρι της εποχής που θα χρησιμοποιηθούν. Στην αμειψισπορά, τα μπιζέλια πρέπει να προηγούνται των άλλων καλλιεργειών, ιδίως των σκαλιστικών, όπως π. χ. των γεωμήλων, των κρεμμυδιών, του Καλαμποκιού κ.ά. δεν πρέπει να επανέρχονται στο ίδιο μέρος παρά μετά 2-3 χρόνια.

Γουλιά
Ως μάνες, πρέπει να διαλέγονται τα καλύτερα φυτά από το φθινόπωρο και να διατηρούνται προφυλαγμένα όλο το χειμώνα. Την άνοιξη μεταφυτεύονται σε αραιότερες αποστάσεις 50-60 πόντους, σε κοπρισμένο και καλοδουλευμένο μέρος. Μετά την καρποφορία και ωρίμανση, συλλέγονται οι λοβοί και αποξηραίνονται σε περιβάλλον σκιερό και φυλάγονται μέχρις ότου χρειασθούν. Τότε οι σπόροι αποχωρίζονται με ελαφρό κοπάνισμα. Η βλαστική δύναμη τους διαρκεί 5-6 έτη.

Κάρδαμο
Για το σκοπό αυτόν αφήνονται μερικά φυτά να αναπτυχθούν σε αραιές αποστάσεις. Όταν σποριάσουν κόβονται τα στελέχη τους μόλις κιτρινίσουν, αφού δε ξηραθούν υπό σκιά κοπανίζονται ελαφρώς και ξεχωρίζονται οι σπόροι.

Καρπούζια
Για την απόκτηση εκλεκτού σπόρου, πρέπει να διαλέγονται τα καλλίτερα, σε σχήμα, μέγεθος και ποιότητα, καρπούζια, τα οποία αφήνονται να ωριμάζουν φυσιολογικός. Όταν αρχίσει η υπερωρίμανση (κουφίζουν) αφαιρούνται οι σπόροι, πλένονται και αφού στεγνώσουν σε σκιερό μέρος, διατηρούνται σε περιβάλλον ξηρό και σκοτεινό. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 5-8 έτη.

Κουνουπίδια
Για την παραγωγή καλού σπόρου, πρέπει να διαλέγονται, ως μάνες, φυτά της φθινοπωρινής σποράς τα οποία να μεταφυτεύονται την άνοιξη. Όταν ανθίσουν διατηρούνται μόνο εκείνα που παρουσιάζουν τα πιο καλοσχηματισμένα και μεγάλα κεφάλια με πυκνά και πολλά άνθη. Αυτά, μόλις ανοίξουν, πρέπει από κάθε ποδίσκο να κορφολογείται το επάνω μέρος, να μένουν τα χαμηλά άνθη, τα οποία δίνουν τους χοντρότερους και καλύτερους σπόρους. Η ωρίμανση τους γίνεται τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο. Τότε, οι καρποί μαζεύονται και αποξηραίνονται στη σκιά. Οι σπόροι αποχωρίζονται, κατόπιν, με ένα ελαφρό κοπάνισμα.

Κρεμμύδια
Για την απόκτηση καλού κρεμμυδοσπόρου πρέπει να διαλέγονται οι πιο κανονικοί και χονδροί βολβοί, από την συγκομιδή της δευτέρας χρονιάς. Αυτοί φυτεύονται την άνοιξη, σε μέρος γόνιμο και καλοδουλεμένο, κατά αποστάσεις 40 - 50 πόντους. Όταν φυτρώσουν και παρουσιασθούν οι ανθοφόροι καυλοί πρέπει να πασσαλώνονται γιατί σπάζουν πολύ εύκολα και καταστρέφονται. Η ωρίμανση των σπόρων πραγματοποιείται κατά Ιούλιο - Αύγουστο. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 2-3 έτη.

Λάχανα - Μάπες
Για την απόκτηση εκλεκτού σπόρου πρέπει να διαλέγονται φυτά καθαρού τύπου, με κεφάλια γεμάτα, σκληρά και με κορμό κοντό. Ταύτα αφήνονται στη θέση τους ή μεταφυτεύονται την επόμενη άνοιξη σε προφυλαγμένο και καλοκοπρισμένο μέρος.
Η άνθηση και η καρποφορία γίνεται κατά την θερινή περίοδο του δευτέρου έτους από την σπορά. Πολλοί κηπουροί, για να διευκολύνουν την ανάπτυξη του στελέχους, σχίζουν την μάπα στις τέσσερις πλευρές, χωρίς όμως και να θίξουν την καρδιά. Όταν ο καυλός και οι διακλαδώσεις αυτού μεγαλώσουν, πρέπει να κορφολογούνται λίγο, ώστε να μένουν οι ανθοφόροι μόνο της βάσεως, οι οποίοι παράγουν χοντρότερους και πιο εκλεκτούς σπόρους.

Επειδή, τα κραμβολάχανα πολύ εύκολα διασταυρώνονται με όλα τα φυτά του αυτού είδους και κατά συνέπεια εκφυλίζονται γρήγορα, πρέπει οι μάνες να φυτεύονται πάντοτε χωριστά και σε αποστάσεις πολύ μεγάλες, η μία ποικιλία από την άλλη, είτε να εμποδίζεται τεχνητώς η μεταξύ τους ελεύθερη γονιμοποίηση. Μετά την ωρίμανση των καρπών, κατά Ιούλιο - Αύγουστο, οι κλάδοι πρέπει να κόβονται εγκαίρως και να ξηραίνονται σε μέρος σκιερό. Οι σπόροι κατόπιν αποχωρίζονται με ένα ελαφρό κοπάνισμα. Ένα δράμι σπόρων περιέχει 2000 σπυριά περίπου. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 5-6 έτη.

Μαϊντανός
Για την απόκτηση σπόρου διαλέγονται τα πιο ζωηρό φυτά, τα όποια ανθίζουν και καρποφορούν το δεύτερον ή τρίτον έτος. οι σπόροι είναι μικρά χένια, κοίλα στη μια πλευρά και με 5 χαρακτηριστικές γραμμές στην άλλη. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 2-3 έτη.

Μαρούλια
Πρέπει να διατηρούνται τα πιο εύρωστα φυτά και κατά προτίμηση, εκείνα που προέρχονται από σπορά της άνοιξης. Πολλοί κηπουροί προτιμούν φυτά της προηγούμενης χρονιάς. Οπωσδήποτε, αυτά πρέπει να αφήνονται σε μεγάλες αποστάσεις 75-80 πόντους, να μπορούν να καρποφορήσουν ελεύθερα. οι σπόροι ωριμάζουν κατά Ιούλιο - Αύγουστο. Τότε όμως, πρέπει να προστατεύονται με μια γάζα, επειδή τούς κυνηγούν πολύ τα πτηνά, ή και σκορπίζονται εύκολα από τον άνεμο. Όταν γίνει η τέλεια ωρίμανση, κόβονται τα καρποφόρα κλαδιά και αφού ξηραθούν, τινάσσονται σε ένα πανί, να αποχωρισθούν οι σπόροι, οι όποιοι κατόπιν διατηρούνται σε μέρος ξηρό. Ένα δράμι περιέχει 200-250 σπυριά. Η βλαστική δύναμη τους διαρκεί 4-5 χρόνια.

Μελιτζάνες
Για την απόκτηση σπόρου, πρέπει να διαλέγονται οι κανονικότεροι σε σχήμα και μέγεθος καρποί, από τους πρώτους πού γίνονται και να αφήνονται στις μάνες τους ώσπου να ωριμάσουν εντελώς. Όταν αρχίσουν να σαπίζουν κόπτονται και αφού αποσυντεθούν πλένονται στο νερό να φύγει το σαρκώδες μέρος από τούς σπόρους, οι οποίοι στεγνώνονται και διατηρούνται σε μέρος ξηρό και σκοτεινό. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 6-7 έτη.

Μπάμιες
Για την παραγωγή σπόρου, πρέπει να διαλέγονται τα πιο εύρωστα και παραγωγικώτερα φυτά, στα όποια διατηρούνται λίγοι καρποί, και κατά προτίμηση εκείνοι της βάσεως. Αυτοί διατηρούνται, να ωριμάσουν, μέχρι τέλους, οπότε συλλέγονται και φυλάσσονται. Η βλαστική δύναμη των σπόρων διαρκεί 4-5 έτη.

Ντομάτα
Για την παραγωγή εκλεκτού σπόρου, πρέπει να διαλέγονται ως μάνες, φυτά ζωηρά και παραγωγικά και προ πάντων εκείνα πού διατηρούν καθαρούς τούς χαρακτήρας της ποικιλίας στην οποία ανήκουν. Από τους καρπούς, διατηρούνται οι πρώτοι και πιο καλοσχηματισμένοι, από τους οποίους δεν αφαιρούνται οι σπόροι, παρά όταν αρχίσουν να σαπίζουν. Τότε, πλένονται με νερό για να χωρίσουν από την σαρκώδη μάζα και αφού στεγνώσουν φυλάσσονται σε μέρος ξηρό και σκοτεινό. Η βλαστική δύναμη των σπόρων διαρκεί 4-7 έτη.

Παντζάρια - κοκκινογούλια
Για την παραγωγή καλού σπόρου πρέπει να διαλέγονται οι μάνες από την σπορά του φθινοπώρου και κατά προτίμηση εκείνες που παρουσιάζουν ρίζες μέτριου μεγέθους, αλλά γεμάτες και βαριές. Αυτές, αφού ξεριζωθούν τον Οκτώβριο - Νοέμβριο και κοπούν τα πλεονάζοντα φύλλα, χωρίς να πειραχτεί η βάση του βλαστού (η καρδιά) διατηρούνται παραχωμένες μέσα σε άμμο. Κατά Φεβρουάριο - Μάρτιο, μεταφυτεύονται σε αποστάσεις 60-70 πόντους, σε μέρος πολύ κοπρισμένο και φυλαγμένο. Μετά την ανάπτυξη και άνθηση του στελέχους, κορφολογούνται οι ανθοφόροι κλάδοι και αφήνονται μόνο τα χαμηλότερα αυτού μέρη , τα όποια δίδουν χονδρότερους και πρωιμώτερους σπόρους. Η ωρίμανση γίνεται κατά Ιούλιο - Αύγουστο, οπότε, τα στελέχη κόβονται εξ ολοκλήρου, αποξηραίνονται σε σκιερό μέρος και κατόπιν κοπανίζονται ελαφρά, να αποχωρισθούν οι σπόροι. Η βλαστική δύναμη αυτών διαρκεί 4-5 έτη.

Πεπόνια
Για την παραγωγή σπόρου, πρέπει να διατηρούνται τα πεπόνια από τα πρώτα πού ωριμάζουν και κατά προτίμηση, εκείνα που έχουν κανονικό μέγεθος και σχήμα της ποικιλίας και προπάντων πλούσια και με γλυκεία σάρκα. Οι σπόροι, εξ αυτών πρέπει να αφαιρούνται μετά την τέλεια τους ωρίμανση, δηλαδή, όταν αρχίσουν να σαπίζουν. Κατόπιν πλένονται και, αφού στεγνώσουν, διατηρούνται σε μέρος ξηρό, μέχρις ότου χρειασθούν. Ένα δράμι περιέχει 120-140 σπόρους. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 4-6 έτη.

Πιπεριές
Όπως οι μελιτζάνες

Πράσα
Για την παραγωγή σπόρου πρέπει να διαλέγονται και να διατηρούνται τα χοντρότερα και ζωηρότερα πράσα, τα οποία αφήνονται στις θέσεις τους ή μεταφυτεύονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις κατά την επόμενη άνοιξη. Αυτά καρποφορούν και ωριμάζουν τους σπόρους κατά Αύγουστο - Σεπτέμβριο, οπότε συλλέγονται και φυλάσσονται σε μέρος ξηρό. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 3-4 έτη.

Ραδίκια
Για τα άγρια ραδίκια οι σπόροι ή μπορούν να μαζεύονται και από τα αυτοφυόμενα στα λιβάδια και αλλού, τα δε τα ήμερα από μητρικά φυτά τα οποία διατηρούνται επίτηδες σε αραιές αποστάσεις· Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται όταν ωριμάσουν οι σπόροι, κατά Μάιο - Ιούνιο, εγκαίρως όμως γιατί παρασύρονται εύκολα από τους ανέμους.

Ραπανάκια
Για την απόκτηση καλού ραπανοσπόρου, πρέπει να διαλέγονται φυτά των φθινοπωρινών σπορών και τα οποία να παρουσιάζουν ρίζες μέσου μεγέθους και κανονικές. Αυτά μεταφυτεύονται την επόμενη άνοιξη σε αποστάσεις 30-40 πόντους, σε προφυλαγμένο και λιπασμένο μέρος, όπου ανθίζουν και καρποφορούν. Κατά τον Ιούνιο - Ιούλιο, οπότε ωριμάζουν κόβονται οι καρποί και αποξηραίνονται. Οι σπόροι τότε αποχωρίζονται με ένα ελαφρό κοπάνισμα. Ένα δράμι περιέχει 1500-1600 σπόρους. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 5-6 έτη.

Ρόκα
Για την απόκτηση σπόρου αφήνονται, ως μάνες, μερικά φυτά ανέπαφα, κατά αποστάσεις 40-50 πόντους, ιδίως από την φθινοπωρινή σπορά. Αυτά καρποφορούν το επόμενο έτος και παράγουν μικρούς σπόρους, οι οποίοι πρέπει, να συλλέγονται μόλις ωριμάσουν. Κατόπιν αφού στεγνώσουν σε σκιερό μέρος διατηρούνται σε περιβάλλον ξηρό και σκοτεινό.

Σέλινα
Τα σέλινα εκφυλίζονται πολύ γρήγορα για αυτό προς απόκτηση καλού σπόρου, πρέπει να εκλέγονται, ως μάνες, φυτά ζωηρά με κοτσάνια πλατεία και χονδρά. Αυτά διαλέγονται το φθινόπωρο και μεταφυτεύονται σε μέρος προφυλαγμένο και κατά μεγαλύτερες αποστάσεις 60-80 πόντους, το ένα από το άλλο. Κατά το χειμώνα εάν υπάρχουν ισχυρά κρύα, πρέπει να σκεπάζονται με λίγα χόρτα, ψάθες κ.λ.π. Την επόμενη άνοιξη ανθίζουν και καρποφορούν και κατά τον Ιούλιο - Αύγουστο, ωριμάζουν τους σπόρους τους, οπότε και συλλέγονται. Μετά την συλλογή οι σπόροι στεγνώνονται στη σκιά και διατηρούνται σε μέρος ξηρό και ευάερο, Ένα δράμι περιέχει 1400-1500.

Σέσκλα-Λαχανίδες
Προς παραγωγή σπόρου, πρέπει να διαλέγονται τα πιο ζωηρά φυτά, τα οποία διατηρούνται ανέπαφα ή μεταφυτεύονται το φθινόπωρο σε κατάλληλο μέρος. Κατά το επόμενο καλοκαίρι όταν καρποφορήσουν, κόβονται οι καρποφόροι κλαδίσκοι και αφού ξηραθούν κοπανίζονται για να αποχωρισθούν οι σπόροι. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 3-5 έτη.

Σπανάκια
Για την απόκτηση σπόρου καλού, πρέπει να διατηρούνται τα πιο εύρωστα φυτά, κατά αποστάσεις 40-60 πόντους, και κατά προτίμηση, από την σπορά του Αυγούστου -Σεπτεμβρίου. Εξ αυτών, μόλις τα θηλυκά άνθη δέσουν τούς καρπούς τους, πρέπει, τα αρσενικά φυτά να αφαιρούνται ως άχρηστα να υποβοηθείται ο φωτισμός και ο αερισμός των πρώτων καλλίτερα. Όταν ωριμάσουν, κατά Ιούλιο-Αύγουστο, τότε κόβονται οι καρποφόροι κλαδίσκοι ή ξεριζώνονται ολόκληρα τα φυτά, και αφήνονται σε μέρος σκιερό να αποξηρανθούν. Ό αποχωρισμός, κατόπιν, των σπόρων γίνεται με ένα ελαφρό κοπάνισμα. Η βλαστική τους δύναμη διαρκεί 3-5 έτη.

Φασόλια
Προς απόκτηση καλών σπόρων φασολιών πρέπει να διαλέγονται οι πρώτοι λοβοί που σχηματίζονται και οι όποιοι αφήνονται να ωριμάσουν καλά, να διατρέφονται και να χοντραίνουν περισσότερο, πρέπει να διατηρούνται ελάχιστοι σε κάθε ρίζα και κατά προτίμηση εκείνοι που βρίσκονται προς την βάση των φυτών. Τα λουλούδια της κορυφής πρέπει να κόβονται πριν ακόμη δέσουν. Προκειμένου για μεγάλη παραγωγή σπόρου, καλό είναι, να γίνεται χωριστή η καλλιέργεια επίτηδες, σε κατάλληλο μέρος και με τις αναγκαίες περιποιήσεις.

Πηγή: Ο πρακτικός οδηγός του λαχανόκηπου-Λάμπρου Οικονομίδου-Παράρτημα γεωργικού δελτίου μηνός Ιανουαρίου 1940

Διαβάστε ακόμη:Παραγωγή και φύλαξη δικών μας σπόρων από λαχανικά