Φτιάχνω μόνος μου: Η ιστορία των βοτάνων

Η χρήση των βοτάνων μέσα στην ιστορία και το χρόνο

Ξεκινώντας το ταξίδι μας στο παρελθόν με σκοπό να παρουσιάσουμε τον τρόπο θεραπευτικής και χρήσης φαρμάκων και την κατανομή τους ανά ιστορικές περιόδους, σίγουρα η αφετηρία μας θα ήταν η Ιπποκρατική περίοδος.
Παρότι όπως αναφέρθηκε η Κίνα 3000 χρόνια πριν είχε αναπτύξει κάποιο είδος θεραπευτικής που έμοιαζε με την Ινδών. Το 2698 π.Χ. ο αυτοκράτορας Τσαούν-Ντι έγραψε το πρώτο βιβλίο θεραπευτικής. Στο Πεν-Τσάο που σημαίνει βοτανοσυλλέκτης και γράφτηκε το 2500 π.Χ. περιγράφονται 1111 φάρμακα πολλά αμφιβόλου αξίας.

Ο Κινέζος Ιπποκράτης ο Τσιν-Κεϊ συνέγραψε δίτομο θεραπευτικό οδηγό περί ιατρικής και υγιεινής και στο οποίο βρίσκονται μυστικά της θεραπευτικής, εξορκισμοί και φυτικά φάρμακα.
Το 1596 π.Χ. γράφτηκε από κάποιο δημόσιο υπάλληλο μη ιατρό ή φαρμακοποιό ένα βοτανολόγιο που εκδιδόταν μέχρι το 1826 μ.Χ. Το 1657 μ.Χ. συμπληρώθηκε και χρησιμοποιείται απ' τους Κινέζους μέχρι σήμερα.
OL Ινδοί συνδέουν τη θρησκεία με τα μυστήρια, τους ψαλμούς και τη χορήγηση φαρμάκων. Η θεραπευτική βασίζεται κυρία στην διαιτητική ωστόσο ο Θεόφραστος αναφέρει ινδικά αφροδισιακά φάρμακα και ο Ιπποκράτης αναφέρει φυτικά προϊόντα των Ινδιών που χρησιμοποιεί ως φάρμακα. Επίσης οι Πέρσες είχαν παράδοση στη Παρασκευή φαρμάκων.

Ο Διοσκουρίδης αναφέρει διάφορα Περσικά φάρμακα όπως το αμμωνιακό, την χαλβάνη, το περσικό σινάπι, το μηδικό σίλφιο, το μάννα, την μύρα, τον κρόκο, την μηδική πόα.
Ο Αλέξανδρος Τραλλιανός αναφέρει το μηδικό κολλύριο. Οι Πέρσες είναι αυτοί που το 500 μ.Χ. ίδρυσαν το πρώτο αυτοτελές φαρμακείο στην Τσχοντισαμπούρ.
Οι Αιγύπτιοι όπως αναφέρθηκε στο πρώτο κεφάλαιο με τον πάπυρο Ebers το 1352 π.Χ. ασχολούνταν με φαρμακευτικές συνταγές.

Ο Ιπποκράτης γεννήθηκε στην Κω το 460 π.Χ. Ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας και τα μαθήματα τα Ιατρικής τα πήρε από τον πατέρα του και τον παππού του που υπήρξαν και αυτοί ιατροί.
Ο Ιπποκράτης αποτελεί τομή στην ιστορία της Ιατρικής και θεραπευτικής η οποία πριν απ' αυτόν βρισκόταν στο στάδιο της παρατήρησης και εμπειρίας, της μίμησης των ζώων και της θεουργικής - ιερατικής ιατρικής.

Αυτός είναι που ανοίγει την εποχή της επιστημονικής ιατρικής, όπως εννοείται ο όρος "επιστήμη" σήμερα. Τη διδασκαλία του τη χαρακτηρίζει ηθική, η οποία διαφαίνεται το έργο του, η ιατρική του χαρακτηρίζεται από μεγαλοφυΐα στη σύλληψη και επιστημονικό δαιμόνιο στην πράξη.
Από το πλήθος των ιατρικών πράξεων και θεραπειών που εφάρμοσε επιλέχθηκαν κάποιες φαρμακευτικές συνταγές που διατηρήθηκαν, εμπλουτίστηκαν από μεγάλους ιατρούς όπως ο Γαληνός και εφαρμόσθηκαν για αιώνες.

Στις φαρμακευτικές συνταγές των αρχαίων χρόνων, των προ Χριστού χρόνων αναφέρονται συνταγές του Ιπποκράτη, του Ερμή του Τρισμέγιστου, έτσι όπως βρέθηκαν μεταφρασμένα από πατέρες στο έργο του «περί ασθενειών" και "περί νουσών Α' - Δ'". Το έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου επιλέχθηκε γιατί υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην αιγυπτιακή ιατρική με την ελληνική όπως επίσης και της περσικής με την ελληνική.

Η θεότητα του Ερμή του Τρισμέγιστου προέκυψε από την μεταφορά στην ελληνική θρησκεία του αιγυπτιακού θεού Θώβ.
Ο Θώβ ήταν ο ψυχοπομπός θεός των Αιγυπτίων ο οποίος συμβόλιζε τη λογική τάξη του σύμπαντος. Αρχικά είχε τοπικό χαρακτήρα αργότερα όμως επεκτάθηκε σ' όλη την Αίγυπτο. Με την εγκαθίδρυση της δυναστείας των Πτολεμαίων, οι Έλληνες έποικοι εγκαταστάθηκαν στην ιερή πόλη Θώβ. Απ' αυτόν τον Ελληνικό πυρήνα και από την συγκριτική τάση της εποχής προέκυψε η ταύτιση του Ερμή και του Θώβ. Σε όστρακο που χρονολογείται από τον 2ο αιώνα π.Χ. ο ιερέας του Θώβ των αναφέρει ως τρισμέγιστο.

Η μεταφορά του θεού Θώβ στην ελληνική ή καλύτερα στην ελληνιστική πραγματικότητα, δημιούργησε την ανάγκη να προσαρμόσει και τα κείμενα της μυστική σοφίας τα οποία είχε παραδώσει αυτός ο Θεός. Το έργο της μεταγραφής ανέλαβαν Αιγύπτιοι ιερείς. Την εποχή των Πτολεμαίων μεταφράζονται τα ιερά αιγυπτιακά κείμενα του Τρισμέγιστου Θώβ ως τρισμέγιστου Ερμή. Το ελληνικό πνεύμα επηρέασε τα κείμενα αυτά. Αυτή είναι και η πρώτη ανάμιξη αιγυπτιακών και ελληνικών στοιχείων.
Στα κείμενα αυτά υπάρχει ένας μαγικός τελετουργικός χαρακτήρας. Η μαγεία και ο αποκρυφισμός φαίνεται ότι πάντα ήταν στενά συνυφασμένα με το αιγυπτιακό ιερατείο.

Ο πρακτικός Ερμητισμός έδειξε ενδιαφέρον για θέματα των φυσικών επιστημών όπως της ιατρικής, της βοτανολογίας και της ορυκτολογίας, πάντα κάτω απ' τη φανερή επίδραση της μαγείας και της αστρολογίας.
Στο κλίμα αυτό δημιουργούνται οι Κυρανίδες, ένα έργο λαϊκής ιατρικής και μαγείας. Το έργο θεωρείται συνδυασμός των έργων δυο παλαιότερων συγγραφέων του Κυράνου, του Αρποκρατίωνα καθώς και ένα τρίτου συριακού έργου με τον τίτλο Αρχαϊκή Βίβλος. Το όνομα Κυρανίδες θεωρείται προσπάθεια απόδοσης στα Ελληνικά του Πέρση βασιλιά Κύρου.

Το βιβλίο χωρισμένο σε κεφάλαια εξετάζει ένα ζώο, βότανο ή πέτρωμα στην ιατρική και μαγική του χρήση. Κάθε κεφάλαιο κλείνει με την υπόδειξη για τη δημιουργία φυλαχτού.
Τα φυλαχτά διακρίνονται σε φιμωτήρια ή φιμοκάτοχα τα οποία βωβαίνουν τους ανθρώπους και ζώα όταν περνάει κανείς από μπροστά τους, νικητήρια που εξασφαλίζουν νίκη, χαριτήσια που κάνουν κάποιον συμπαθή στους άλλους και άλλα. Η ενίσχυση των μαγικών και ιατρικών προσπαθειών γίνεται με ύμνους.

Τα κείμενα αυτά ξεκίνησαν από τους χρόνους της ύστερης αρχαιότητας και εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται και να αναμορφώνονται μέχρι τον Μεσαίωνα. Τεράστια υπήρξε η επίδραση τους όχι μόνο στην παγανιστική αρχαιότητα αλλά και στον αραβικό κόσμο τη λατινόφωνη Δύση και στη Βυζαντινή Ανατολή, όπου συχνά χρησιμοποιήθηκαν σαν βασικά ιατρικά βιβλία.
Τα κείμενα παραθέτουν το μεγαλύτερο μέρος της ιατρικής, της φαρμακολογίας και της φυσιογνωσίας της εποχής του. Όπως και σε άλλα ιατρικά, φαρμακολογικά και φυσιογνωστικά έργα της αρχαιότητας, είναι εξαιρετικά δύσκολη η ταύτιση των αρχαίων φυτών, και ζώων με τα αντίστοιχα σημερινά είδη, όπως και η ταύτιση των διαφόρων ασθενειών με τις σημερινές.

Ο πρόλογος του έργου αναφέρει πως γίνεται λόγος για 24 ορυκτά, 24 πτηνά, 24 βότανα και 24 ψάρια. Γράφτηκε η δύναμη καθενός απ' αυτά, η οποία ανακατεύτηκε και αναμίχθηκε με τις υπόλοιπες δυνάμεις για τη θεραπεία του θνητού σώματος, αλλά και για την ευχαρίστηση και για τη φυσική του κατάσταση. Και βρήκε από τον παντοκράτορα και παντοδύναμο Θεό με τη δική του σοφία τις επενέργειες και τις δυνάμεις και τη φύση των βοτάνων, των ορυκτών, των ψαριών, των πτηνών, των ζώων και των θηρίων, επιπλέον και τις μεταξύ τους αναμείξεις, αντιδράσεις και ιδιότητες. Αυτή η γνώση και η εμπειρία έφτασε στους ανθρώπους από τον Θεό.