Ο καιρός, το κλίμα, οι σεισμοί και τα φυσικά φαινόμενα

Χρονικά τού Καιρού καί τού Κλίματος

Μιά συνοπτική αναφορά στά φαινόμενα τών καιρών καί τού κλίματος στό πέρασμα τού χρόνου καί τού τελευταίου αιώνα,
μέ ιδιαίτερη αναφορά στό 1988-1993, (τριάντα χρόνια πρίν).
(στατιστικά, ιστορήσεις καί κάποια σχόλια)

“ Παρατηρητής τής Φύσεως”, μή επαγγελματίας/Ιούλιος 2019

( Προσωρινή έκδοσις, υπό διαμόρφωσι, ελλειπές)
Ελεύθερο γιά κάθε επεξεργασία καί διάδοσι’

... αντί Προλόγου,
Όταν αναφερόμαστε σέ μνήμες τού παρελθόντος συνηθίζομε νά λέμε «σάν σήμερα», δηλ. τό βλέπομε κάπως ‘επετειακά’. Πέρα από τήν μνήμη τού ανθρώπου, τέτοια γεγονότα τηρούνται καί σέ τεχνικά μέσα, (έντυπα, ή μαγνητικά), ως ημερολογιακή καταχώρησι καί μέ δυνατότητα ανακτήσεως όποιας επιλογής. Σέ κάθε περίπτωσι, τά πρωτογενή αυτά στοιχεία έχουν τόν χαρακτήρα αυτού πού λέγομε ‘raw data’ (= ακατέργαστα στοιχεία). Καί τό τελευταίο σέ διάκρισι μέ τό ‘information’ (= επεξεργασμένη πληροφορία). Ό,τι, δηλαδή, πληροφόρησι μπορείς νά βγάλης από τά πρωτογενή στοιχεία, η οποία όμως θά είναι εκλεπτυσμένη καί περιεκτική καί όχι διάχυτη όπως τά αρχικά.

Εδώ, γιά τά φαινόμενα τού καιρού, η παρουσίασις ‘hot spots’ τού τύπου «σάν σήμερα» είναι κάτι τό ‘εντυπωσιακό’, αλλά δέν είναι καί τό όλο. Τά φαινόμενα αυτά δέν εκδηλώνονται τόσον τυχαία στό πέρασμα τού χρόνου, μή τε είναι θέμα καθαρά εποχικότητας στό έτος. Μπορεί νά χαρακτηρίζουν μιάν ευρύτερη ‘εποχή’ καί νά μήν είναι τόσον ανεξάρτητα όσον φαίνεται. Μπορεί νά επαναλαμβάνονται κυκλικά, αλλά η περιοδικότητα αυτή, ως συνισταμένη περισσότερων κύκλων, ποτέ δέν θά έχη σταθερό μήκος, όπως απλοϊκά θέλομε νά τό αντιλαμβανώμεθα, ή νά τό επιζητούμε. Επίσης, κάποια εξαιρετικά φαινόμενα μπορεί νά είναι καί ‘πρωτοφανή’, ή, ‘γιά πρώτη φορά απ’ όσον ενθυμούμεθα’. Τό πρόβλημα δέν είναι πόσον εύκολα ‘ξεχνάει’ ο άνθρωπος, αλλά η διάθεσίς του νά κοιτάξη νά ψάξη πίσω έως εκεί όπου δύναται, προκειμένου νά διατυπώση μιά τέτοια καταληκτική πρότασι.

Στό παρόν πόνημα γίνεται μιά (συνοπτική) παράθεσις, ή παρουσιάσις (σαφώς ετεροβαρής γιά διάφορους λόγους) τών σημαντικοτέρων καιρικών φαινομένων, κατά χρονολογική τάξι. Προφανώς καί θά προβάλονται τά ‘hot spots’, ( δέν μπορούμε νά τό αποφύγομε). Ως τόσον προσπαθούμε νά σχηματίσωμε τό ‘καιρικό προφίλ’ τής χρονιάς, ή τής ευρύτερης χρονικής περιόδου καί όσον ημπορούμε καί τής χωρικής- γεωγραφικής εκτάσεως. Όχι μόνον σάν μιά ‘ξερή’ βάσι δεδομένων τών σημαντικωτέρων καιρικών φαινομένων, αλλά καί βλέποντας από κοινού τό τρίπτυχο ‘φαινόμενα – φύσις – άνθρωπος’, είτε πρόκειται γιά συνάφεια ή μή. Τό τελευταίο, άν καί σέ κάποιες περιπτώσεις μπορεί νά στιγματίζεται, δέν επιχειρείται εδώ.

Ειδικά γιά τήν περιόδο 1988-1993, (εξαιρετικό φαινόμενο), γίνεται ιδιαίτερη αναφορά, κάτι σάν αφιέρωμα τών 30 ετών πού επέρασαν. Ουσιαστικά, ο πρώτιστος λόγος τής παρουσιάσεως αυτής ήταν η συγκεκριμένη περίοδος. Προκειμένου όμως νά γίνη κατανοητή η σύγκρισις, θά ΄θέλαμε νά δούμε τό ‘1988’ μέσα στό πέρασμα τής ευρύτερης περιόδου. Από τόν αιώνα της μέχρις σήμερον.

Έτσι, ξεκινάμε από εκεί όπου διαθέτομε ικανά στοιχεία, (όχι κατ’ ανάγκην data). Πολύ περιληπτικά γιά τά απομεμακρυσμένα χρόνια καί πολύ γενικά. Στεκόμεθα, ή εμμένομε περισσότερον εκεί όπου διαθέτομεν ‘ιστορία’, ‘μνήμη’, ή εκεί όπου κρίνομε πιό ενδιαφέρον γιά κάποιους λόγους.

Έτσι, καί γιά τήν μνήμη, καί γιά τήν σύγκρισι.

Τέλος, θά ‘θέλαμε νά ευχαριστήσωμε όλους τούς (φανατικούς) καιρόφιλους, όπως (καί ειδικώτερα) εκείνους τού www.hellasweather.gr , τήν Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού Τύπου http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html, ... γιά τό δομημένο σχετκό υλικό καί σημαντικό γιά τήν πληροφόρησί μας.. Βέβαια, οι Πηγές αυτές δέν είναι οι μόνες. Κατά περίπτωσι καί αποσπασματικά, αναφέρονται εντός καί κάποιες άλλες, αλλά όχι όλες. Σέ επομένη έκδοσι, θά καταβληθή προσπάθεια νά αναφερθούν περισσσότερες.

Καί, όπως λέγει καί ο Johannes Kepler (1602),
“This article can be freely distributed by all available means.
For the glory of God and the benefit of mankind”,
...τό παρόν ‘Ελεύθερο γιά κάθε επεργασία καί διάδοσι’

***Στο τέλος του άρθρου θα βρείτε ολόκληρο το κείμενο σε μορφή word και pdf.

Συνοπτικά Στοιχεία Καιρού περί τά τέλη 1800’ς καί μέ βάσι κυρίως τόν Καθηγητή Αιγινήτη (Τό Κλίμα τών Αθηνών, 1907), γιά τήν Αθήνα, αλλά καί άλλες πηγές.

(οι ημ/νίες γιά τήν Ελλάδα αναφέρονται στό παλιό ημερολόγιο, (π.η.)

ΕΤΟΣ	ΚΥΡΙΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ	ΦΘΙΝ. ΒΡΟΧΗ	ΣΥΝ. ΒΡΟΧΗ
1853-54	... χειμώνας μέχρις τόν Απρίλιο,
1856	Από τό 1856 έως 1867, όπως επίσης καί στά τέλη 10ετίας 1880’, ή γύρω στά 1890 οι ανομβρίες επανέρχονται στίς Κυκλάδες. Η περιοχή αυτή στό παρελθόν είχε πληγή ιδιαίτερα από μεγάλες ανομβρίες τό 1758, (η Εκκλησία εζήτησε σιτάρι από τήν Ιταλία), καί εκείνη τού 1786, τήν πιό καταστροφική καί λίαν εκτεταμένη σέ όλη τήν λεκάνη τής Μεσογείου. Από τό 1800 ως τό 1850 υπήρξε μιά ανάπαυλα γιά τήν ανομβρία στήν περιοχή αυτή.
1857-58	... δριμύς καί μακρύς ο χειμώνας, (στήν Αθήνα: 20/11/1857 3οC, ψύχος τόν Ιαν. 1858 μέ 2 ημέρες ολικού παγετού, 31/3/1858 2οC.
1859	... τό Σεπτέμβριο 1859, μιά έντονη ηλεκτρο-μαγνητική ηλιακή καταιγίδα έπληξε τήν Γή, από τούς πόλους πρός τούς τροπικούς. Τηλεγραφικά καί άλλα ηλεκτρονικά μέσα κατεστράφησαν καί πολλά ανεφλέγησαν.
1860-61	.. κρύος χειμώνας από νωρίς έως αργά, (στήν Αθήνα: 23/11/1860: 1.6οC, 18/4/1861: 3.2οC, 3/5/1861: 6.5οC).
1862	, ξηρό έτος, (Ιούλ. – Οκτ. ξηροί), (στήν Αθήνα: .. Νοέ. 10 εκ., 25 εκ. στό έτος ) παγετός μέ -5ο.7C, στήν Αθήνα, τόν Ιανουάριο καί, υψηλές θερμοκρασίες Φεβρ. – Μάη. 2/2: 22ο.8C, ως 28ο C τόν Μάρτη, ως 30ο C τόν Απρ. καί 38ο C στίς 15/5/1862, (παρόμοιες θερμοκρασίες τόν Μάη είχαμε 90 χρόνια μετά, τό 1952), (Ne,Ma=A0ar, U=ΝΤ, Z,Sa=Le, Nnd=STr)
1864	27 Νοε: 98χ. βροχής, συν. Νοε. 264χ., (Z=ScΔNe, Sa=Li) 1864 :15/7/1864 : Φονική ζέστη στη Β. Κρήτη μέ 4 νεκρούς.	52εκ. τό Φθιν. Σεπτ. - Δεκ.	πολύομβρο έτος, συν. 72 εκ
1867	‘κλαψιάρικος’ Δεκ. (σέ 22 βροχερές ημ. = 102χ., ), 34 εκ συν. έτους στήν Αθήνα, καί , καταστροφικοί σεισμοί,... .. 23/1/1867 παλιό ημ., 04:20 καταστροφικός (224) σεισμός στήν Κεφαλλονιά, (4/2/1867 ν.η.), ... 23/2/1867, π.η. 18:30, καταστροφικός (550) σεισμός στήν Λέσβο, (7/3/1867 ν.η.?), (η περίπτωσις αυτή, δηλ. τών δύο σεισμών τού 1867, έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιά τήν μελέτη γενικά τών σεισμών από αστροφυσικής πλευράς, αλλά καί από αστρολογικής. Σημειωτέον ότι τούτοι εσημειώθησαν σχεδόν επάνω στίς δύο σεληνιακές φάσεις. Ο 1ος λίγο πρίν τήν Νέα Σελήνη καί ο 2ος, μιά ημέρα μετά τήν (επομένη) Νέα Σελήνη καί τήν μερική – κυκλική έκλειψι. (.. υπέστημεν τήν καταστροφή, ... νά μή μάθωμε καί κάτι; ..) (* βλ. καί σχετικά γιά τούς σεισμούς 1953) 1866 Dec 22 Satd at 02:50 UT+2, Nnd_min (Greg), Year 1867 N.M: Feb 4 20:16, Mar 6 11:38,UT+2 A ??

1869-70	.. ψυχρός καί μακρύς ο χειμώνας, (στήν Αθήνα: 14/11/1869 2ο , 7/4/1870 2ο.4, ψυχρός Απρίλης)
Λοιπά 1870	.. ακραία καί ασυνήθη φαινόμενα, ... τήν τελευταία εβδομάδα τού Οκτωβρίου 1870, τό Βόρειο Σέλλας ήταν ορατό καί στήν Ελλάδα, ... μέχρις τού ύψους τού αστερισμού τής Μεγάλης Άρκτου, (στά νοτιώτερα πλάτη, όπως στήν Χώρα μας, τό φαινόμενο τού Βορείου Σέλαος είναι λίγο σπάνιο. Συμβαίνει όμως. Καί τό 1860, 8-14 Αυγούστου, τό Βόρειο Σέλλας έφθανε ορατό καί στήν Ελλάδα, ενώ τό 1872, 4 Φεβρ., ήταν ορατό σέ πολλές περιοχές του κόσμου καί σέ νοτιώτερα πλάτη. Επίσης, στίς 25 Ιανουαρίου1938 καί στίς 24 Μαρτίου1940, ενώ στούς καιρούς μας, στίς 20 Νοεμβρίου 2003, (ύστερα από μιά μαγνητική καταιγίδα), τό Σέλλας ‘κατέβηκε’ πάλιν χαμηλά). ... στίς 19 Ιουλίου 1870, π. η. , (1/8 ν.η.), έγινε ο μεγάλος σεισμός τής Φωκίδας καί μέ διακεκριμένες υπόκωφες βροντές- κατακρημνήσεις., Τίς πρώτες ημέρες, τό φαινόμενο αυτό επαναλαμβάνετο μέ πολλή μεγάλη συχνότητα. Άν καί σταδιακά αραιούμενο, διήρκεσε επί 3 έτη. (... ας ελπίσωμε ότι η Γή επήρε τά μπόσικα καί δέν θά ξανασυμβή, ..) ... παράλληλα, στήν Αμερική, εσημειώθη ο ‘Μεγάλος Τυφώνας 1870’, ο οποίος κατά τίς 10 Οκτωβρίου εξέλαβε άγριες διαστάσεις καί έντασι, σαρώνοντας τά πάντα καί 20χ. ανθρώπους, .. (ο μεγαλύτερος στά καταγεγραμμένα στοιχεία).
1871	.. σχετικά (πολύ)ομβρο έτος, 35.2εκ. τό Φθιν. Οκτ. - Δεκ. 58εκ. συν έτους στήν Αμερική, παρατεταμένη ξηρασία καί θυελλώδεις ΝΔ έκαψαν τίς Β. Πολιτείες, τόν Οκτ. (Z,U=Cn, Sa=Str, Nnd=Ntr),
1873-74	... στήν Αθήνα: 21 ημ. παγετού, ( 8/3/1874: -5ο.7), άνυδροι οι 4 θερινοί μήνες, ... στήν Κρήτη, στό www.creteweather.blogspot.com τού Μιχ.Δρετάκη καί τών άλλων καιρόφιλων, ‘..Το 1874,΄ από μέσα Απριλίου και μετά, μεγίστη ξηρασία, νότιοι άνεμοι, λιτανείες (Παρλαμάς σ. 325)...’ 8/7/1874: Σοβαρές πλημμύρες στο Βόλο. ... (Ja: Sa/U, Z=Seq, Jn: Su=Ma, No: Z,Ma=Snd)
1875	... βροχές, γενικά, ανώτερες τού μ. ό. , εκτός τούς θερινούς μήνες. συν. έτους 52 εκ. Στήν Γαλλία τόν Ιούνιο 1875, κρύο καί χιόνια καί αμέσως μετά βροχές - άνοδος τής θερμοκρασίας – λίωσιμο χιόνων έφεραν καταστροφή καί απώλειες 3χ. ανθρώπων.
1876	ξηρό έτος, συν. βροχόπτωσι έτους στήν Αθήνα22 εκ. (τά έτη 1876-1879 υπήρξε μιά ‘γενικευμένη ξηρασία’, βλ. σχετική σημείωσι στήν επομένη, ιδιαίτερη σελίδα) (Nnd_maxΔZ, U=le)
1877		22-10-1887, 16 εκ.	49 εκ. έτους (βροχερή καί η θερμή περίοδος)
1879	.. σιτοδεία,.. λειψός ο Μάης καί άνυδροι οι 4 θερινοί μήνες, .. συν. έτους στά μέσα επίπεδα (Dec878: Z=Nnd, Sa=Neq, NeΔU), (Neq879: 30:Ma,Nnd-Z(/U)-Su,Sa,Neq)

1876 - 1879, Γενικευμένη, έρπουσα, ανομβρία - ξηρασία ανά τόν κόσμο, (Great Global Drough), ...

... η ξηρασία αυτή, ουσιαστικά, γιά πολλές χώρες – περιοχές εξεκίνησε από τό 1873, αλλά στά 1876-79 ‘επερπάτησε’ πολλές περιοχές τού κόσμου, Κίνα, Ινδία, Αυστραλία, Βραζιλία, Αμερική – Καναδά, Νότια Αφρική, Μαρόκο, Τουρκία, Ρουμανία, ... προφανώς καί Ελλάδα.

Η αναφερόμενη ανωτέρω ‘σιτοδεία’, σαφώς καί δέν ήταν μόνον γιά τήν Χώρα μας. (Γιά παράδειγμα η περιοχή Πόντου, τό 1878, έζησε τόν μεγάλο λιμό τού ΄΄Ντοξάν ΄΄, λόγω ανομβρίας.)

Η ξηρασία – ανομβρία έπληξε καίρια τήν πρωτογενή παραγωγή σέ μεγάλο μέρος τού πλανήτη. Τά θύματα τού λιμού εκτιμώνται σέ 16εκ. ανθρώπων, παγκοσμίως. Στήν Αυστραλία, οι απώλειες τών ζώων έφθασαν 10εκ.

(Sa: Cp-Aq opp U in Cn-Le, NeQ Ar, in sq, *)

(During 1876-1879 over 16 million people starved to death ),

1880	15 τού Μάρτη, 1880: σημειώνεται στήν Πρωτεύουσα η εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία -6ο.9C. Η θερμοκρασία αυτή είναι μάλλον ρεκόρ γιά τήν Πρωτεύουσα καθ’ όσον η αναφερόμενη -10ο τόν Ιανουάριο 1850, δέν μπορεί νά γίνη επίσημα δεκτή ‘ως μή σημειωθείσα εν τώ Αστεροσκοπείω’.
1881	.. 22 Μαρ 1881 π.η, (3 Απρ. ν.η.) ο «Χαλασμός» τής Χίου, .. σεισμός, από τούς πιό πολύνεκρους (3+χ.) τών τελευταίων αιώνων σέ εδάφη τής σημερινής ελληνικής επικράτειας, (Stel ta_tr ex U, Nnd=Str)
1883*	13 Οκτ. 85χ. βροχής, σύν Οκτ. 211χ., (συν. έτους 87 εκ.): Σοβαρές πλημμύρες σέ Κ. Ελλάδα 3/ καί 23/10/1883 (Z=Cn, Stel ta)	45εκ. Οκτ.- Δεκ	συν. έτους 87 εκ. (πολύομβρο).
1887	Σοβαρές πλημμύρες στο Βόλο, 6/9
1885	16 Νοε. 90χ. βροχής, πολύομβρο έτος, καί μέ τήν μεγαλύτερη σχ. υγρασία, (Jun: Nnd=min=U, Stel ta_sid), (Aut: Nnd=min=U=Z, Sa=Ntr)	Νοε. 254χ. Οκτ.-Δεκ. 35.1εκ.	συν. έτους 72 εκ. (πολύομβρο).
1886	‘Εν Πύλω 5η πρωϊνή 16 Αυγούστου 1886: Τρομώδης παλμός υποχθόνιος εξηγείρεν τήν βαθύ υπνωτούσαν πόλιν, φοβερός δέ τριγμός καί δούπος υπόκωφος αγρίως αντήχησαν ανά τό σιγηλόν τής νυκτός κράτος, ...’, Εφημερίς ‘ΤΟ ΑΣΤΥ’ Κυριακή 7 (?) Σεπτεμβρίου 1886, π.η., (ήταν 20’ πρίν τά μεσάνυκτα Παρασκευής 15/8 – Σάββατο 16, π.η., ή, μέ τό ν. η. 27 Αυγούστου, 23:30), ... ο καταστροφικός σεισμός στήν Μεσσηνίαν (Φιλιατρά, 326)

.* : το 1883 συμβαίνει η έκρηξις τού ηφαιστείου Κρακατόα στήν Ινδονησία, μιά από τίς μεγαλύτερες όπως εκτιμώνται. Ασυνήθιστα – ακραία καιρικά φαινόμενα πού ακολούθησαν στά χρόνια εκείνα, ψυχροί χειμώνες, απότομες αλλαγές, ... , εικάζεται ότι αποτελούν συνέπεια τού γεγονότος αυτού. Σάν τελευταία συνδεόμενες μέ τούτο αναφέρονται καί οι ψυχρές εισβολές στήν Β. Αμερική στίς αρχές τού 1888, όταν επάγωσε απότομα τούς ανθρώπους, (235 θύματα καί μεταξύ αυτών πολλά παιδιά στό σχολείο τους).

Η ηφαιστειακή σκόνη αντανακλά πίσω τόν ήλιο – τήν θερμότητα καί ψύχει τήν ατμόσφαιρα. Υπενθυμίζεται, γιά παράδειγμα, τό 1816, όταν σέ άλλη έκρηξι τού ηφαιστείου αυτού, η χρονιά εκείνη επέρασε χωρίς καλοκαίρι!

1890-93 ... στά χρόνια 1890 -1893 υπήρξε μιά εκτεταμένη ανομβρία, από τήν Ιβηρική, Γαλλία , Αγγλία , Κ. Ευρώπη, ως τήν Αν. Τουρκία ειδικώτερα τό 1893:. ρεκόρ μή βροχερών ημερών στήν Αγγλία, (πιθανότατα έως καί σήμερον), ... αφρικανικός καύσων τόν Ιούλιο (23) 1893, Paris Figaro 23, σέ Γαλλία καί Γερμανία, κατέστρεψε τό χορτάρι - σοδειά καί προκάλεσε θύματα ηλιάσεων. ... αντίστοιχα καί γιά τήν Χώρα μας, η περίοδος ήταν μάλλον ξηρή καί θερμή μέ κρύο χειμώνα, «.. αρχές καλοκαιριού, Ιούνιος τού 1890, έβραζε ο τόπος, μιά ανεξήγητα διαολεμένη ζέστη μαζί μέ τήν ανομβρία τού περασμένου χειμώνα έκανε τά νησιά (τού Αιγαίου) μικρές σαχάρες,», .. αναφορικά μέ τόν χειμώνα, 1890-91, διαβάζομε στό αρχείο τού Αθ. Τσέκα. http://ioannina-data.blogspot.com/2011/02/blog-post.html, ότι από τέλη Δεκ. έως αρχές Ιαν.1891, επί 15 ημερες είχε συνεχείς χιονοπτώσεις, Τούτο μάλλον μάς θυμίζει τόν χιονιά τού 1948-49, σχεδόν 60 χρόνια μετά,. (γιά τό ‘μαύρο ’49 βλέπε στήν αντίστοιχη χρονιά, κατωτέρω). .. στόν Καναδά,στίς 1/2/1893 σημειώνεται -56.7ο C, (μιά από τίς χαμηλότερες), ... καί, σέ μάς καί πιό συγκεκριμένα γιά τήν Αθήνα:
1890	ξηρός Γενάρης καί λιγώτερον ο Μάης ‘κλαψιάρικος’ Δεκ. (σέ 22 βροχερές ημ. = 103χ., )	22 εκ. (κυρίως Νοε-Δεκ)	38 εκ στό έτος,
1891	ξηρό έτος	... εκτός τόν Γενάρη, οι άλλοι μήνες ήσαν λεψοί	συν. έτους 21 εκ.
1892	ξηρό έτος,(see details)		συν. έτους 25 εκ
1892-93	... στήν Αθήνα μάλλον ψυχρός ο Γενάρης καί Απρίλης, επίσης, τό 1893 αναφέρεται ότι είχε χιόνια καί στήν Πάτρα, ... στό σύνολό του τό 1893 γά τήν Αθήνα κρίνεται σάν‘κλαψιάρικο’ έτος (131 βροχερές ημ., πιθανότατα χιονόκαιρος), 22εκ. Οκτ.- Δεκ,(6 Δεκ. 7,5εκ. βροχής, 42εκ. στό έτος, .. μάλλον ενωρίς ο χειμώνας 93-94,

1894	Γεννάρης, Απρ.: άνω τού μετρίου,.. Οκτ.- Δεκ.: μέτρια, (19 εκ. στήν Αθήνα), οι λοιποί μήνες λειψοί σέ βροχή, (35 εκ. συν. έτους) 1894: πλημμύρες στήν Κύπρο, 15 Απρ. 1894, π.η. Μ. Παρασκ., (27/4 ν. η.), ο σεισμός τής Αταλάντης, (225)
1895	έτος μέ τήν μικρότερη σχ. υγρασία, (..Δριμύτατος χειμώνας 1894-1895 στήν Σκωτία, -27.2 °C, στίς 11/2/95, ψύχος καί ασθένειες αποδεκάτισαν τόν πληθυσμό, )	... πλημμύρες καί καταστροφές, 19/10 σέ Κ. καί ΝΔ Ελλάδα, υπερχείλισι Πηνειού, ...	κάτω τού μετρίου, οι βροχές στήν Αθήνα,
1896	... ο Αύγουστος μέ πολλή υγρασία, 28,5εκ.βροχής Οκτ. - Δεκ. 45εκ. συν. έτους Πέμπτη βράδυ 14 Νοε – Παρασκ,( παλιό ημ.), ‘η Πλημμύρα τού Αγίου Φιλίππου’ 1896, στήν Πρωτεύουσα, ( 26 Νοε. 1896 μέ τό νέο ημερ. μέ 116χ. βροχής, καί 35 θύματα) 20/12 πλημμυρισμένος ο Θεσσαλικός κάμπος. Φονική πλημμύρα στά Τέμενη Αγίου, ΕΜΠΡΟΣ, Σάββατον 20 καί 21-12-1896, σελ.3, (παλιό ημερολόγιο)
1897	.. η ζεστή εποχή, έως τόν Οκτ., ήταν πιό βροχερή, θυελλώδης καί τεταμένη, .. οι λοιποί μήνες λειψοί. ...βροχερός Μάης, θυελλώδης - μέ καταιγίδες Ιούνιος, καί 7/7 ( ν.η.) απότομα οι ζέστες, .. ΕΜΠΡΟΣ, 25/6/1897, σελ. 2, π.η. 2/6/1897 π.η. : ραγδαία βροχόπτωση στά Μέγαρα, ζημιές σέ οικίες καί στίς γραμμές τού ‘ΟΣΕ’, ΕΜΠΡΟΣ, 2-6-1897, .. λειψοί σέ βροχή Νοε- Δεκ: ... από νωρίς, Νοε.’97, χιόνια – κρύα στήν Χώρα, καί ζημιές στά ζώα, (τόν Νοέμβριο 1897 είχε δυό φορές παγετό στήν Αθήνα), 39 εκ. συνολικά η βοχόπτωσις τού έτους στήν Αθήνα, (μέσα επίπεδα, ή λίγο πιό κάτω)

1898, τό πιό Ξηρό έτος στήν Αθήνα: συν. υετού έτους12 εκ., (καί όχι μόνο στήν Αθήνα, βλ. παράθεσι κατωτέρω)

ο Ιαν. μέ τήν ελαχίστη υγρασία καί μέ 1 ημ. απόλυτο παγετό, 1/2/1898 π.η. χιόνι, χιόνι, χιόνι, ναυάγια, δυστυχήματα,ΣΚΡΙΠ,

τήν άνοιξι...

.. σκόνη στήν Αθήνα, νερό ... όχι γιά κατάβρεγμα, αλλά μή τε νά πιούμεν, .. ο θεός … νά ρίξη τού’λάχιστον καμμιά βροχή, διότι άλλως είμεθα όλοι προωρισμένοι διά τό τυφλοκωμείον, ΣΚΡΙΠ, 3/4/1898,….

.. σπάνια, καταστροφική θύελλα στην Πάτρα, ανετράπη λέβης αεριόφωτος, μερική ανάφλεξις, κατεστράφη εντελώς τό Παναχαικόν Στάδιον, έκρουαν οι κώδωνες τών εκκλησιών, επεκράτησεν πανικός, αλλά ευτυχώς χωρίς δυστυχήματα. ΣΚΡΙΠ, 10/5/1898 (π. η.),

.. άνυδροι οι 5 θερινοί μήνες, λειψυδρία καί σκόνη τό καλοκαίρι, ‘... δεν αναγνωρίζει η μάννα τό παιδί, .. ο σκύλος τόν αφέντη καί οι δημόται τούς δημοτικούς άρχοντας, ...’, (εννοεί ότι όλοι ήσαν καλυμμένοι από τήν σκόνη), ΣΚΡΙΠ, 12-7-1898 σελ, 1, (π. η.),

... καί τόν Σεπτέμβρη, ... πιό αλλόκοτα τά πράγματα, ..., (βλ. κατωτέρω),

... (γιά τήν μή παρερμηνεία: η 2^η Σελήνη, εδώ Πανσέληνος 31/8/1898, μετά από εκείνη τής 2/8 μέ τό Γρηγοριανό ήμερολόγιο τής Δ. Ευρώπης, δηλ. τό νέο, προφανώς καί δέν έχει καμμιά σχέσι μέ τόν καιρό, αφού τό μετρικό σύστημα τών μηνών είναι καθαρά συμβατικό καί όχι αστρικό. Εξ άλλου στήν Χώρα μας, μέ τό τότε παλιό ημερολόγιο, ήσαν καί σέ διαφορετικό μήνα!

... αλλού, διαβάζομε ότι στά χωριά τής Πίνδου, τό 1898, οι κάτοικοι λιμοκτονούσαν, λόγω τής καταστροφής τών καλλιεργειών καί, ζητούσαν τήν συνδρομή τού κράτους.

.. μετά τά μέσα Αυγ. ως καί τίς αρχές τ’ Οκτ. σποραδικές αλλά σοβαρές καταιγίδες - πλημμύρες σέ Πελ/νησο καί Αν. Στερεά,

Οι βροχές αυτές, ως τόσον, δέν φαίνεται νά ήσαν σταθερές, μή τε νά έλυσαν τό πρόβλημα τής λειψυδρίας,...

.. όπως αναφέρεται σέ εφημερίδα τού Ναυπλίου, ( «Αγαμέμνων», φ. 140/14-2-1903), ‘.. τό 1899, λόγω ανομβρίας, τά νερά τής Στυμφαλίδας μειώθηκαν πολύ καί ο Ερασίνος στό Κεφαλάρι εστέρεψε, ...’.

... στήν Αυστραλία, τά χρόνια εκείνα, πιό γενικώτερα από 1895 ‘εως 1903, όλη η ήπειρος επλήγη γενικευμένα από μεγάλη ανομβρία, γνωστή στήν ιστορία ως ‘Federation drought’.

11/1/1898: Ο φονικότερος ανεμοστρόβιλος στήν αμερικανική Πολιτεία τού Άρκανσο εσάρωσε τήν πόλι Φόρτ Σμίθ, τήν νύχτα, (καταστροφές καί 55 απώλειες),

27/11/1898 στήν Μασαχουσέτη τών ΗΠΑ θύελλα- καταστροφές - ναυάγια καί εκείνο τού SS Portland μέ 400.

(see details)

1899

Κακοκαιρία στην Ελλάδα, βροχές, χιόνια, θυελλώδεις βοριάδες, θαλασσο-ταραχή καί πολύνεκρα ναυάγια, ΕΜΠΡΟΣ, 22/3/1899, σελ.2 18 Νοε. ν.η., (Παρασκ.βράδυ 5 Νοε. π.η.) βροχή διαρκείας, 150χ.. Η βροχόπτωσις αυτή εκτιμάται,( ή μετρουμένη), ως μεγαλυτέρα εκείνης τ’Αγίου Φιλίππου, 3 χρόνια πρίν, αλλά, η πιό ομαλή κατανομή της στό διάστημα τής νυκτός,άν καί επέφερε σημαντικές καταστροφές, δέν είχε τά θύματα τής προηγουμένης. * .. στήν Αθήνα: 27,5εκ. Σεπ.-Δεκ., (σύν. Νοε. 200χ.) καί, 42εκ. στό έτος, * βλ. «ΕΜΠΡΟΣ Εν Αθήναις» Σάββατον 6 Νοεμβρίου 1899 (π.η.), σελ. 2, (ως είχε ετοιμασθή, καί σελ. 3 (‘on the press’) , καί , εκτενώς, Κυριακή 7 Νοεμβρίου 1899, (αφού έγινε γνωστό) 13-2-1899 σπάνιος χιονιάς στίς ΗΠΑ,στίς A. Πολιτείες, από τόν Καναδά έως Νότια, κοντά στόν Κόλπο τού Μεξικού, -18ο C στήν Φλώριδα, καί ο Μισισιπής 5 εκ. πάγο, (τό 1978, 90 σχεδόν χρόνια μετά, ανάλογη κακοκαιρία έπληξε τίς Βόρειες πολιτείες καί τήν Βοστώνη, 100 νεκροί) (Nov: Nnd,Stell_on_Sc, ex Ne=Ntr)

Ο καιρός γύρω στά 1900,

θά μπορούσε μάλλον νά αντιστιοιχισθή μερικώς μέ τόν καιρό γύρω στά 1990,(*), αλλά καί μέ εκείνο τής εποχής μας καί μέ τό 2018 -20. Ξηρασία, λειψυδρία, ψύχος τόν χειμώνα,(1898, 1989), φαινόμενα εκτός εποχής στήν θερμή εποχή, (κρύος καί βροχερός Ιούνιος, (1901 καί 2018), καί πλημμυρικά ξεσπάσματα.

Πιό συγκεκριμένα, αλλά καί αποσπασματικά, γιά τό 1901:

, χιόνια καί ψύχος τόν Γενάρη, μάλλον ελλειπείς οι βροχές καί Μάρτη – Μάη 1901 3μηνη ανομβρία στήν Κ. καί Ν. Χώρα, , ...

... καί στήν πόλι τών διψασμένων, όποτε έβρεχε λίγο, (μιά φορά τόν μήνα!), ήταν διότι τούς ελυπήθη ο Ύψιστος! (ΣΚΡΙΠ, 13/4/1901, π. η.),

... λαμπρός ο καιρός διά τάς σταφιδαμπέλους, στό Αίγιον, καταστρεπτικός όμως διά τά σπαρτά ως εκ τής φοβεράς ανομβρίας, ΕΜΠΡΟΣ, 17/4/1901, π.η., ενώ στίς 18/4 (1/5 ν.η.) η ραγδαία βροχή πού έπεσε στό Νεζερό Λαρίσης, ανεφέρθη τηλεγραφικώς υπό τού αστυνόμου πρός τόν Νομάρχην καί εκείθεν πρός τό Υπουργείον Εσωτερικών, (*βλ. σχετικά σχόλια στήν παρέκκλισι, κατωτέρω).

.- τόν Μάη, …‘τό θερμόμετρον κατεβαίνει, η σκόνη ανεβαίνει καί διασπείρεται η γρίππη’, (2/5/1901 π. η.)

- ισχυρές βροχοπτώσεις τόν Μάη στήν Θεσσαλία, καί μετά, .. γενικευμένα καί καταστροφικά,

. – ο Ιούνιος 1901, ... εκτός εποχής! (βλ. ΣΚΡΙΠ 8/6/1901, π.η. .. δηλ. 20 Ιουνίου μέ τό σημερινό!)

(... ημείς υπογράμμιζομεν τήν διορατικότητα τού αρθρογράφου, ... τόν Ιούνιο 2018 τό θυμηθήκαμε!),

καί, ‘..στήν Θεσσαλονίκη πολλοί εθεάθησαν μέ χειμερινήν ενδυμασίαν’, ΣΚΡΙΠ, 30/6 – 1/7/1901, π.η.,

.. η δέ Πόλις τού Πυρός καί τών Φλογών, πού είχε μεταβληθή σέ Βενετία, είδε τόν πρώτο καύσωνα 35^ο τόν Ιούλιο, (ΣΚΡΙΠ, 21/6/1901, π.η.)

Κάποιοι μάλιστα, διηγούνταν πώς στήν αρχή τού Ιούνη 1901, είχε επίσης χιονίσει στήν ΒΔ Πελ/νησο, ημιορεινά πρός ορεινά. Τήν πληροφορία αυτή δέν τήν επιβεβαιώσαμε στόν τύπο, (αναφέρονται μόνον κάποιες χιονοπτώσεις στόν Όλυμπο). Ως τόσον δέν τό αποκλείομε. Συμβαίνει κάποιες φορές, μέ τήν άνοιξι αρκετά προχωρημένη, νά χιονίση, συνήθως τό βράδυ, ή συνοριακά όπως λέμε .

Σημειωτέον ότι καί τό 2018, γύρω στό θερ. Ηλιοστάσιο, η «Νεφέλη» έφερε χιονοπτώσεις στήν Κ. καί ΒΔ. Ελλάδα.

Ο Ιούνιος τού 1901 ήταν από τούς πιό βροχερούς, όπως επαναλήφθηκε καί τό 2018. Αλλά καί γενικώτερα, στήν ‘θερμή εποχή’, (Ιουν. – μέσα Αυγ.), είχε ραγδαίες βροχές καί τεταμένη ατμόσφαιρα, καί στίς δύο περιπτώσεις, (τό 1901 αναφέρονται 5 θύματα κεραυνών στόν Βόλο καί στήν περιοχή Φαρσάλων,30/6 -1/7, ενώ γιά τόν Ιούλιο 2018 ρεκόρ κεραυνών).

Οι καταιγίδες καί ιδιαίτερα τό χαλάζι στήν Κ. Χώρα, (20εκ, 7/7), έφεραν μεγάλη καταστροφή στίς καλλιέργειες, (κυρίως στό βαμβάκι, αλλά καί σέ καπνά, αμπέλια, ..). Κατστροφή καλλιεργειών σέ Λάρισα, Χαλκίδα, Καλαμάτα, ... , ακόμη καί στά Ιόνια Νησιά, τόν Αύγουστο, μετά τίς καταιγίδες ο καύσωνας έπληξε τίς καλλιέργειες.

(τό σιτάρι τής Λάρισας συλλέχθηκε νωρίτερα καί μετεφέρθη μέ βαγόνια τού τραίνου στήν Αθήνα)

-.(*) οι τρείς φάσεις αυτές ανήκουν στήν ‘30ετία τού Κρόνου’, (στόν Τοξότη, στόν Νότιο Τροπικό), ενώ οι δύο πρώτες στήν ‘90ετία Κρόνου – Ουρανού’. Ειδικά τό ‘1990’ είχαμε καί τόν Ποσειδώνα εκεί, σέ έναν μεγαλύτερο κύκλο 180-190 ετών γιά τούς τρείς. Στίς ‘μέρες μας, έχομε καί τόν Δία πρός τά εκεί, όπως στό ‘1900’ ( καί τό ‘60’), αλλά τόν Ουρανό μακρυά, σέ Δ τό 2018..

(*) … καί μιά παρέκκλισις πάνω σ’ αυτό, γιά τίς βροχές τής ανοίξεως:

Αρχικά οι βροχές τού Ιουνίου χαρακτηρίσθηκαν ‘ευεργετικές’, αλλά σταδιακά τήν θέσι έπαιρνε η λέξις ‘καταστροφή’.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στήν εποχή εκείνη ανεφέρετο στόν τύπο η πορεία τών καλλιεργειών. Τό ανωτέρω αναφερόμενο τηλεγράφημα , όπως καί άλλο, τό επόμενο έτος, ‘… εκ Καρδίτσης τηλεγραφούσιν ότι ευεργετικωτάτη βροχή, διά τήν γεωργίαν καί έν γένει δι όλα τά προϊόντα, έπεσε καθ’ όλην την πεδιάδα καί ανεκούφισεν μεγάλως τούς κατοίκους, …’, (ΣΚΡΙΠ, 3/4/1902, π. η. ), είναι ενδεικτικά τής αγωνίας στούς καιρούς εκείνους.

Πέρα από κάθε σχόλιο, χιουμοριστικό ή ειρωνικό, ο αναγνώστης θά πρέπη νά αντιληφθή ότι οι βροχές τήν εποχή αυτή ήσαν καθοριστικές γιά τήν παραγωγή τού πρωτογενούς τομέα, ο οποίος ήταν ζωτικής σημασίας γιά τήν οικονομία καί τόν πληθυσμό. Ο ‘γκρινιάρης’ τού Γιαννακουδάκη, ο δυσανασχετών τού Ξενόπουλου, ο οποίος ‘δέν τόν ενδιέφερε διότι δέν ήταν η Αγροτική Τράπεζα’, μή τε ‘είχε μετοχές τής Ούλεν, ..’ ή διότι τού εχαλούσε τήν κόμη, (οι κυρίες), τήν φτειασά του, τήν έξοδο, .. είναι ο άνθρωπος πού δέν έχει τόσον σχέσι μέ τά γύρω του παρά βλέπει μόνον τήν βολή του.

Πιό συνοπτικός καί ‘καυστικός’ ο Μιχάλης Δρετάκης, από τήν Κρήτη καί τό www.creteweather.blogspot.gr,

μέ αφορμή τήν σκόνη στό νησί τόν Απρίλιο 2002, δίνει τό στίγμα τής αντιλήψεως τών ανθρώπων, από διαφορετικές σκοπιές, ανάλογα μέ τό πρόβλημά του καί τήν βολή του..

αξίζει νά παραθέσωμε τό κείμενο ως έχει στήν HELLAS WEATHER , 17-4-2002

“

Η Κόκκινη Αποκάλυψη και το Βάθος του Ουρανού
Το Φαινόμενο της Δευτέρας από διάφορες σκοπιές

Ο Κανελί Ουρανός (Άσπα)
Πω πω χρώματα, η φύση ζωγράφισε (οι αισιόδοξοι)
Πάει χάλασε το κλίμα (οι απαισιόδοξοι)
Σε λίγο θα βγουν τα κομούνια να πουν ότι θα πάρουν τη ρεβάνς (οι
εθνικόφρονες)
Ούτως ή άλλως το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο (αμετανόητοι κομμουνιστές)
Έσταξε αίμα - κακό σημάδι (οι θρησκόληπτοι)
Έμοιαζε τοπίο Πυρηνικού Πολέμου (Θοδωρής)
Ποιος πλένει τώρα το μπαλκόνι Μιχαλάκη; (σύζυγοι θηλυκού γένους)
Πάλι θέλει πλύσιμο αυτοκίνητο γαμ... (κάτοχοι ΙΧ - επέκταση του Εγώ τους)
Πάμε για χοχλιούς; (πολύς κόσμος που όπως κάθε άνοιξη μετά από μια καλή βροχή εκμεταλεύεται τον ανοιξιάτικο ερωτικό οίστρο των -ερμαφρόδιτων-σαλιγκαριών)
Ιχνοστοιχεία χρησιμότατα στη Γεωργία μεταφέρθηκαν από Αφρική (ο πρώτος επιστήμων)
Θα γεμίσουν ασθένειες τα φυτά - θα τρυπήσουν τα φύλλα των αμπελιών (ο δεύτερος ειδήμων - και έμπορος φαρμάκων παρεπιπτόντως)
….”
... τέλος παρέκκλισης.

Επίσης, στήν Σικελία, στίς 10/3/1901, (ν.η.), τά βαριά κόκκινα σύννεφα στόν ουρανό, έφεραν καταιγίδα μέ κόκκινη βροχή, σάν αίμα, βλ. ΕΜΠΡΟΣ 26/2/1091, σελ. 3,(π.η.). Τό φαινόμενο, σύμφωνα μέ τόν αρθρογράφο, δέν ήταν πρωτοφανές, αλλά καί δέν είχε εξηγηθή. Προφανώς καί δέν πρόκειται γιά μεταφορά σκόνης λασποβροχή. Σήμερα, διαβάζομε ότι τό φαινόμενο αυτό οφείλεται σέ κάποια μικροσκοπική φύκη πού διαθέτει αντίστοιχη χρωστική ουσία καί εκδηλώνεται- ανθεί κάτω από κάποιες συνθήκες, όπως επίσης ήταν στό ‘ματωμένο’ νερό τού Νείλου, σέ μιά από τίς ‘πληγές’ τού Φαραώ.

1901 - 902:

... μιά εβδομάδα μετά τό χειμ. ηλιοστάσιο, (16/12/1901 π. η.), ο λιμένας τού Περαιά εδοκιμάσθη από ισχυρός δυτικό άνεμο, (άνεμο πού τό πιάνει), αλλά ευτυχώς χωρίς δυστυχήματα,

... στίς απόκρειες, 24/2/1902 π.η., μεγάλη μεταφορά σκόνης στήν Αθήνα, καί, αφού τά κάρρα καταβρέγματος δέν εξήλθαν, τήν έσβησε η βροχή, (ΣΚΡΙΠ),

... τόν Απρίλιο 1902, 3 Απρ. π.η, ... ευεργετικωτάτη βροχή, διά τήν γεωργίαν καί έν γένει δι όλα τά προϊόντα, έπεσε καθ’ όλην την πεδιάδα τής Καρδίτσης καί ανεκούφισεν μεγάλως τούς κατοίκους, (ΣΚΡΙΠ), αλλά, ... διαρκής βροχή στήν Ηλεία καί, .. τό Λαγκάδι τής Κυράς εξεχείλισε καί προξένησε ζημιές, (ΕΜΠΡΟΣ),

... τόν Ιούλιο, 2/7/1902 π.η., ...ισχυρό μελτέμι έκανε τούς ανθρώπους στήν Πρωτεύουσα νά κυνηγούν τά καπέλλα τους, ... (ΣΚΡΙΠ),

1903:

... απειλητικός αλλά καί αναποφάσιστος ο Ιούνιος 1903 στήν Αθήνα ,.. καί στά μέσα του, ... ανεμοθύελλα στήν Αθήνα, , ... καταστροφική λαίλαψ, καταιγίδα μέ ανεμοστρόβιλο καί φονικούς κεραυνούς, (5), έπληξε τήν Μαγνησία.?..

‘ ... όχι ειλικρινώς χειμωνιάτικος (ο Ιούνιος) όπως τό 1901, αλλά παρόμοιος μέ τήν πολιτικήν κατάστασιν, … δέν γνωρίζομεν τί έχομεν, … χειμών καί θέρος ανανεμειγμένα σέ ένα αηδιέστατον καιρόν, καθ’ όλον αυτό τό χρονικό αυτό διάστημα ο καιρός μάς εμπαίζει, … αρχίζουν αι ψεκάδες τής βροχής κροταλίζουσαι, … οι καθήμενοι εις τήν ύπαιθρον καταλαμβάνονται υπό πανικού καί φεύγουν πρός τά υπόστεγα, μανδρίζονται εις τά καφενεία, αλλά, η βροχή διαρκεί ολίγον, όσον νά καταστρέψη γυναικείους πίλους καί νά κηλιδώση ενδύματα, … τόν Δήμαρχον τόν αντεκατέστησεν ο ουρανός, καί τό Δημοτικόν Συμβούλιον τά τεφρώδη νέφη τού θέρους, συνεδριάζον κάθε απόγευμα, (εννοεί γιά τό κατάβρεγμα), Μετ’ αυτών συνεργάζεται φιλοτίμως η σκόνη καί οι ανεμοστρόβιλοι, .. οικτρά θύματα οι παναμάδες, .. (υψηλά ανοικτά καπέλλα)’, (ΕΜΠΡΟΣ, 18/6/1903 σελ. 1)

Ο Ιούνιος 1903 κρίνεται ο πιό κρύος γιά τίς 10ετίες εκείνες.

1906: Μεγάλη πολύνεκρη έκρηξη του Βεζούβιου.

1907: γιά τήν χρονιά αυτή δέν διαθέτομε ικανή πληροφόρησι γιά τό χιονο-βροχικό προφίλ της,

... αναφέρονται χιονοπτώσεις περί τίς 20/1/1907, ( 9 Ιαν. 1907, π.η., στήν Πάτρα εχιόνιζε συνεχώς από τίς 11 τό πρωί μέχρι τίς 7 τ’ απόγευμα, μέ -1^ο β., προφανώς βόρεια τά πράγματα θά ήσαν πολύ βαρύτερα), καί ιδιαίτερα πυκνές χιονοπτώσεις στήν Θεσσαλία στίς 15/2.

Ως τόσον, θά πρέπη νά υπήρχε πρόβλημα ανομβρίας – λειψυδρίας, όπως συνάγεται από τά:...

...τό νερό απ’ το πηγάδι καθυστερούσε νά έλθη, .. ήταν πολύ βαθειά! ΕΜΠΡΟΣ, 20/3/1907 π.η. σελ.1,

καί ... τό πιό σημαδιακό γεγονός τού 1907:

.. τήν τραγωδία στά Τρίκαλα μέ τήν πλημμύρα τού Λιθαίου ποταμού τήν Δευτέρα τό βράδυ τής 4^ης Ιουνίου 1907, π.η., ( ή 20/6 μέ τό νέο),.. τήν μεγαλύτερη στά χρονικά τού Ελληνικού Κράτους, (εκατόμβη+? τά θύματα).

...δέν θά τήν περιγράψωμε εδώ, δέν αρκεί, ... ο αναγνώστης παραπέμπεται, καλύτερα, στό υλικό τών πρωτογενών πηγών, ... , ( ως, τό βιβλίο 1907 Η πλημμύρα του Ληθαίου Το ποτάμι της οργής, Βασίλης Πάνος, .. καί ένα από τά τοπικά, http://trikala-city.blogspot.com/2011/10/1907.html ),

Από σκεπτικισμό – προβληματισμό, ή καί περιέργεια άν θέλετε, στεκόμαστε μόνον σέ κάποια σημεία:

. – πώς δέν είχε εκτιμηθή η από φυσικής πλευράς τών δεδομένων ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Βέβαια, η πλημμύρα, τό νερό, ήσαν ακραία. Μάλιστα, (σάν περίεργο), έβρεξε μόνον στήν συγκεκριμένη λεκάνη. Αλλά, .. πάντοτε υπολογίζης καί τό χειρότερο, ..

. - η πλημμύρα αυτή, όντως καί ασύγκριτα η πιό καταστροφική, σέ ελάχιστες σχετικές λίστες αναφέρεται, .. σημειωτέον ότι τά αποτελέσματά της, μετά από λίγους μήνες, έφθασαν στόν λιμό, στόν τύφο καί στήν ερήμωσι τής πόλης, ... 10 ημέρες μετά, ΕΜΠΡΟΣ 16/6/1907, εν όψει επικείμενης καταιγίδας, … ‘ευχαριστούμαι ίσως διότι έχω σχηματίσει ακράδαντον πεποίθησιν ότι γεγονός τρομερόν ως η νεροποντή η τελευταία τό οποίον εχρειάσθησαν τόσοι αιώνες διά νά συμβή, δέν είναι δυνατόν νά επαναληφθή δίς εντός τόσον βραχέος διαστήματος. …

. - τότε, πρίν 15 ημέρες είχε γίνει λιτανεία γιά βροχή. Τούτο σημαίνει επικρατούσε ανομβρία, καί όποιαδήποτε εκδήλωσις βροχής μπορούσε νά συνιστά πλημμυρικό ξέσπασμα. Αλλά καί, ... όταν κατεβαίνεις σέ λιτανεία γιά τόν όμβρο, εκεί, .. «κρατάς ομπρέλλα».

Σέ μιά τε΄τοια καταφυγή, ή πιστεύεις καί πάς, ή, .. αλλοιώς δέν κατεβαίνεις καθόλου, (πιστεύω = έχω εμπιστοστοσύνη, από τ’ αρχαία τού Ζούκη, τό 1^ο μάθημα!).

Η λιτανεία δέν είναι σόου, μή τε κάτι τό επετειακό. ‘- Φύγετε, δέν θά γίνη η λιτανεία, δέν χρειάζεται, ..’, έλεγε ένας πάστορας, στήν Αμερική, στούς προσελθόντες ‘πιστούς’. ‘- ..Μά, ..’, ‘- Ναί, .. πιστεύτε καί θέλετε αυτό πού θέλετε, αλλά δέν βλέπω κανέναν πεπεισμένο ... , κανείς σας δέν έχει ομβρέλλα, ...’. ... ‘Πολλές φορές στά χρόνια τού 30 κατεβήκαμε μέ τά εικονίσματα στά χωράφια, ... προφθαίναμε - δέν προφθαίναμε νά γυρίσωμε, ... ήσαν καί φορές πού γυρίζαμε μούσκεμα, ..’, διηγούνταν οι τής παλιότερης γενιάς, (βλέπετε, τότε δέν είχαν ομπρέλλες...).

Ακόμη, όταν κατεβαίνης σέ λιτανεία, πηγαίνεις «προετοιμασμένος», καί γιά ΄σενα, καί γιά τούς λοιπούς. Η απάντησις στήν δέησι θά έλθη, αλλά πώς; Στήν Πόλη κάποτε, (δέν ενθυμούμε), μετά τήν πομπή, η βροχή καί τό χαλάζι κατέστρεψαν ό,τι είχε απομείνει από τήν ανομβρία. Στήν Κέρκυρα, τήν «Κυριακή τού Τυφλού», τούς ά’ηκουσε.

Καί δέν τό ξεχνάς... Εις ανάμνησιν τής απαλλαγής, οι άνθρωποι, (μεμονωμένα άτομα, οικογένειες, πόλεις, περιοχές, ..), ορίζουν μιά ημέρα αποδόσεως, συνήθως νηστείας, ή επετειακής λιτανείας. Παντού. Στήν Αμερική , γιά παράδειγμα, (μάλλον στήν Νέα Αγγλία), ώρισαν τήν 25 Ιουνίου ως νηστεία γιά τήν απαλλαγή τους από τήν ανομβρία καί τίς ακρίδες, (1749?). Στήν Κέρκυρα, (εδώ καί 230 χρόνια) τιμούν τήν Κυριακή τού Τυφλού. Εδώ, δυστυχώς, βρεθήκαμε νά μνημονεύομε τά θύματα τής επομένης ημέρας τής Κυριακής τού Τυφλού 1907, (καί τούτο οι ντόπιοι, ως αντιλαμβάνομε, ... οι λοποί ... ελλειπώς αναφέρουν τό γεγονός..)

Τόν Σεπτέμβρη 1907, Κακοκαιρία μέ θυελλώδεις ανέμους προκαλεί ναυάγια στήν Μαύρη Θάλασσα.

Γενικά, η περίοδος 1901-1907, ως συνάγεται καί από άλλες συναφείς ιστορήσεις γιά τίς περιοχές - χώρες τής Μεσογείου, (κυρίως τής Ανατολικής), είχαν έντονο πρόβλημα ανομβρίας, μάλλον περιοδικά – τοπικά επαναλαμβανόμενο, καί πρόβλημα επάρκειας αγαθών τής γής, ...

.. γιά παράδειγμα:

..η Γαλλία, στά χρόνια 1901 -1906, έζησε περιόδους ξηρασίας , από μέτριες μέν, αλλά συσσωρευμένες ανομβρίες,

... τόν Σεπτέμβριο 1904, μέ τήν επίσκεψι τού τότε Μητροπολίτη Πενταπόλεως Νεκταρίου στήν Αίγινα, αναφέρεται ‘άρσις τής ανομβρίας, πού επί τριάμισι χρόνια εμάστιζε τό νησί’,

(μετά από σχετική δέησι έβρεξε καί, επειδή συνέχιζε για δύο μήνες καί δέν μπορούσαν νά σπείρουν, τού ξαναζήτησαν νά παρακαλέση τήν παύσι των, αλλά ο προκαθήμενος τούς καθησύχασε λέγοντάς του ότι ‘Εκείνος ξέρει’ πότε θά πρέπη νά σταματήσουν!).

... γύρω στά 1906-1907, στήν περιοχή τής Σμύρνης , στό Χαλέπι, οι ληστρικές επιχειρήσεις αυξάνονται καί φθάνουν ως τήν λεηλασία βαγονιών φορτωμένων μέ σιτηρά καί τήν ληστεία στό τελωνείο τής Βηρυτού. Καί αυτά, ως αναφέρεται από ξένους παρατηρητές, εξαιτίας τής κακής σοδειάς πού επέφερε η ανομβρία καί τής αυξημένης φορολογίας.

1908:

.. στό τέλος τού Γεννάρη 1908, 31/1 π.η., χιόνια παντού, καί ... στήν Αθήνα,

.. τόν Ιούλιο, (4/7 π.η. ) , μεγάλη πυρκαγιά στήν περιοχή τής Αταλάντης καταστρέφει τήν περιοχή καί τό χωριό Γουλεμιά, (30 οικίες, ... οι κάτοικοι πρόλαβαν καί έφυγαν), καί στό τέλος τού μηνός, μεγάλες πλημμύρες στήν Φθιώτιδα, ... (καταστροφή σοδειάς στήν Λειβαδειά)

η 28^η Φεβ.1908 έχει μείνει στήν ιστορία τής Βρετανίας ως «η μεγάλη καταιγίδα τής Αγγλίας, 1908», καί,

η 28^η Δεκ. 1908, (05:20, UTC+1), ως η καταστροφή τής Μεσσήνης (στήν Καλαβρία τής Σικελίας) από τόν σεισμό, (10αδες χ...)

... στήν άλλη άκρη, στήν Αργεντινή, η ξηρασία τού 1908, έφερε καταστροφή καλλιεργειών καί πείνα,

(υπενθυμίζομε ότι η Αργεντινή κατά τό 1827-30 είχε ζήσει μιάν άλλη μεγάλη ανομβρία, τό μεγάλο θανατικό, (τό “gran seco”), όπου αποδεκατίσθηκαν τά βοοειδή της, βλ. Beagle Expedition, 1846 σελ. 169, (https://books.google.gr/books?id=gR0d3G6XzWIC)

1909-1910:

.. μάλλον βροχερή χρονιά, .?

... ιδιαίτερα στήν Γαλλία, όπου στίς 20/1/1910, μετά από ένα βροχερό χρονικό διάστημα, ο ποταμός Σηκουάνας υπερχείλισε καί επλημμύρισε τό Παρίσι. Οι βροχές μπορεί νά εκώπασαν, αλλά τό αποτέλεσμα τής πλημμύρας διήρκεσε συνολικά ένα μήνα καί, γιά τήν εξυπηρέτησι τών πολιτών, κατεσκευάσθησαν καί ξύλινες γέφυρες στούς δρόμους. http://en.wikipedia.org/wiki/1910_Great_Flood_of_Paris, .

... καί μέσα στίς όλες συζητήσεις γιά τά τότε φαινόμενα, ... καί μιά πιό εύθυμη (αντί-) παράθεσις,

ΣΚΡΙΠ, Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου1910, ‘Εξηγήσεις’ για τα παράξενα του καιρού, ...

1910-11: θεομηνίες καί βαρυχειμωνιά από τά τέλη Γεννάρη έως τά μέσα Φλεβάρη ’11, (μέ τό νέο ημερολόγιο). Πολύ κρύο καί αλεπάλληλα χιόνια, κυρίως στή Α. Χώρα. Εκτιμάται ως η μεγαλύτερη χιονόπτωσις στήν Αττική, (βλ. http://ziakopoulos.blogspot.com/2016/02/blog-post_74.html)

Τόν Ιανουάριο 1911, (τήν νύκτα 15^ης /1 ν.η), μιά φοβερή θύελλα έπληξε τήν Τεργέστη, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στό λιμάνι καί στά πλοία του, (πολλά πλοία εβυθίστηκαν αύτανδρα, 29 απώλειες). (βλ. EMΠΡΟΣ 3/6/1911, π.η.)

1911-12:

.. τόν Δεκέμβρη, 28/12/1911, καταρρακτώδεις βροχές μέ ισχυρούς Δ. ανέμους στήν Πρωτεύουσα φέρνουν μεγάλες ζημιές,

.. ο χειμώνας τού ’12, γενικά ήταν ψυχρός γιά τά βόρεια πλάτη καί,

.. στίς 15 Απριλίου 1912 βυθίστηκε ο ‘Τιτανικός’ στόν Β. Ατλαντικό, στό παρθενικό του ταξείδι,

... ασυνήθιστη αλλαγή τού καιρού τήν άνοιξι, ... άστατος καί εναλλασόμενος Απρίλη – Μάη, ... ‘... κανείς δέν γνωρίζει τί συμβαίνει. Όλοι απορούμεν καί ερωτώμεν. – Απρίλιον έχομεν άρα γέ; ...’, (ΣΚΡΙΠ, 27/4/1912, π. η., 9 Μάη ν. η.), ενώ οι καταιγίδες καί χαλάζι πού πλήττουν τήν Ηλεία, φέρνουν καταστροφές,

1913:

... αρχές Μάρτη, (μέ τό ν. η., 18/2 π.η.), κακοκαιρία στήν Χώρα μέ χιόνια, θυελλώδεις Β.Δ. ανέμους καί τρικυμία, (ΕΜΠΡΟΣ),

... τόν Απρίλη, τ’ Αη Γιωργιού, ... ‘ ... άνεμος πού δέν είχε αφήσει τίποτα στή θέσι του, ...κροκώδης ο Αττικός Ουρανός, .. μέ συμπτώματα κιτρίνου πυρετού, ... τά σχόλια καί αι εξηγήσεις τού πρωτοφανούς φαινομένου, ήθελε κανείς καί δέν ήκουεν ...’, βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 24/4/1913, σελ. 1-2, π. η., (σκόνη γάρ, πιθανότατα ηφαιστειακή κατά τήν άποψιν τών μετεωρολόγων).

1915: .. τόν Φεβρουάριο, δέκα άνθρωποι, (μεταφορείς εφοδίων), έχασαν τήν ζωή τους όταν παγιδεύτηκαν σε ισχυρή χιονοθύελλα στήν περιοχή τής Φλώρινας, βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 24/2/1916 (π.η.),

… απότομη αλλαγή καιρού τήν άνοιξι, ... ασταθής η άνοιξις 1915,

... τάς ομβρέλλας μέ τάς οποίας είχον εξοπλισθή οι άνθρωποι διά νά αντιμετωπίσουν τήν καταιγίδα, τάς εχρησιμοποιούσαν κατόπιν διά τόν ήλιον,

… τό καλοκαίρι 1915, ζέστη καί λειψυδρία στήν Αττική, ΣΚΡΙΠ, 29/6/1915 π.η. (12/7 ν.η)

1916:

… τόν Ιούνιο, 23/6/1916, υψηλές θερμοκρασίες στήν Αττική, (στά όρια τού καύσωνα), καί τόν Ιούλιο, (19/7), θύελλα -ισχυρή καταιγίδα καί μέ χαλάζι,

1918: καί 1919, η πανδημία τής γρίππης εξαπλώνεται ανά τόν κόσμο, (35-70 εκ., κυρίως παιδιά καί ηλικιωμένοι, 16 εκ. μόνον στήν Ινδία)

1920-21:

Από τόν Αύγουστο τού 1920, καί πιό αισθητά τό 1921, η Αγγλία έζησε τήν πιό ξηρή χρονιά της μετά τήν μεγάλη ανομβρία της τού 1785.

Σέ σχέσι μέ τούς προηγούμενους αιώνες τά φαινόμενα ανομβρίας 1800’ς 1900’ς στήν Αγγλία ήσαν πιό συχνά, (όπως τό1887, 1893 καί τό 1976). Αντιθέτως, στήν Γαλλία οι ανομβρίες ήσαν πιό συχνές μεταξύ 1550 έως 1800 καί λιγώτερο στά 1800’ς - 2000. Η μεγαλύτερη ανομβρία στήν ιστορία τής Γαλλίας ήταν εκείνη τού 1578 , όπου η ξηρότητα τού εδάφους έφθασε βαθειά ως 1,2μ. (... λιτανείες γιά βροχή, ‘procession pro pluvia’). Ειδικώτερα, η Γαλλία, (όπως καί Χώρες τού άνω Ρήνου), στούς δύο τελευταίους αιώνες έζησε σημαντικές ανομβρίες τό 1893 (καταστροφικός καύσων), στά χρόνια 1901 -1906 (μέτριες αλλά συσσωρευμένες), τό 1921, τό 1949-50, μέτρια αλλά συνεχής γύρω στά 1958-60, τό 1977 καί μέτρια τό 2004.

Η ανομβρία - ξηρασία τού 1920-21 ήταν πολύ έντονη καί επικεντρωμένη από τήν Γαλλία καί βόρεια ως τήν Αγγλία καί ανατολικά ως τήν Κ. Ευρώπη, ενώ τό 1890-93 ήταν πολύ πιό εκτεταμένη , από τήν Ιβηρική, Γαλλία , Αγγλία , Κ. Ευρώπη, ως τήν Αν. Τουρκία.

25/2/1921 (ν.η) - Χιόνια καί στήν Ιερουσαλήμ, ( καί πάλιν 25/2/2003 Χιόνια στήν Ιορδανία)

1923 Με βασιλικό διάταγμα, η 16η Φεβρουαρίου 1923 ωρίστηκε ως 1η Μαρτίου (13 μέρες μπροστά),

... τήν 1^η Σεπτεμβρίου 1923, τό μεσημέρι, στήν Ιαπωνία, (Τόκυο, Γιοκοχάμα), έγινε ένας ισχυρός σεισμός καί συγχρόνως – παράλληλα τυφώνας. Τό αποτέλεσμα ήταν τραγικό. Οι όποιες πυρκαϊές διεσπαρθησαν ταχύτατα, παντού. Τό δίκτυο τού νερού κατεστραμένο, (αδύνατον γιά τήν πυρόσβεσι). Πολλές χιλ. ανθρώπων, εκεί όπου κατέφυγαν γιά νά σωθούν, τ’απόγευμα εγκλωβίσθησαν καί κατακάηκαν από τήν πύρινη λαίλαπα. Τό τραγικό σκηνικό συνεπλήρωσαν οι βιαιοπραγίες τών ανθρώπων (επ’ ευκαιρία ξεκαθαρισμού;), γιά πολιτικούς καί εθνικιστικούς λόγους καί αντιθέσεις! Τά θύματα εκτιμώνται περί τίς 100χ., εξ ών οι 38χ. από τήν πύρινη λαίλαπα.

Δύο σημεία θά πρέπη νά προβληματίσουν εδώ:...

... η χρονική συνάφεια, ή χωρική παραλληλότητα τών φυσικών φαινομένων σεισμού καί τυφώνα:

Τούτο φαίνεται, στατιστικά, μάλλον νά ισχύη, μέ τήν έννοιαν ότι κοντά στόν χρόνο τού σεισμού, (συνήθως πρίν), τά καιρικά φαινόμενα (σέ κοντινό γεωγραφικό μήκος – πλάτος) είναι περίεργα καί έντονα. Γιά παράδειγμα, στό Μέξικο, Σεπτ. 2017, στήν Ιαπωνία τόν Αυγ. 2018, στίς 15 Ιαν 1968 Σκωτία – Σικελία, στήν Δράμα 5/7/1929 καί παράλλα καταστροφική θύελλα σέ Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, .. , καί όπως διαβάζομε από τά παλιά, «…κατά την διάρκειαν του σεισμού (σ.σ. Χανιά, 28 Οκτ, 1794) επεκράτει γαλήνη, αλλ΄ ευθύς αμέσως έπνευσε σφοδρός δυτικός άνεμος διαρκέσας επί πολλά ημέρας…». Εξ άλλου αυτό πού λέγει καί ο απλοϊκός λαός σέ περιπτώσεις περιέργων φαινομένων, «... μήπως τό βγάλει σέ καν’ά σεισμό; ...», κάπου έχει μιά λογική στατιστικής συνάφειας, ή φυσικής ερμηνείας.

... τό δεύτερο έχει νά κάνη μέ τήν διορατικότητα καί τήν `ρεαλιστικότητα τού ανθρώπου, πού από όσα (νομίζει ότι) έχει ετοιμάσει- σχεδιάσει γιά τήν αντιμετώπισι τέτοιων φυσικών φαινομένων, ... πόσα απ’ αυτά δέν θά λειτουργήσουν κ’άν! Γιά παράδειγμα, ( καί στά δικά μας δεδομένα), δέν θά λειτουργήση η άντλησις ύδατος γιά τήν πυρόσβεσι όταν η φωτιά έχει διακόψει τό ρεύμα! Δέν θά λειτουργήσουν τά φυσικά (οριακά) ρέματα καί πολύ περισσότερον τά τεχνικά τής απορροής όταν τό νερό φε΄ρνει φερτά υλικά! Θά πρέπη νά έχης προβλέψει μέ απόλυτο `ρεαλισμό (καί σύμφωνα μέ τίς ιδιαιτερότητες τού κάθε τόπου) πρός τά πού θά φύγης χωρίς νά εγκλωβισθής, όταν τά φαινόμενα φθάνουν στό άνω όριο αυτού πού συνηθίζομε νά λέμε ‘ακραίο’. Μέ `ρεαλισμό, όχι μέ τυπική σχεδίασι! Νά ‘ζής’ τό πρόβλημα τού ενδεχομένου, χωρίς νά φθάσης νά υποστής τήν εμπειρία τού γεγονότος.

1924, 1924-25:

... άνυδρος καί κρύος ο Απρίλης ’24, ... παρατεταμένα ζεστός ο Αύγουστος, (... ο κατηραμένος ο Άρης μέ διακαή αισθήματα ευγνωμοσύνης ήλθε κοντά στήν Γή^(*) γιά νά τόν γνωρίσωμε ..!), καί ,

αμέσως μετά από τήν 1^η εβδομάδα τού Σεπτέμβρη μεγάλη πτώσις θερμοκρασίας, καί μετά, (μιά μικρή ανάπαυλα στόν Οκτώβρη), συνέχεια χιονόκαιρος, (συννεφιά, κρύο, χιονόνερο,.. ). Λίγες, αλλά διακεκριμένες, ή τοπικές οι βροχές – πλημμύρες, (19/9 στο Βασιλικό Χαλκίδας, 3/12/ στήν Αθήνα).

Χαρακτηριστικά τά αποσπάσματα αρθρογράφων τού τύπου γιά τή εποχή εκείνου τού χειμώνα:

Ο χειρότερος και ανωφελέστερος χειμώνας 1924-25,

.. Από τό φθινόπωρον τουρτουρίζομεν, .. Ούτε βροχαί, ούτε χιόνια, (η Πάρνηθα ούτε μιάν άσπρη τρίχα! ... βάφετε καί εκείνη, ..), ... συννεφιά, ... ψυχροί βοριάδες, παρατεταμένη ξηρασία, ... προχωρημένο τό ημερολόγιο κατά 13 ημέρες καί ό Νοέμβρης στόν Γεννάρη, ...

Δεν έχομεν ούτε ήλιον, .. , δύο μήνες έχει νά φανή, ... ο Ήλιος είναι αυτόφωτος; ή παίρνει φώς από τό εργοστάσιον τής ηλεκτρικής εταιρείας; . .. μόλις τόν είδομεν προχθές εξηφανίσθη ως νά ήτο υπηρέτρια.., καί μιά μέρα πού εφάνη λίγο, ... Ήλιε μου κρύψου πάλι, μή σέ κυλίση καί σένα η γρίπη καί χαθής τελείως, ..

(βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 25-11-1924, 5/12/1924, 14/1/ 1925, ..)

.. ^(*) διευκρινίζεται ότι, μέσα στήν τελευταία 1000ετία, τά έτη (κατά σειράν) 2003 (ρεκόρ!), 2008 καί 1924 ο ‘Κόκκινος Πλανήτης’, στήν αντίθεσί του μέ τόν Ήλιο (κατά τόν Αύγουστο) ευρέθη πιό κοντά στήν Γή. Τό 2018, ο Άρης ήταν επίσης κοντά, όχι όμως τόσον πολύ. Στούς καιρούς πού έρχονται όλο καί θά ξεμακραίνει. Θά έλθη πάλιν κοντά τό 2129 αλλά τά ρεκόρ θά τά σπάση τό 2366! ... ου μή οψόμεθα!

1925-26: ... μάλλον κοντά μέ τό προηγούμενο, ... απότομη είσοδος τού χειμώνα μέ βοριάδες - κρύο,

23/11 πλημμύρα στήν Πρωτεύουσα, Αθήνα καί Πειραιά (μέ 9 θύματα καί καταρρεύσεις οικιών), έλλειψις λαδιού καί αισχροκέρδεια, ...(ΕΜΠΡΟΣ, Τρίτη 24 Νοε. 1925)

20-23/11/1925, το χιόνι στο κέντρο του Βόλου ξεπερνά το 1 μέτρο, καί,

9/12/1925 τό χιόνι στό κέντρο τού Βόλου 1+ μ.,

http://www.hellasweather.gr/hellasweather/viewtopic.php?f=3&t=525&hilit=1951&start=1160,

.. στήν Αθήνα, όψιμη χιονόπτωση 5/4/1926.

... μάλλον λειψή η χρονιά σέ βροχές καί όχι μόνον, (βλέπε συνέχεια),

1926-27: ... μάλλον τ’ αντίθετο τής προηγουμένης χρονιάς,

... τόν Δεκέμβριο ‘1926, ...

οι Αθηναίοι διερωτώνται, (βλ.ΕΜΠΡΟΣ, Σάββατον 11 Δεκεμβρίου 1926, σελ.1)

.. νά φυσήξη καν’α ξεροβόρι νά στεγνώσουν; (πολυήμερες βροχές), αλλά καί αυτό τούς έχει τρομάξει,

... νά κάνη λιακάδα; .. μετά από τόσους μήνες ανομβρίας;..

... μέλι; ... μή τε 10 μελίσσια δέν απέμειναν στόν Υμηττό, ..

.. προφανώς η χρονιά τού 1926 είχε καί σημαντική περίοδο ανομβρίας, καί πιθανότατα η παραγωγή νά ‘πήγε στράφι, ή νά είχε πέσει ασθένεια στά μελίσσια.?

Χειμωνιάτικος καί παγερός γενικά ο Φλεβάρη 1927, όπου στό πρώτο 15θήμερο: ψυχρός καιρός, βροχές συνεχείς καί πολύωρες, Β.-ΒΑ. άνεμοι καί ουκ ολίγα χιόνια, (ως καί τά πεδινά, ... επάγωσαν καί οι Πρέσπες, τό 27 ή 28??).

Ξαφνικά, όψιμος χιονιάς τόν Απρίλη, (11/4),

Τόν Ιούλιο 1927, 12/7, ένα ισχυρό μέτωπο κακοκαιρίας διέσχισε τήν Γαλλία καί οι σφοδρές καταιγίδες στό Παρίσι προκάλεσαν ζημιές σέ κτίρια καί υποδομές, ενώ, λίγες ημέρες μετά,

... στίς 17/7/1927, μιά ασυνήθης θύελλα μετά βροχής στήν Βουλιαγμένη διέλυσε καί επλημμύρισε τίς κατασκηνώσεις, ... (υπήρξαν όμως καί οι πιό ψύχραιμο, καί μάλιστα γυναίκες, οι οποίοι συμπαραστάθηκαν στούς πληγέντες...), βλ. ΣΚΡΙΠ, 13 καί 17/7/1927,

Τό 1926-1927 στήν Αμερική, λόγω τών πολλών βροχών, οι πλημμύρες καί τά ύδατα τού Μισισιπή καί άλλων μικροτέρων ποταμών ανέβηκαν επικίνδυνα γιά τήν Νέα Ορλεάνη. Γιά νά σωθή η πόλις, 15/4/1927, ανατίναξαν τά αναχώματα, ( τούτο εκρίθηκε ως ανώφελη ενέργεια!). Έτσι, τά νερά επλημμύρισαν – κατέστρεψαν άλλους οικισμούς καί περιουσίες. Μεγάλο μέρος τού αγροτικού πληθυσμού μετανάστευσε βόρεια.

1927-28: όπως συνάγεται, ο Φλεβάρης 1928, είχε μεγάλη κακοκαιρία μιάς εβδομάδος, καί πολλά χιόνια στά ανατολικά καί τήν Κρήτη,

.. στίς 2 Φεβρ. 1928, τό Λονδίνο καί οι γύρω περιοχές υπέστησαν μιά μεγάλη πλημμύρα, (μεγάλες ζημιές καί 14 απώλειες)

… Στίς 8 Μαίου 1928 θυελλώδεις άνεμοι καί πλημμύρες έπληξαν τήν Κρήτη (Χανιά), (μιά από τίς χειρότερες τού αιώνα εκείνου),

... τόν Ιούνιο, στό τέλος του, ζέστες- καύσων στήν Αθήνα, 40^ο - 41^ο C,

‘ .., ...τά θήλεα κατήργησαν σχεδόν πάσαν ενδυμασίαν, .. καί ό,τι απέμεινε καταδυκνύει μέχρις ποίου σημείου μπορεί νά φθάση τό φαινόμενον τής διαφάνειας, … αλλά καί πρόθεσις μαρτυρίου διά τούς άνδρας, …’ ΕΜΠΡΟΣ, 28/6/1928

1928-29 : «η βαρυχειμωνιά τού Φλεβάρη 1929»

. η χρονιά ξεκίνησε μέ πλημμύρες καί κατολισθήσεις στήν Β.Ιταλία, (31/10). Σταδιακά, τά φαινόμενα επροχώρησαν ανατολικώτερα όπου, ως συνάγεται, μάλλον υπήρξε έλλειμα βροχής τούς προηγούμενους μήνες. Στήν Χώρα μας έφερε πλημμύρες τόν Νοέμβρη, (5/11 στήν Αθήνα), μάλλον βροχερός Δεκέμβρης 1928, καί συνέχισε ο Γεννάρης μέ ψυχρή εισβολή, 10/1 καί 21/1/29, ( καί, στά Ταταύλα, σάν νά μήν έφθανε αυτό τό κακό, στίς 21 Ιανουαρίου 1929 μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει πάνω από 200 σπίτια).

Πιό απότομα όμως καί δραματικά η κακοκαιρία τόν Φλεβάρη, (βλ. ΣΚΡΙΠ 9/2/1929),

Ο Φλεβάρης εκείνος, τού 1929, έμεινε στήν ιστορία τής Ευρώπης μέ ανωτέρω τό όνομα:

Η ηπειρωτική Ευρώπη, (16/2), στήν κατάψυξη, (-17 τό Βερολίνο, . παγωμένα τά ποτάμια, .. η λιμνοθάλασσα τής Βενετίας, .. στό Dartmoor τής Βρετανίας τό χιόνι φθάνει τά 180 εκατοστά μέσα σέ 15ω, 16/2/1929).

Ανάλογα καί στήν Χώρα μας, ..

Καταστροφικές πλημμύρες σέ Μακεδονία- Θράκη, χιονοπτώσεις ως καί τά πεδινά, ..ολικό πάγωμα τής λίμνης τών Ιωαννίνων, (τής Παμβώτιδας), επάγωσεν καί τό λιμάνι τής Θεσσαλονίκης, .. έντονη θαλασσοταραχή στό Αιγαίο, (21-25/2) .. , “πεινασμένοι λύκοι(!)” και “άγρια γουρούνια” κατέβηκαν στήν Πόλη, ως λένε.

Από τίς αρχές Μαρτίου τά παγόβουνα κατέβηκαν στόν Ρήνο καί από τίς βορειότερες θάλασσες έφραξαν- επάγωσαν τόν Κεράτιο!

Ζέστες τόν Μάη 1929, ... στήν ζέστη τού Μάη άλλοι (Αθηναίοι) περιμένουν βροχή πού δέν έρχεται καί άλλοι (οι αγρότες) τρέμουν μήπως έλθη,.. ΣΚΡΙΠ, 11/5/1929.

.. τόν Ιούνιο, (μετά από μιά περίοδο δροσιάς), καί τόν Ιούλιο 1929, πάλιν ζέστες, ενώ,

…

στίς 5/7/1929:

... καταστροφικός σεισμός στήν Δράμα, (τό μείζον μερος τής πόλεως κατεστράφη. .. 15/4 είχε προηγηθή προσεισμός στήν Ξάνθη μέ μεγάλες ζημιές, ... βλ. www.meteo-news.gr), καί,

... μιά σφοδρή ανεμοθύελλα σέ χώρες τής Κ.Ευρώπης, Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Γιουγκοσλαβία, προκάλεσε καταστροφές καί τόν θάνατο πολλών ανθρώπων.

... στήν Κίνα, τό 1928-1931 υπήρξε μιά μεγάλη ξηρασία, καί, τόν Ιούλιο – Αύγουστο 1931, ξαφνικές καταρρακτώδεις βροχές αποτελείωσαν ό,τι είχε μείνει, (... λιμός εκ. ανθρώπων)

Η 10ετία τού ’30, γενικά:

Τό ‘ψυχρό- υγρό’ τού ’29, στήν Ευρωπαϊκή ήπειρο, μετεφράσθηκε γρήγορα σέ ‘υγρό – κρύο’ καί πολύ σύντομα κυριάρχησε τό ‘ξηρό’. Μέ εξαίρεσι τό 1936, μιά πολλή βροχερή χρονιά γιά τήν Ν. Ευρώπη, τά λοιπά χρόνια δέν άφησαν καί καλές αναμνήσεις.

Περισσότερον απ’ όλα όμως, η 10ετία τού ’30, είναι εκείνη πού έχει μείνει στήν μνήμη τών κατοίκων τής Αμερικής ως «η παλιο-10ετία τού ’30», “the dirty thirties” όπως τήν αποκαλούν. Καί τούτο, λόγω τής επέλασης τού Αρμαγεδδών στίς μεγάλες πεδιάδες τους, (στά Great Plains), πού τούς «’πήρε καί τούς σήκωσε». Εσήκωσε τήν γή τους στόν αέρα (ανεμοθύελλα) μεταφέροντάς την ως τόν Ατλαντικό καί ωδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στήν εγκατάλειψί της καί στήν μετανάστευσι σέ άλλες Πολιτείες. Μετά από δύο χρόνια ξηρασίας, όπως μελαγχολικά περιγράφει καί ο J. Steinbeck στά ‘Σταφύλια τής Οργής’, εκεί πού περίμεναν βροχή, τόν Νοέμβριο τού ’33, τά μαύρα σύννεφα στόν ορίζοντα δέν ήσαν βροχοφόρα, αλλά ... από τό χώμα πού είχαν σηκώσει! Ήταν αμμο-θύελλα, τό λεγόμενο ‘Dust Bowl’. Τό φαινόμενο ήταν επαναλαμβανόμενο συχνά. Τόν Απρίλη τού 1935, (Κυριακή 14 Απριλίου 1935), οι κάτοικοι έζησαν τήν «Μαύρη Κυριακή», όπου τό φαινόμενο ήταν ακόμη πιό έντονο καί ακραίο. ...

Η χειρότερη ξηρασία, όμως στά Great Plains, ήταν τό 1937-38, ενώ,

στίς 11/2/1937, ο ποταμός Οχάιο υπερχείλισε καί επλημμύρισε τεράστιες εκτάσεις, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές καί εκατοντάδες νεκρούς. Επίσης, ένα χρόνο μετά, 27/2/1938, αντίστοιχη φονική πλημμύρα έπληξε τήν Καλιφόρνια.

Στήν Χώρα μας,

οι μνήμες- αφηγήσεις ανθρώπων πού έζησαν στό πετσί τους τήν 10ετία αυτή ήσαν πολύ θλιβερές,

.. «... δέν έχετε ζήσει καί δέν ξέρετε τί σημαίνει ‘κράνη’... = ξηρασία καί στερήσεις),

.. «πολλές φορές κατεβήκαμε στά χωράφια λιτανεία γιά νά βρέξη, ..»,

... «... βουτάγαμε τό αδράχτι στό λάδι καί τό στραγγίζαμε, τό σκουπίζαμε στήν κατσαρόλα στό φαγητό, ...», σέ ελαιοπαρα-γωγικές περιοχές! ενώ στίς Κυκλάδες «... 50 λεπτά μιά στάμνα νερό από κάποιον πού είχε λίγο σέ πηγή του, καί τό λάδι .. ένα μεροκάματο η οκά, ... , η στάμνα δική σου, τό νερό επλήρωνες». Οκά = 1.3 κ. περ.).

... στά χρόνια εκείνα, καί στόν Ιούλιο, στόν Καναδά σημειώνονται ακραίες θερμοκρασίες, φθάνοντας τούς 44.4 °C τό 1936 καί τούς 45^ο C τό 1937, τήν υψηλοτέρα τιμή. Σημειωτέον ότι στίς 23/1/1935 η ελαχίστη θερμοκρασία του έφθασε -58^ο.3, (η 5^η χαμηλότερη, μετά τό 1947 (-63^ο !), τό 1911, τό 1975, καί τό 1947, γύρω στούς -60^ο)

Έντονες διακυμάνσεις χρονικά καί χωρικά,

... χειμωνιάτικος καιρός στήν χώρα μας τόν Ιούλιο 1930, καί καύσων στά Βαλκάνια,

... ζέστη (ανθισμένα δένδρα) καί χιόνια στήν Γαλλία, τόν Δεκ. 1930, ..

... στό Παρίσι, τόν Αύγουστο 1931 δέν είδαν μή τε 100 ώρες ήλιο. Ήταν ο πιό υγρός, κρύος καί ανήλιαγος Αύγουστος,... ρεκόρ, ... χειρότερος καί από εκείνον τού 1912. Παρόμοια καί τό ‘καλοκαίρι’ τους 1939, φθινοπωρινό, ψυχρό καί βροχερό, ..

(1931: McCormac, Ura_g 31w, s angle in SQ Sat_g_St).

...

Οι αστρονόμοι πασχίζουν νά ανεύρουν τήν αιτίαν, αλλ’... ουδέν... (βλ. σχετικές παραθέσεις κατωτέρω),

(βέβαια η Γή δέν παρουσίασε κάποια απότομη παρέκλισι!, αλλάζει σταθερά)

Καί κάποια καιρικά – χρονικά ‘στιγμιότυπα’ από τήν 10ετία τού ’30:

1929-30 :

... τόν Μάη, 23/5, η υπερχείλισι τού Στρυμόνα καταστρέφει τήν παραγωγή τών Σερρών καί, τόν Ιούνιο, 16/6, καταρρακτώδης βροχή καί χαλάζι προκαλούν μεγάλες πλημμύρες καί καταστροφές στήν Ηλεία.

...στό θέρος στήν Χώρα μας, είχαμε ‘χειμωνιάτικη’ κακοκαιρία,( 6/7/1930), ενώ στήν Γερμανία είχε ζέστη καί στά Βαλκάνια καύσωνα, (25 χρόνια μετά, 5/7/1965 συνέβαινε ακριβώς τό αντίθετο!). Λίγες ημέρες μετά όμως, 11/7/1930, άν καί οι μεγάλες ζέστες δέν έχουν εισέτι φθάσει, στήν Αθήνα επικρατεί κουφόβρασις καί ο αρθρογράφος τού ΕΜΠΡΟΣ διαμαρτύρεται μέ τούς 34^ο .

1930-31:

... καταρρακτώδης βροχή καί φονική πλημμύρα στήν Αθήνα, (Σεπόλια, Κολωνό), στό τέλος τ’ Οκτώβρη (26-27/10/1930).

... Όψιμες χιονοπτώσεις στήν Αττική μέχρι καί τόν Πειραιά, 28-29/3/1931 καί πιό όψιμη 3/4/1931.

Τόν Δεκέμβριο 1930, 1-6/12/1930, ένα περίεργο νέφος αιθαλομίχλης, (‘σμόγκ’, ‘smoke-fog’), έπληξε τούς κατοίκους στήν κοιλάδα τού ποταμού Μεύση (Meuse), στό Βέλγιο, κοντά στήν πόλη τής Λιέγης, (όπου κατασκευάζονται καί τά περίφημα Βελγικά όπλα). Από τήν προσβολή αυτή υπήρξαν περί τά 70 θύματα, (πολλοί άλλοι μέ σημαντικά συμπτώματα καί πολύ περισσότερα πολλά ζώα επλήγησαν).

Παρόμοια νοσηρά φαινόμενα, κάτι σάν ‘άσθμα σμόγκ’, (τά οποία ήσαν καί πολύ δραστικά γιά τά ζώα), είχαν παρατηρηθή καί στό παρελθόν σέ περιοχές τού Βελγίου, στήν κοιλάδα τού ποταμού Μεύση, η Ν.Α. αυτής, όπως : .. τόν Ιαν. 1897, τό 1902, τόν Ιαν. 1911, ... Αντίστοιχα υπήρξαν καί μεταγενέστερα επισόδεια καί αλλού, όπως: 10-11 Φεβρ 1960 στό, Παρίσι, 1948 στήν Ντονόρα τής Πενσυλβάνια μέ 20 θύματα, τό 1952 στό Λονδίνο γιά 4 ημέρες μέ 4χ θύματα, ...

Βέβαια σέ όλα αυτά οι λόγοι – θεωρίες στίς οποίες αποδίδεται (ή απεδόθη) τό κακό διαφέρουν, ... από πιθανή ενέργεια τών Ρώσσων (χημικά), ως τοξικά σωματίδια τής περιοχής, καί από τό κάρβουνο στά τζάκια (στό Λονδίνο) ως τήν δημιουργία μικροσκοπικών θανατηφόρων βελόνων από τό ψύχος στήν ομίχλη, (στήν Αμερική), καί, μετεωρολογικά λόγω κάποιας θερμοκρασιακής αναστροφής πού εμποδίζει τό νέφος τής ομίχλης νά ανέλθη καί σέ συνδυασμό μέ τό υπερκείμενο ψύχος καταντάει πολύ νοσηρό.

Καί ενώ η κοιλάδα τού Μεύση προβάλλεται ως αξιοθέατο γιά τούς τουρίστες, η ελληνική αντίληψις: «... ένας τόπος ακατάλληλος γιά τούς Έλληνες, ...»! (προφανώς καμμιά σχέσις μέ τόν αττικό ουρανό).

1933-34: .. η χρονιά αυτή θά πρέπη νά ήταν μάλλον πολύ λειψή σέ βροχές, τού’λάχιστον γιά κάποιες περιοχές καί ιδιαίτερα έως καί τόν Δεκέμβρη ’33. Στήν Αθήνα, ως τόσον αναφέρονται 2 πλημμύρες, 17/10 καί 2/12/33.

.. μετά τό χειμ. ηλιοστάσιο ήλθαν τρείς φορές τά χιόνια, 23/12, 13/1 καί ειδικά 16/2 τόν Φλεβάρη μέ πολλά χιόνια σέ όλη τήν Ελληνική χερσόνησο, μέ εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, (στήν Αθήνα - Γεωπονική, στίς 16/2/1934 η θερμοκρασία έπεσε στούς -10.4 C, η μικρότερη τών ετών).

1934-35:

Στίς 18 Οκτ. 1934, ανεμοστρόβιλος στόν Αστακό, (χάθηκαν 3 καί τραυματίσθηκαν 40, σοβαρές καταστροφές κτηρίων).

Στήν πρωτεύουσα,(Μοσχάτο), φονική πλημμύρα τής 22 Νοε. 1934, («... με παρέσυρε τό `ρέμα, ... μάννα μου δέν είναι ψέμα, ...», μάς τήν θυμίζη ο Βαμβακάρης μέ τούς στίχους του, 7 άλλους παρέσυρε, όχι τόν Βαμβακάρη..) ,

1936 : τόν Φεβρουάριο, (12/21936), ο Βόρειος Πόλος κατέβηκε χαμηλά στήν Ευρώπη, ως καί τά δυτικά Βαλκάνια – Αδριατική – Β. Ιταλία.

... βαρυχειμωνιά στην Ελλάδα, μισό+ μέτρο τό χιόνι στήν Θεσσαλονίκη καί στήν Θεσσαλία, μεγάλο τό ψύχος καί αρκετοί θάνατοι. Καταστροφές από πλημμύρες στήν Ηλεία καί από ανεμοθύελλα στόν Πειραιά.

Στίς 19 Ιουνίου, 1936, 5:50 (UTC+2), λίγο μετά τήν ανατολή τού Ηλίου, συνέβη ολική έκλειψις, η μοναδική γιά τά χρόνια εκείνα πού ήταν ορατή στήν Ελλάδα, (οι πιό ‘φάν’ είχαν είχαν πάει στόν Καύκασο νά τήν δούν καλύτερα!). Τήν χρονιά εκείνη, ( καί στό 37), οι μέγιστες τιμές τής κλίσεως τής Σελήνης μειούμενες έφθαναν σέ εκείνη τού Ηλίου , ( Nnd S trop., cp)

Στήν θερμή περίοδο τού 1936 εσημειώθηκαν σημαντικές βροχοπτώσεις:

... βροχερός ο Ιούνιος 1936, (στήν Αθήνα από τούς πιό βροχερούς),

... τόν Ιούλιο, 25/7, στήν Κρήτη – Χανιά, καί τόν Αύγουστο, 9/8 στόν Βόλο μέ μεγάλες ζημιές.

... στήν Γαλλία, επίσης, ο Ιούλιος 1936 ήταν πολύ βροχερός. Στίς 9/7 μιά σφοδρή καταιγίδα μέ ισχυρή χαλαζόπτωση καί ανεμοστρόβιλος εσάρωσε τήν περιοχή τών Αρδεννών στά Γαλλο-Βελγικά σύνορα,

Τόν Νοέμβρη 1936, στήν 1^η εβδομάδα του, μιά μεγάλη κακοκαιρία καί γιά πολλές ημέρες έπληττε τήν Χώρα, από τήν Μακεδονία έως τόν κάμπο τής Μεσσηνίας, (υπερχείλισι ποταμών), ενώ στήν Δ. Αττική – Πειραιά, (6/11), μετά από μεσημβρινή καταιγίδα επαναλήφθηκε χειρότερη τ’ απόγευμα, βροχή καί χονδρό χαλάζι μιάς ώρας, (ευτυχώς χωρίς θύματα). (W: Nnd S_tr, eq. Ju, Ve. Ne_Ma:le opp Sa, too SQ)

Στό τέλος τού μηνός, (25/11), ήλθαν χαμηλές θερμοκρασίες καί χιόνια ακόμη καί στά πεδινά τής Β. Ελλάδος.

1937: Η χρονιά αυτή θά πρέπη νά ήταν μάλλον ξηρή, ή τού’λάχιστον σέ μεγάλο τμήμα τής Χώρας,. Αλλά,

στίς 17 πρός 18 Οκτωβρίου, 1937, πρωτοφανείς καί συνεχείς καταιγίδες, ολονυκτίς, μέ Α-ΒΑ ανέμους, έπληξαν τήν Β. Κρήτη (καί τό Ηράκλειο), ως τό εσωτερικό της, μέ μεγάλες καταστροφές καί αρκετές απώλειες.

1939-40: Στις 21 Φεβρουαρίου 1940 μιά σφοδροτάτη Β-ΒΑ (χιονο-) θύελλα έπληξε ολόκληρη τήν προσήνεμη χώρα καί ιδιαίτερα τήν Δυτική Κρήτη. Εκτός από τίς ζημιές στήν ενδοχώρα, η πόλις τών Χανίων καί τό λιμάνι της επλήγησαν καίρια. Η θύελλα αυτή μπορεί νά μήν ήταν η ισχυρότερη τού αιώνα, ή, όπως εκείνες 8/5/’28, 14-15/3/’62, 8/3/55, αλλά, η θαλασσοταραχή πού προκλήθηκε, χαρακτηρίζεται ως η σφοδρότερη τού 20ού αιώνα, (αντίστοιχη μέ εκείνη τής 29/2/1968).... ‘... Σημειώθηκαν μεγάλες ζημίες στά παράλια,... τό παλιό λιμάνι της πόλης τών Χανίων καταστράφηκε σχεδόν όλο, όπως καί όλα τά παραλιακά καταστήματα, ... έπεσαν σπίτια, ... βράχια, ... ψάρια βρέθηκαν στήν στεριά, ... ένα καράβι με 12μελές πλήρωμα βυθίστηκε αύτανδρο έξω από την πόλη, ...’

Γιά τήν10ετία τού 1940, ...

Δέν θά αναφερθούμε σέ ιδιαίτερες λεπτομέρειες έτους κατ’ έτος. Εξ άλλου, τό μείζον θέμα τής εποχής εκείνης ήταν όλως διαφορετικό. Θά στιγματίσουμε μόνον συγκεκριμένα σημεία, πού, όπως κρίνομε, έχουν νά κάνουν μέ τόν ‘καιρό –άνθρωπο –φύσι’, καί όχι απλώς μόνο μέ τόν καιρό.

Η 10ετία τού ’40 (39-40) ξεκίνησε ως μιά καρποχρονιά. Πολύ πλούσιοι οι καρποί τής Γής, (σιτάρι, λάδι, ... φρούτα, ..). Ακόμη καί τά χόρτα, φθινόπωρο ’40 - χειμώνα 40-41, ήσαν πολύ νόστιμα! Θά ειρωνεεύται κάποιος γιά τό τελευταίο, όπως καί ο γράφων όταν τό άηκουε από τούς παλιότερους. Τό 2012-13, συνειδητοποίησα ότι, κάποιες φορές, τά χόρτα δέν είναι απλώς “χόρτα”. Καί μέ τά χόρτα εκείνα, ψωμί καί λάδι έζησεν κόσμος.

Μετά, 41-42, ο καιρός, πού εγύρισε ‘ψυχρός-υγρός’, σέ συνδυασμό μέ τήν κατοχή, έφεραν τόν λιμό, ασθένειες, μεγάλο θανατικό, καί τά ‘κοινωνικά’ συσσίτια στήν Χώρα μας.

(... τόν περονόσπορο τόν έστειλε ο Θεός, αλλά τόν λιμό τό έφεραν οι Άγγλοι, έλεγαν οι Ιρλανδοί στόν μεγάλο τους λιμό.)

Καί, λίγο πρίν τό τέλος τής 10ετίας, εκεί όπου «... τήν αμαρτία πού τήν είπαν αρετή, καί τήν ευλόγησαν σέ σχολειά καί εκκλησίες...», ήλθε η άλλη οργή τής φύσης, τό «μαύρο ‘49». Εκεί πού περίμεναν νά βέξη τόν Νοέμβρη ‘48, ... ήλθαν τά χιόνια! Δέν έβρεχε, καθώς λένε, μόνον χιόνια, ξερόχιονα, ή χιονιάς, .. απανωτά καί συνέχεια ... Τό ζωϊκό κεφάλαιο τών (ημι-)ορεινών περιοχών αποδεκατίσθηκε. ... «... από τά 400 πρόβατα πού είχε, τού έμειναν μόνο 48 ...», «... από 4-5 κομμάτια άλογα, τά οποία μέ τά χιόνια είχαν καταφύγει σέ μιά μικρή σπηλιά, επέζησαν τά μισά τρώγοντας τά άλλα δύο! ...».

Ίσως τά φαινόμενα τούτα νά περιορίζοντο στήν Ν. καί τήν Δ. Χώρα. Δέν γνωρίζω, αλλά, διαβάζοντας καί τόν «Ανδριώτη», 5/2/ 1949, (www.meteoclub.gr ), λέγει γιά «... ολικήν σχεδόν καταστροφήν, μέ τήν απώλειαν τών 8/10 τών ζώων των.»

Σήμερα βλέπεις ανθρώπους νά χαίρονται στά χιόνια. Παλιότερα, όταν εχιόνιζε, έβλεπες τόν τρόμο στήν όψι εκείνων πού είχαν ζήσει τήν καταστροφή τού ’49.

....

Νομίζω ότι δέν χρειάζεται νά επαναλάβω τήν πρώτη παράγραφο τής ενότητας τούτης...

Κλείνοντας τήν ενότητα τούτη, νά σημειώσωμε ότι η πραγματοποιηθείσα στίς 4/2/1949 βροχόπτωση 230mm στά Χανιά τής Κρήτης, (μέ εκτεταμένες καταστροφές), καί τά χιόνια στήν Κ. Ελλάδα, δέν σημαίνει καί αντίστοιχο υδρολογικό δυναμικό γιά τήν χρονιά, ή/καί ομοιόμορφα γιά τήν Χώρα. Πρόκειται μάλλον γιά έντονα ξεσπάσματα σέ μιά ανάλογη ανισορροπία. Δέν γνωρίζω άν η Κρήτη διετήρησε επαρκή υδατικά αποθέματα, αλλά η ‘Λίμνη’ διετήρησε πολύ χαμηλά τήν στάθμη της στό 49-51, όπως καί άλλες πηγές.

Η τροπή τού καιρού από τήν 10ετία τού’50 καί μετά, (σχετικά αποσπάσματα)

Τό τέλος τής 10ετίας τού ’40 – αρχές ‘50’ς, σηματοδοτεί καί καί μιά τροπή τού καιρού. Από μιά εποχή όπου επικρατέστερο ήταν τό ‘ψυχρό’ σέ μιά εποχή όπου περιορίζεται τό ‘ψυχρό’, εντείνεται τό ‘υγρό’, πηγαίνει πρός τό ‘υγρό’ – ‘θερμό’, ‘ξηρό’ – ‘ψυχρό’ καί φθάνει τίς μέρες μας ως τό ‘θερμό’ επικρατέστερο.

Βέβαια, τά όρια δέν είναι τόσον διακεκριμένα όπως οι τίτλοι. Ούτε χρονικά, μή τε χωρικά, ενώ υπάρχουν καί διαφορετικές απόψεις ανάμεσα στούς μελετητές. Υφίστανται παλινδρομήσεις χρονικά, διαφορά φάσεων γεωγραφικά καί διαφορετικές εκτιμήσεις. Η διαφορά γίνεται πιό αισθητή μόνον μέ τήν μεγάλη πάροδο τού χρόνου.

Αντίστοιχα ποικίλες είναι καί οι συζητήσεις επ’αυτών. Τό θέμα τής «κλιματικής αλλαγής» δέν είναι σημερινό. Απλώς, προβάλλεται κάθε φορά ανάλογα μέ τά φαινόμενα τών καιρών καί τά προβλήματα πού μάς δημιουργεί καί δέν μάς βολεύει. Ακόμη, μπορεί νά είναι διαφορετικό πρόβλημα γιά κάθε ήπειρο.

Έτσι, γιά παράδειγμα, εκεί πού στήν 10ετία τού ’40, (ίσως καί μετά γιά τίς Βόρειες Χώρες), υπήρχε ο φόβος μήπως ξαναγυρίζαμε πίσω στήν ‘εποχή τών μίνι παγετώνων’, επήγαμε στό ‘55-‘65 μέ τό πρόβλημα τών πολλών βροχών, εζήσαμε τήν ξηρασία τού ‘90’ς καί φθάνομε στήν «υπερθέρμανση τού πλανήτη», σήμερα.

Ως άν αιτία τού ‘κρύου’ αποδόθηκε η ηυξημένη ποσότης τού θείου στήν ατμόσφαιρα από τήν βιομηχανική δραστηριότητα. Γιά τίς βροχές, ‘η άνοδος τής θερμοκρασίας’, ενώ γιά τήν ξηρασία δέν είναι σαφές τι. Τό ηυξημένο διοξείδιο τού άνθρακα θεωρείται σάν υπεύθυνο γιά τήν «υπερθέρμανση», όπως καί ‘διά πάσαν νόσον’. Παράλληλα, ή/καί αντίστοιχα κατευθυνόμενες οι προτάσεις ‘δράσης’:

Νά κάνομε κάτι, νά αλλάξωμε τό κλίμα πού μάς ταλαιπωρεί, .. νά μετατρέψωμε τήν Γή σέ επίγειο παράδεισο, .. νά λιώσωμε τούς πάγους (καί γιά καλλιεργήσιμη γή), .. νά ψύξωμε τόν πλανήτη, .. νά βομβαρδίσωμε τά νέφη γιά νά βρέξη, (αλλά καί γιά νά μήν βρέξη, όπως στούς Ο.Α., ή γιά πιό ξηρή ατμόσφαιρα γιά τίς επικοινωνίες), .. νά αλλάξωμε τίς μορφές ενέργειας, ... Πάντα «επιστημονικά τεκμηριωμένα», (όπως καί γιά τό άσχετο τών πυρηνικών).

Δέν είναι θέμα τού παρόντος, όμως, νά σχολιάσωμε ό,τι άπτεται τού κλίματος, μή τε ο γράφων είναι ειδικός. Βλέποντας όμως τόν άνθρωπο νά θεωρεί σάν στάνταρντ τό πρότυπο τού καιρού τού κοντινού του παρελθόντος καί νά συζητάει γιά τόν έλεγχο τού κλίματος κατά τήν περίπτωσι καί τό πρόβλημά του, ..

.. διερωτάται:..

Ποία; πού; ή επιστημονική μελέτη, (χωρίς ‘«»’), η οποία τεκμηριώνει τήν ‘αλλαγή τού κλίματος’; Όχι απλοϊκά (naive), αλλά αυστηρά καί σύμφωνα μέ τήν μαθηματική λογική καί τήν στατιστική δεοντολογία τής αναλύσεως τών χρονοσειρών. Όχι απλώς ποσοτικά γιά τίς δύο τελευταίες εκατονταετίες,... αλλά πιό μακροχρόνια, όπου καί η ιστορία τού ανθρώπου, οι σχετικές αναφορές, καί μέ μαθηματική λογική. (τό κλίμα δέν μόνον τών καιρών μας, ή όσον διαθέτομε ποσοτικά στοιχεία). Πότε τό κλίμα ήταν στάσιμο (stationary) καί πότε ήλλαξε σέ μή στάσιμο (non stationary); ... κ.ά.

Ίσως καί νά υπάρχη ...

Επειδή όμως ο γράφων δέν τό γνωρίζει τούτο, δέν κάνει κανένα σχόλιο. Έτσι, απλώς παραθέτει κάποια αποσπάσματα τού τύπου σχετικά μέ τό κλίμα, γιά τήν ιστορία, χωρίς σχόλια.

... ο αρθρογράφος τού «ΕΜΠΡΟΣ», μέ αφορμή μιάν ακόμα χιονόστρωση στήν Αθήνα στίς 22-23/2 1945

(... καί, γιά τήν περιέργεια, ο Μάρτης πού ήλθε καλώς, γρήγορα τό εγύρισε σέ κρύο καί βροχές, ΕΜΠΡΟΣ, 6-3-1945),

... μέ αφορμή τόν κρύο καιρό πού ήλθε νωρίς τόν Σεπτέμβρη 1953, κάποια αποσπασματικά, γιά τήν ‘αθωότητα’ τών πυρηνικών,

... ως τόσον, τό 1957 στήν Αθήνα, Καθηγητές καί μετεωρολόγοι βασιζόμενοι σέ αναφορές αρχαίων κειμένων, καθώς καί σέ αντικειμενικά στοιχεία μιλούν γιά 11ετείς κύκλους πολυομβρίας καί ανομβρίας.

... καί μιά ημετέρα παρένθεσις- παρεμβολή στά λεγόμενα τού Καθηγητή, ότι «... ούτε τά άστρα ούτε καί η Σελήνη δύνανται νά έχουν ουδεμίαν επίδρασιν επί τών καιρικών συνθηκών, ... παρά μόνο ο Ήλιος, ..»

Βέβαια, ‘Καθηγητής’ σημαίνει αυθεντία, άνθρωπος πού ‘γινώσκει’ (= γνωρίζει, ‘νοιάζεται, τόν απασχολεί) νά ανακαλύψη -ερμηνεύση νά τεκμηριώση τίς σχέσεις τής δομής καί νά προάγη τήν γνώσι.’Καθηγητής’ μέ στάσι πού αναπαράγει απλώς τήν γνώσι, χωρίς νά τό ‘ψάξη’, χωρίς τεκμηρίωσι, ... είναι απλώς επάγγελμα.

‘Τό γεγονός είναι γεγονός’, έλεγε πολύ σοφά ένας παλιότερος αστροφυσικός, καί συνεχίζει: ... ‘.. είναι παράλογο νά αρνείσαι τό γεγονός επειδή δέν έχεις ακόμη ανακαλύψει τούς λόγους πού τό επηρρεάζουν, .. . Ο Ήλιος, (η βασική πηγή), κάθε χρόνο, τήν ίδια ημέρα καί ώρα, ευρίσκεται στήν ίδια θέσι καί στήν ίδια κλίσι. ... Τά καιρικά φαινόμενα όμως διαφέρουν καί στόν τόπο καί στόν χρόνο, ...’

Αυτό πού θέλει νά είπη ο αστροφυσικός είναι ότι, ναί μέν ο Ήλιος μπορεί νά είναι η βασικώτερη πηγή ενέργειας, αλλά, τό ‘μοίρασμα’, η κατανομή τής επενεργείας στόν χρόνο καί στόν χώρο, όπως εκδηλώνεται μέ τά διαφοροποιούμενα καιρικά φαινόμενα δέν είναι θέμα τού Ηλίου, (ή τού’λάχιστον όχι μόνο αυτού). Διερωτώμεθα, πώς ο εν λόγω Καθηγητής αντιπαρέρχεται τούτο (θά έπρεπε νά τό έχει διαβάσει), σέ μιά κατηγορηματική του δήλωσι χωρίς νά τήν τεκμηριώνη.

...καί (αποσπασματικά), γιά τήν τάσι τού ανθρώπου νά φέρη τό κλίμα στά μέτρα του, ...
καί ΕΜΠΡΟΣ, 26-9-1959, σελ. 12
... αλλά καί στόν αντίποδα, βλ. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» 24 Απριλίου, 1955, σελ. 3 καί 4,

(παράθεσις κειμένου εδώ;;)
... πότε αρχίζει ή «κλιματική αλλαγή»; ...
... σχετικά μέ τά φαινόμενα τού καιρού τό ’65 (βροχές), τόν προβληματισμό καί τίς σκέψεις, ...
... συνέχεια, (καί αποσπασματικά)

Η 10ετία τού ’50:

μέ διακυμάνσεις, έφερε σταδιακά, ή κατά δόσεις περισσότερες βροχές, κυρίως γύρω στά μέσα τής 10ετίας. Πρός τό τέλος της , 57, 58, ήλθαν καί θερμά – καυτά καλοκαίρια. (Γενικά, οι βροχές πρός τά τέλη, περί τό 57-60, ήσαν λιγώτερες , ή μάλλον μή εποχικές, ή καί ξεσπάσματα μέσα στήν θερμή εποχή, ή μετά από θερμά επεισόδεια).

Στήν Ευρώπη, γενικά, τά 2-3 πρώτα χρόνια οι λειψές βροχές καί τά κρύα ήσαν τά πιό χαρακτηριστικά κυρίως πρός τήν ανατολική της καί περισσότερον βορειότερα, (Βαλκάνια, Ρουμανία, Ρωσσία, ).

... στό Νότιο ημισφαίριο, καί στό 2^ο ήμισυ τής 10ετίας αυτής: ...

.. ανομβρία 1954 –1959 στήν Βραζιλία, .. μετέτρεψε μεγάλες εκτάσεις σέ ερήμους, καί οι «φλαγκελάντος» = τά θύματα τής ανομβρίας, (νέα λέξις), ... υπό μετανάστευσι. Η ανομβρία ‘περπάτησε’, καί,

... ανομβρία 1958-64 στήν Αυστραλία, η 2^η μεγαλύτερη ξηρασία στήν ιστορία τής ηπείρου αυτής, (αποδεκάτισε τά ζώα τους).

(... διευκρινίζεται εδώ ότι η ιεράρχησις τής σοβαρότητας τών ανομβριών δέν είναι τόσον απλό. Η μνεία πού κάνομε εδώ είναι επ’ ευκαιρία τού χρονικού καί καί κατά δεύτερο λόγο γιά τήν σοβαρότητα. Ανομβρίες, σοβαρές, συμβαίνουν πολύ συχνά γύρω μας. Γιά παράδειγμα, στό νέο αιώνα μας, οι χώρες τής Νότιας Γής, αντιμετώπισαν τεράστια προβλήματα, (καί όχι μόνον οικονομικά), λόγω ανομβρίας, όπως: Αυστραλία 2003-2008, Βραζιλία 2015, Αργεντινή 2018, Νότιος Αφρική 2015-17, ...)

1949-50: .. (μάλλον) πιό ήπιο από τό προηγούμενο, αλλά καί κάπως λειψό σέ βροχές.

... τέλη Οκτώβρη - αρχές Νοέμβρη: βροχές - πλημμύρες στά Κεντρο-δυτικά καί νότια, ..

στήν Λαμία (31/10), στήν ΒΔ χώρα, ζημιές στόν Πύργο, καταστροφές καλλιεργειών στό Αγρίνιο, καταρρεύσεις σπιτιών στήν Ναυπακτία, ... (9/11), .. , γενικά, ... ‘εκτός από τήν Λίμνη’! ^(*)

^(*) Λόγω τών περιωρισμένων βροχοπτώσεων 1948-50 καί τής χαμηλής στάθμης τής ‘Λίμνης’ (τού Μαραθώνα), η ΟΥΛΕΝ είχε καλέσει στήν Αθήνα τό «βροχοποιόν πνεύμα», τόν αμερικανό πιλότο καί μετεωρολόγο Alvin Storrs, γιά τόν ‘βομβαρδισμό’ νεφών πάνω από τήν περιοχή καί τήν πρόκλησι βροχής, ώστε νά αντιμετωπισθή η λειψυδρία.

Η πρακτική αυτή εσχολιάζετο ποικιλοτρόπως από τόν τύπο τής εποχής, σέ κάθε περίπτωσι..., μάλλον ειρωνικά στήν αποτυχία, αλλά καί η ‘επιτυχία’ ήταν ‘μιά τρύπα στό νερό’! Ακόμη καί όταν αργότερα έβρεξε αρκετά καί μουλιάσανε, έλεγαν ‘νά έλθη ένα αντι-βροχοποιόν πνεύμα από τήν έρημο τής Νεβάδας, γιά νά τούς στεγνώση!

... τόν Γεννάρη ’50, ψύχος, -5^ο C στό Θησείο, (15/1), ..

.. η Πρωτομαγιά, 1 καί 2/5,χειμωνιάτικη, θυελλώδης μέ ισχυρούς ανέμους στήν Αττική, καί στόν Σαρωνικό, (1- 2/5),

‘… δέν ξέρουμε εάν έχομε χειμώνα ή καλοκαίρι, … η διαφορά τών επιβατών κλείσε … άνοιξε τό παράθυρο, ελύθηκε στό αστυνομικόν τμήμα, αλλά .. έαν έχομεν καλοκαίρι ή χειμώνα παρέμενε άλυτον, … καί λίγο αργότερα, 12/5/1950 ‘… καπέλα καί μέ κρύο καιρό; ... (αφού τά αγόρασαν, ... έπρεπε νά τά χρησιμοποιήσουν ...)’.

αλλού: στήν Γαλλία τό 1949-50, υπήρξαν προβλήματα ξηρασίας,

1950-51: ...

... μάλλον λειψός ο Οκτώβρης 1950, …(βλ. ΕΜΠΡΟΣ 7/11/1950, σελ. 5) ,

... τόν Δεκέμβρη στήν Αθήνα, παραμονή Χριστουγέννων, θύελλα προκαλεί ζημιές,

... χιονόκαιρος - χιονόνερο στήν ισημερία τού Μάρτη καί χαμηλές γιά τήν εποχή θερμοκρασίες,

... χαλαζόπτωσις στίς 2/6, στήν Φλώρινα, ..

... ο Ιούνιος έφερε κακοκαιρία καί καταστροφές στήν Δ καί Β. Ελλάδα, (6/11), καί (μάλλον) άσχημη ζέστη στήν Αθήνα, (βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 23-6-1951, σελ. 2 ),

... καί στίς ΗΠΑ:

οι βροχές καί πλημμύρες από τόν Μάη στό Μιζούρι καί στό Κάνσας τών ΗΠΑ, εκορυφώθησαν στά μέσα Ιουλίου 1951, στήν ‘Μεγάλη Πλημμύρα τού 1951’ , wikipedia

... (παράλληλα μέ τόν ‘έρανο τής δεκάρας’), η πρότασις τών επιστημόνων: υετός διά τής μεθόδου ‘ψεκασμού τών νεφών’, συναντά τίς διαφωνίες τών πολιτικών, λόγω κόστους καί μή άμέσου αποτελεσματος, (βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 9-3-1951?, http://www.hellasweather.gr/hellasweather/viewtopic.php?f=3&t=525&start=150)

... τό 1951, (μάλλον), η πολυμελίτιδα παρουσιάζει έξαρσι καί στήν Αμερική, τόν επόμενο χρόνο διοργανώνεται ‘ο έρανος τής δεκάρας’ γιά τήν συγκέντρωσι χρημάτων πρός αντιμετώπισί της.

1951-52: .

Στήν Β. καί Δ. Ευρώπη στά τέλη τού Γεννάρη 1952 η κακοκαιρία ήταν μεγάλη.

... πρωτοφανής^(*) ζέστη γιά τήν εποχή τού Μάη, (9/5: 35^ο στήν Αθήνα, λίβας στήν Ηλεία), , βλ. ΕΜΠΡΟΣ 10/5/1952, όχι 9!), καί,.. Κυριακή 11/5/1952 στήν παρέα μέ τόν γκρινιάρη, τού Δ. Γιαννακουδάκη, όπου παρά τίς διαφωνίες γιά τό εποχικό ή μή τής ζέστης καί γιά τά αίτια, (‘κύκλοι’, ‘τά βαρελότα τής Νέβάδας’, ‘κάτι ετοιμάζει ο Θεός’, ‘λόγω ηλιακών κηλίδων’ , κλπ.…), υπάρχει μιά συμφωνία: στήν παραγγελία νερού, … - Φέρε ένα ποτήρι νερό παιδί μου, - Κι εγώ, .. - Κι εγώ, … - Κι εγώ, μωρέ παιδί μου, ...

.. λίγο μετά όμως, ..πρός τά τέλη τού Μάη, ...

...‘προδότης ο πεμτοφαλαγγίτης Μάης, (κατά τόν γκρινιάρη τού ΕΜΠΡΟΣ 20/5/1952),

... 26 Μάη 1952, ισχυρές βροχοπτώσεις, καταστρεπτικό χαλάζι, δριμύ ψύχος, μέχρις καί χιόνια σε πολλές περιοχές τής χώρας, (Β. Ελλάδα καί Πελοπόννησο), ...

… ζέστες τόν Ιούνιο καί μάλλον στά όρια τού καύσωνα ο Αύγουστος 1952,

^(*) .. γιά τήν ακρίβεια τέτοια ζέστη τόν Μάη δέν ήταν ‘πρωτοφανής’. Είχε ξανασυμβή καί πρίν από 90 χρόνια, τό 1862. Καί, άν θέλετε, γιά τήν πρώϊμη ζέστη στήν άνοιξι, μετά από 60 χρόνια, τό 2012, ο Μάρτης είχε μεγάλη ζέστη, γιά τήν εποχή, στήν Χώρα μας. Ως τόσον, οι υψηλότερες θερμοκρασίες τον Μάρτη ήσαν τό 1977. 30 χρόνια μετά, τό 2007 η πολλή ζέστη ήλθε τόν Ιούνιο... καί μάς έκαψε. (Αντιθέτως, τό 1987, 10 χρόνια μετά τό ‘ρεκόρ’ ζέστης τού ’77, ο Μάρτης, μέ τά όψιμα χιόνια, είχε ‘ρεκόρ’ χαμηλών θερμοκρασιών.)

1952-1953 , Σκληρός ο χειμώνας, (από τό τελευταίο 10ημερο τού Δεκέμβρη)

... ως συνήθως συμβαίνει μετά από μιά διαταραχή, τό ’52-‘53 κάπου ήλθε θυελλώδες καί πιό βροχερό,

.. στά ‘μαλακά’ έως τό ηλιοστάσιο, σκληρός, βροχερός καί θυελλώδης ο καιρός μετά, ... , ψυχρός καί θυελλώδης ο Μάρτης, .. ξαφνική ζέστη στίς αρχές Μάη, καί , .. τέλη Μάη – Ιούνιο ... “αττικός ουρανός αίθριος ουκ έστιν”, ...

... τό φθινόπωρο μάλλον από νωρίς,

... από τό 2^ο ήμισυ τ’ Αυγούστου καί στόν Σεπτέμβρη, καταιγίδες στήν Κ. καί Ν. χώρα

... στό τέλος τού Νοέμβρη, χιόνια στήν Β. Ελλάδα, καί στά ορεινά τής Αττικής, (27/11) ,??

... φυσιολογικές βροχές τόν Νοέμβρη 52, (άν καί στήν Πρωτεύουσα, στόν ‘ακατάλληλο τόπο γιά βροχή’, στίς 18/11 παρέλυσαν τίς συγκοινωνίες, βλ. ΕΜΠΡΟΣ 19/11/1952 σελ.2, όχι 19/12),

... τό πρωΐ τής 5^ης Δεκεμβρίου 1952, τό Λονδίνο ‘επνίγη’ από τήν αιθαλομίχλη. Ως αιτία εθεωρήθη τό κάρβουνο πού έκαιαν στά τζάκια τους οι κάτοικοι, (είχε πολλά χιόνια τότε). Προφανώς, όμως θά υπήρξε καί μιά θερμοκρασιακή αναστροφή στήν ατμόσφαιρα καί κατέβηκε τόσον χαμηλά. Έκτοτε, λόγω τών πολλών προβλημάτων πού εδημιούργησε, (4χ. θάνατοι απεδόθησαν σ’ αυτό), τό κάρβουνο στά τζάκια απογορεύθηκε.

... ήπιος γενικά καιρός μέχρις τό ηλιοστάσιο, (... χωρίς βοριάδες, κρύα, μεγάλες βροχές καί χωρίς γρίππη!, καί η ‘Λίμνη’ μέ 2πλασιο νερό από τόν Δεκ 1951, βλ. ΕΜΠΡΟΣ 23/12/1952, σελ.2), ... ως εκεί, ..

… γύρω στό ηλιστάσιο τού Δεκέμβρη, 18-22/12/1952 ..: ‘... βαρυτάτη κακοκαιρία καί βίαιαι χιονοθύελλαι σαρώνουν τήν Χώρα ...’ , μέ μεγάλες ζημιές (κυρίως στ’ανατολικά παράλια τής Μεσογείου καί τήν Κύπρο), ..., ενώ στήν Πρωτεύουσα ...

τά «Πλημμυρισμένα Χριστούγεννα τής Αθήνας*», 22/12/1952,

‘ .. Κακοκαιρία μέ θυελλώδεις ανέμους καί καταρρακτώδεις βροχές καί χιόνια... Η γέφυρα τού Ευρίπου κρατήθηκε μέ συρματόσχοινα, ... Στήν ανατολική Μεσόγειο: τυφών καί πρωτοφανής χάλαζα στήν Κώ- Ρόδο,..., φονικές πλημμύρες στήν Κύπρο, ... πολύνεκρο (20) ναυάγιο Γαλλλικού υπερωκεάνιου ‘ΣΑΜΠΟΛΙΟΝ’ μέ 400 επιβάτες στά ρηχά τών ακτών τού Λιβάνου, ... , (βλ. σχετικά στόν τύπο τών ημερών εκείνων 19- 23/12/1952),

..- * ... στήν πραγματικότητα τά Χριστούγεννα 1952 εφύσηξε βοριάς καί εστέγνωσαν οι πάγκοι τών εμπόρων τών εορτών, ... τά πλημμυρισμένα σπίτια δέν εστέγνωσαν, ...

.. τό ’53, στήν Χώρα μας ήλθε θυελλώδες, καί μετά ακολούθησεν περισσότερο ο χιονόκαιρος, … τό κρύο αφόρητο, ..

.. στίς 31 Ιαν.1953, τήν νύκτα, η Βρετανία καί οι Κάτω Χώρες επλήγησαν σφοδρά από πλημμύρα τής θάλασσας, (θύελλα από τήν Βόρεια Θάλασσα καί παλίρροια).. Στήν Ολλανδία, ειδικά, τά κύματα έσπασαν τά προστατευτικά τοιχεία καί επλημμύρισαν τήν χώρα.. Οι νεκροί, γενικά >2χ. (στήν Ολλανδία >1800), βλ , ΕΜΠΡΟΣ 3/2/1953, σ.6, καί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 15/2/1953

ο Μάρτης 1953, ήλθεν σέ ‘μάς, (μάλλον) ψυχρός καί .. θυελλώδης, μέ χιονόκαιρο, ...

(1/3 στήν Πρωτεύουσα, τά ταγεράκια πού ενεφανήσθησαν μέ τίς πρώτες λιακάδες παρεχώρησαν τήν θέσι τους στίς γούνες, καί 10-11/3 η θύελλα εζήμιωσε πολύ στή Λευκάδα, .. πρίν τήν άλλη της καταστροφή, τ’ Αυγούστου ‘53 ),

... ο Μάης 1953 εβγήκεν βροχερός,

.. ο Ιούνιος 1953, ήλθε μέ κακοκαιρία σέ όλη τήν Ελλάδα, ... «Από τόν Έβρον έως τήν Πελοπόννησον, Ραγδαίαι Βροχαί Επέφερον Κολοσσιαίας Καταστροφάς, ..ένα μεγάλο μέρος τής παραγωγής υπέστη σοβαράς ζημίας, ...», (βλ. ΕΜΠΡΟΣ, Τρίτη 2 Ιουνίου 1953, ανάλογα καί στόν υπόλοιπο τύπο).

... στίς 11 Μάη 1953, στό Τέξας, εξέσπασε ένας φοβερός ανεμοστρόβιλος, ( κλίμακας F5, από τούς 10 φονικότερους των ΗΠΑ). Στήν πόλι Wako, πού σαρώθηκε, ολόκληρες περιουσίες κατεστράφησαν καί υπήρξαν 114 θύματα. Νά σημειώσωμε εδώ ότι, πάλιν, στίς 11 Μάη 1970, η πόλη Λάμποκ τού Τέξας επλήγη ανάλογα,

Τόν Αύγουστο, 9-12 1953, οι καταστροφικοί σεισμοί στά Ιόνια Νησιά,( 455 θύματα, 2400 τραυματίες καί 21 αγνοούμενοι, ,* βλ. παρέκκλισι από/στήν επομένη σελίδα, τήν οποία ο μή ενδιαφερόμενος μπορεί νά παρακάμψη καί νά συνεχίση στό 1953-54),

Στήν Κ.Α. Ευρώπη, (Ρουμανία) η συσσωρευμένη ξηρασία έφερε πολλά προβήματα, ενώ τό Λονδίνο, τό 1953, έζησε ασυνήθιστα πολλές στεγνές ημέρες, «...1953 Dry and fairly Sunny. A Dry Winter»).

ΕΜΠΡΟΣ, 24-5-1953, βροχοποιοί

(* παρέκκλισις: οι καταστροφικοί Σεισμοί στά Ιόνια Νησια, τόν Αύγουστο, 9-12 1953,

.. ο 1^ος : Κυριακή, 9 Αυγούστου 1953, ώρα 9.41 π.μ. ( επικ Ιθάκη). Τό απόγευμα, 18:09, ακολοθούσε μερική έκλειψις τού Ηλίου στήν 16Le45, (στήν 16^ο 45’ τού τροπικού Λέοντα)

.. ο 2^ος τήν Τρίτη 11 Αυγούστου, ώρα 5.32 π.μ., επίκ. ΒΔ Ζακύνθου. Ακολούθησαν μετασεισμοί, ως 5.2 R, μέχρι καί τήν επομένη τό πρωΐ, καί, ..

.. Τετάρτη, 12 Αυγούστου, 11.25 π.μ., ο 3^ος καί καταστροφικός σεισμός, (επικ. ΝΑ. Κεφαλονιά).

Ο λόγος πού ο γράφων αναφέρεται εδώ είναι νά επισημάνει κάποια στατιστική συνάφεια, η οποία δέν φαίνεται νά είναι καθόλου τυχαία καί νά κεντρίση τό ενδιαφέρον όποιου ήθελε νά τό ‘ψάξη’ περισσότερον. Θέσις μας ως τόσον είναι ότι: η πρόβλεψις τού σεισμού πρακτικά ουδεμία, ή μηδαμηνή, πρακτική σημασία έχει γιά τήν προστασία. Μόνον γιά τόν ερευνητή, από τό στατιστικό νά πάη στήν αναζήτησι τού φυσικού.

Δύο θέματα θά θίξωμε – προβάλλομε εδώ: τήν σημασία τής θέσεως (μοίρας) τής έκλειψης καί τήν σύμπτωσι τού σεισμού λίγο πρίν τήν έκλειψι.

Στό διάστημα από 20 Αυγ. 1952 έως καί 9 Αυγ. 1953 έλαβαν χώρα οι κάτωθι εκλείψεις (τά σημεία είναι τροπικά καί η ώρα είναι UTC+2).

Κυκλική Έκλλειψις Ηλίου, (Annular SolarEclipse), κ. 20 Αυγ.1952, 17:20, 27^οLe31

Ολική Έκλειψις Σελήνης, 30 Ιαν 1953, 01:44, 9^οLe48,

Μερική Έκλλειψις Ηλίου, μ. 14 Φεβ 1953, 03:10, 25^οAq03

Μερική Έκλλειψις Ηλίου, μ. 11 Ιουλ.1953, 04:28, 18^οCn30,

Ολική Έκλειψις Σελήνης, 26 Ιουλ. 1953, 14:20, 3^οAq12, καί, ,

στήν επομένη Νέα Σελήνη, λίγες ώρες μετά τόν 1^ο σεισμό,

Μερική Έκλλειψις Ηλίου, μ. 9 Αυγ. 1953, 18:10, 16^οLe45

(... ίσως ο αριθμός τών εκλείψεων νά είναι κάτι παραπάνω από τόν συνήθη, αλλά, αλλού είναι τό θέμα).

Οι εκλείψεις συμβαίνουν στήν Νέα Σελήνη, ή στήν Πανσέληνο, κοντά στόν κόμβο τής Σελήνης, όταν οι κλίσεις Ηλίου καί Σελήνης είναι παρόμοιες, δηλ. στήν ευθεία ως πρός τήν εκλειπτική τής Γής, (Ήλιος- Σελήνη- Γή σέ ευθεία). Τούτο, από φυσικής πλευράς αναμένεται νά εντείνει τίς δυνάμεις έλξεως.

Αναφορικά μέ τήν θέσι (μοίρα) τής έκλειψης:

Θά θέλαμε νά επισημάνομε ιδιαίτερα τήν έκλειψι τής 11^ης Ιουλ. ’53, στό χάραμα, πρός τήν ανατολή. Γιά δύο λόγους:

... – έγινε στήν ανατολή. Γιά νά μήν αναφερθούμε στούς λόγους πού θεωρούμε τούτο σημαντικό, δηλώνομε απλώς ότι διατηρούμε τήν αρχαία προκατάληψι! Καί δέν ήταν μόνοι τους ο Ήλιος καί η Σελήνη. Κλειστά στήν περιοχή αυτή ήσαν επίσης ο Άρης, ο Ουρανός, η Ceres (Δήμητρα) καί επλησίαζε καί ο Ερμής. (Οι πλανήτες αυτοί ήσαν επίσης στήν ανατολή καί στήν τελευταία Πανσέληνο!, φυσικά, εκτός τής Σελήνης πού ήταν απέναντι).

... – ο δέυτερος λόγος είναι η “17^ο.5” τροπική μοίρα, (πρακτικά +-1,5^ο ), μάλλον ‘κρίσιμη’ γιά τά γήϊνα φαινόμενα στήν Χώρα μας. Από τόν τροπικό τού Υδροχόου έως απέναντι στόν Λέοντα. Αστρονομικά, μετρώντας από τόν ‘Άλφα’ τού Δελφινιού, τόν ‘Nicolaus’ (προφέρεται ανάποδα καί τόν οποίο καί ‘υποπτευόμεθα’), καί σέ πολλαπλάσια 30^ο έως απέναντι στόν ζωδιακό κύκλο. Τά σημεία αυτά, όπως καί η τροπική περιοχή 25^ο – 28^ο ειδικά γιά τόν Υδροχόο καί απέναντι, φαίνονται νά είναι πολύ ευαίσθητες περιοχές γιά τά γήϊνα φαινόμενα στήν Χώρα μας. (Διευκρινίζεται ότι η τροπική ’17^ο.5’ τού Υδροχόου, αστρονομικά πέφτει στήν ‘ουρά’ τού αστερισμού τού Αιγώκερω, (πού χαρακτηρίζεται ως ‘γήϊνη’ περιοχή, ενώ κατά πολλούς η επιρροή τής περιοχής αυτής φθάνει ως τήν 2^ο+ τού Υδροχόου).

Έτσι, μιά κρίσιμη Ηλιακή -Σεληνιακή συγκυρία πού πέφτει κοντά σέ αυτά τά σημεία – περιοχή, ενδέχεται νά προδιαγράφη καί ενδεχόμενο εκδηλώσεων γήϊνων φαινομένων. Η πιθανότης αυτή καί κυρίως τό φαινόμενο τής πραγματοποιήσεως, όπως υποστηρίζεται, απαιτεί συγκεκριμένες συγκυρίες, κάτι πού δέν είναι θέμα τής παρούσης παρεκκλίσεως.

Οι σεισμοί τού 1953 στά Ιόνια νησιά, έχουν νά κάνουν (δίς)μέ τήν ‘μοιραία’ μοίρα τής έκλειψης, (αλλά καί μέ εκείνην ΄τής 25-27aq/le).

Αλλά, καί από μιά σχετική στατιστική επισκόπησι πού κάναμε γιά τέτοια φαινόμενα στήν Κεντρο-Νότια Χώρα, αναφέρομε πολύ συνοπτικά κάποια παραδείγματα:

... 3 χρόνια μετά τό 1953 – τά Ιόνια νησιά, είχαμε τήν Σαντορίνη.

.. στίς 8 Ιουν. 1956, 23:29 (UTC+2, τά μεσάνυχτα), είχαμε (ολική) Έκλειψι στήν 18GE02, (decl. 22^ο 30). Έναν μήνα μετά, στίς 9 Ιουλ. 1956, 05:10 UTC+2, ( μέ τόν Ήλιο στήν 17^ο τού Καρκίνου), έγινε ο μεγάλος σεισμός στό νησί. (ο Άρης στήν 17^ο.1 τών Ιχθύων, 90^ο από τό σημείο τής έκλειψης, ήταν μιά από τίς συγκυρίες).

... ο (μεγάλος σεισμός τής ‘Ρόδου, Σάβ. 26 Ιουν. 1926, (λίγες ημέρες μετά τό ηλιοστάσιο), μπορεί νά είχε σάν αιτία τόν Ερμή στήν 18^ο τού Καρκίνου, αλλά πραγματοποιήθηκε στά 27^οάρια (καί τόν Ερμή πάνω στό σημείο τής έκλειψης τής προηγουμένης χρονιάς, (27^οcn , απέναντι καί 3^ο απόκλισι από τήν τελευταία ).

… καί σέ όλα αυτά, καί ένα εύθυμο σλόγκαν πού προκύπτε απ’ εδώ: « η Αφροδίτη σέ ‘Sex(tile)’ μέ τόν Ερμή στήν , … ’γεννάει’ Εγκέλαδο”, (αλλά, καί μέ άλλα δεκανίκια )

Τό 1981, ναί μέν είχαμε κυκλική έκλειψι ηλίου 5/2/1981, 00:15, τά μεσάνυχτα,, στήν 16^οAQU02, αλλά, ο σεισμός τής Αθήνας, ( επίκ Αλκυονίδες), 24 Φεβρ. 1981, 23:00, πραγματοποιήθηκε όταν η Αφροδίτη έφθανε πάνω στό σημείο τής (ολικής) έκλειψης τού 1980, στήν 26^οAQU50.

... στόν κύκλο τού κόμβου τής Σελήνης, (18.6 έτη), είχαμε Έκλειψι Ηλίου (ολική) τήν Τετάρτη 11 Αυγ. 1999, 14:08, (UTC+3), λίγο μετά τό μεσο-ούρανο, απέναντι, στήν 18^οLEO21’ καί ο Σεισμός τής Αθήνας (Πάρνηθα), τήν Δευτ. 7 Σεπτ. 1999, 14:56 (UTC+3), συνέβαινε όταν η Αφροδίτη έφθανε στό σημείο τής έκλειψης, (καί μέ άλλες ‘καραμπινάτες’ συγκυρίες).

... μετά τό άλλο ήμισυ τού κύκλου τού κόμβου, τό 2008, τό σημείο τής έκλειψης (7/2/2008) ήταν στήν 17,7^ο τού Υδροχόου. Στόν σεισμό τής Αχαΐας, 8/6/2008, 15:20, συνέβαινε η Αφροδίτη νά είναι σέ απόστασι 120^ο, στήν 17.9^ο τών Διδύμων,

... πρός τό επόμενο ήμισυ τού κύκλου τού κόμβου τής Σελήνης, τό 2017, τό σημείο τής μερ. Έκλειψης 11/2/2017 ήταν στήν 8^οPI , αλλά ο σεισμός τής Κώ, 21/7/2017, 01:20, συμβαίνει μέ τήν Αφροδίτη στό 17ge46’, 90^ο από τήν 18PI56’ όπου έπεφτε η ολική έκλειψις τό 2016, (καί ακριβώς εκεί όπου ήταν καί στόν σεισμό τής Αχαΐας!).

Τό 1986, 9/4/86, είχαμε μερική έκλειψι στήν 19^οar06. Όταν ο Άρης (βοηθούμενος καί από τήν Σελήνη καί από άλλα δεκανίκια) έφθασε 90^ο κοντά, στό 18^οcp04’, τήν 23/9/1986, 20:30, συνέπεσε καί ο σεισμός τής Καλαμάτας.

... ο μικρής κλίμακας σεισμός στήν Ζάκυνθο, 26 Οκτ, 2018, 04:40, συνέβη παρουσία τού Άρη, όχι στήν θέσι τής έκλειψης τής Σελήνης (πού θαυμάσαμε τήν 27/7/’18 στήν 4.7^οaq), αλλά στήν 17^οaq52’ (στήν ίδια κλίσι μέ εκείνην τής έκλειψης καί μέ τήν γενναία υποστήριξι τής Σελήνης).

Βέβαια, δέν εξαντλήσαμε όλες τίς περιπτώσεις. Όμως, υπάρχουν καί περιπτώσεις σεισμών, όπου τά ανωτέρω δέν είναι ταιριάζουν, ή δέν είναι τόσον προφανή, όπως:

: .. ο σεισμός στήν Κώ τήν Κυριακή Θωμά (Αη’Γιωργιού), 23 Απρ. 1933, τό πρωϊ,(επήγαινε ο κόσμος στήν εκκλησία), 08:05:

Εδώ είχαμε κ 7 Μαρτίου, 1932, 09:44 (UTC+2) στήν 16^οPI32, καί επίσης κυκ. έκλειψι ( κ) στίς 24 Φεβ’33, 14:43, στήν 5^οPI29. Στήν εκδήλωσι όμως τού σεισμού, λίγες σχέσεις (2-3) είναι συναφείς μέ τήν προηγουμένη έκλειψι στήν 16^ο30’ τών Ιχθύων, (εκτός εάν δεχθούμε τόν `ρόλο τής Σελήνης ως ενισχυτικό), ενώ οι σχέσεις μέ το σημείο τής έκλειψης τού ’33 μόνον αδύναμες είναι.

(όλως παραδόξως καί μάλλον συμπτωματικά εδώ, στόν σεισμό, ανέτελε η 18^οge καί στό μεσουράνημα ήταν η 27^οaq!)

: .. τών πιό καταστροφικών, τής Χίου (3 Απρ. 1881) καί τής Κρήτης (17? Φεβρ. 1810), όπου τά δεδομένα είτε δέν συμμορφώνονται απόλυτα μέ τά ανωτέρω, ή/καί είναι δύσκολο νά βγάλης συμπέρασμα σχετικά μέ τήν ανωτέρω συνάφεια.

Στήν περίπτωσι τής Χίου, οι εκλείψεις ήσαν γύρω στόν Νότιο τροπικό (τού Αιγόκερω) καί η συγκέντρωσις πολλών πλανητών (μέσα σέ 30^ο ) καί σέ + - απόστασι 120^ο από τήν έκλειψι, δέν σού επιτρέπει νά βγάλης συμπέρασμα. Η Αφροδίτη, γιά παράδειγμα, (άν καί στήν γήϊνη περιοχή τού Ταύρου), δέν εμπίπτει στά 17^οάρι μή τε στό 27^οάρι, αλλά στίς 22^ο (μέ τά σημερινά δεδομένα). Αυτό πού είναι ξεκάθαρο εδώ, όμως είναι ο `ρόλος τής Σελήνης.

Στήν περίπτωσι τής Κρήτης: η τελευταία ολική έκλειψις συνέβη τήν 9 Οκτ. 1809, (07:30, UT), δηλ. 2 ώρες σχεδόν μετά τήν ανατολή), στήν τροπική περιοχή τού Ζυγού, στήν 15^οLi32. Νά διευκρινίσωμε, εδώ, ότι τό συγκεκριμένο σημείο ναί μέν ανήκει στήν άλλη μπάντα απ’ όπου συνήθως σχετίζονται οι σεισμοί στήν Χώρα μας, αλλά η ανηγμένη αστρονομική του θέσις είναι περίπου εκεί όπου σήμερα είναι η 17.5^ο τού τροπικού Ζυγού, (αστρονομικά, γήϊνη περιοχή τής Παρθένου).(*) Ο χρόνος τού σεισμού υποστηρίζεται μέν από 17^οάρια, γεννά όμως κάποια ερωτήματα γιά τήν συγκεκριμένη ημερομηνία καί τόν `ρόλο τής Σελήνης, (φαίνεται νά ταιριάζει καλύτερα λίγες ημέρες πρίν). Πιό μεγάλα όμως είναι τά ερωτηματικά γιά τόν συγκεκριμένο τόπο, δέν ταιριάζουν απόλυτα οι συντεταγμένες. (βέβαια,ο σεισμός αυτός κατέλαβε τεράστια έκτασι, από τήν Τεργέστη έως τήν Αν. Μεσόγειο, καί από τήν Αίγυπτο ως τήν Τρίπολι τής Πελοποννήσου) .

(* πέρα από όποιαν δήποτε αντιπαράθεσι ‘τροπικό’ – ‘αστρικό’, φάσεις πάνω ή κοντά στούς Τροπικούς καί διαίτερα στούς Ισημερινούς, ενέχουν ιδιαίτερη σημασία)

Ως τόσον, τήν περίπτωσις τής Κρήτης τού 1810, μπορεί νά τήν αντιπαραβάλη κανείς μέ εκείνη τήν αντίστοιχη τό 1867 σέ Κεφαλλονιά καί Λέσβο, αλλά καί εκείνην τής `Ρόδου τό 1856.

Στίς 08 Οκτωβρίου 1866, ακριβώς 67 χρόνια μετά τήν ‘Κρήτη’, ή στόν τρίτο κύκλο τού κόμβου τής Σελήνης, (‘κύκος Saros’ ?, ή ‘κύκλος Μέτωνα’ ?), η έκλειψις (μερική εδώ) επαναλαμβάνεται σχεδόν στήν ίδια τροπική θέσι, στήν 15^οLi11. Όμως, η τοπική ώρα ήταν η 7μ.μ., ( 16:58 UTC), δηλ. στήν δύσι τού Ηλίου, (μέ τόν Ποσειδώνα σχεδόν απέναντι, ενώ ο Άρης ήτο στό ναδίρ, στόν Cn, σέ τέλειο τετράγωνο μέ τήν έκλειψι, … καί. ... ο Ουρανός κοντά στόν Βόρειο Τροπικό, 08^οCn22).

Σημειωτέον ότι 15 ημέρες πρίν , (2 ημέρες περίπου μετά τήν Ισημερία), η (ολική) έκλειψις τής Σελήνης, ακριβώς απέναντι από τόν Κόμβο, σχεδόν επάνω στόν Εαρινό Ισημερινό, στή 01^oar18 .

Τέσσαρεις μήνες μετά, στό χάραμα τής 4^ης Φεβρουαρίου, 1867, ο Ήλιος καί Σελήνη έφθαναν στήν 15^οaq! (αφού συνήντησαν τόν Δία 0.5^ο πρίν). Εκεί, γίνεται καί καταστροφή στήν Κεφαλλονιά, μέ (226 θύματα). Νά υπεμθυμίσωμε καί πάλιν ότι η αστρονομική τούτη θέσις είναι περίπου εκεί όπου σήμερα είναι η 17^ο.+ τού τροπικού τού Υδροχόου. Επίσης, τό γεγονός ότι ο σεισμός έγινε 16 ώρες πρίν τήν Νέα Σελήνη (στό 15^ο.30aq), σημαίνει ότι τά πράγματα ήσαν μάλλον ‘δυσβάσταχτα’.

Χειρότερα ήλθαν τά πράγματα στήν επομένη φάσι. Στήν (αμέσως) επομένη Νέα Σελήνη, 6 Μαρτίου, 11:38, στήν 15^οPi24, τών Ιχθύων, (στήν αντίστοιχη σημερινή ‘17.5’), είχε (κυκλική) Έκλειψι Ηλίου, (στό μεσο-ούρανο, (κοντά στό μεσο-ούρανο ήταν ο Ερμής καί στήν ανατολή ο Ουρανός καί ο Άρης).

Τήν επομένη, 7 Μαρτίου 1867, κοντά στήν δύσι τού Ηλίου, η 2^η καταστροφή, … στήν Λέσβο, (μέ 550 θύματα) … (Όταν η Σελήνη έφθανε τόν Ερμή καί σέ τέλειο τετράγωνο μέ τόν Ουρανό, κ.ά.)

Γιά τήν `Ρόδο, τό 1856: ...

.. η Έκλειψις (κυκλική) ήταν στίς 29 Sep 1856, 03:50 UT, δηλ. στήν ανατολή καί στήν 6^οli10, δηλ. πολύ κοντά στόν Νότιο Ισημερινό, ή λίγες ημέρες μετά τήν Ισημερία. Δύο ημέρες πρίν τήν ερχομένη Πανσέληνο (όπου θά είχε καί μερική έκλειψι Σελήνης), ‘... τήν νύκτα τού Σαββάτου 11/10 (μέ τό ν.η) πρός τήν Κυριακήν, 12/10 (ν.η), .. ώραν κατά τό μεσονύκτιον, ...’, έγινε μεγάλος καί καταστροφικός σεισμός στήν `Ρόδο (μέ 640 θύματα). Ο Άρης από τήν τελευταία αυτή έκλειψι ήταν σέ 60άρι μέ τόν Ήλιο, παρά 2^ο ως τήν 1^ο+ 2-3 ημέρες πρίν τόν σεισμό.Ο σεισμός έγινε μέ τόν Ήλιο στήν 18li51, καί τόν Άρη στήν 17sa27. Η σχέσις αυτή, ως τόσον από μόνη της δέν δικαιολογεί ό,τι έγινε, εκτός εάν , ...λάβωμε υπ’ όψιν μας τό τετάγωνο τού Άρη μέ τόν Ποσειδώνα καί τήν Σελήνη εμπρός στόν τελευταίο, αλλά, ..

καί ιδιαίτερα καί τό σημείο τής προηγουμένης (ολικής) έκλειψης, τής 05 Apr 1856, 05:53 UT (T), δηλ. περί τίς 2-2.5 ώρες πάνω από τήν ανατολή, στήν 15ar38! Τό σημείο αυτό πέφτει ακριβώς απέναντι από εκείνο τών εκλείψεων τού 1809 καί 1866, λίγο πρίν τούς καταστροφικούς σεισμούς τής Κρήτης τό 1810 καί Κεφαλληνία – Λέσβο τό 1867.

...

… ‘on the press’, ex post καί εμβόλιμα, σχετικά μέ τήν 19/7, 14:20, …

… η προχθεσινή έκλειψις τής Σελήνης ήταν ‘πάνω από τό κεφάλι μας’, ..

.. ‘εκλέψαμε’ καί παραθέτομε μιάν εικόνα, … ό,τι καταλάβετε, ... δέν έχομε ‘rights’ γιά περισσότερα, …

Αναφορικά μέ τό 2^ο θέμα, τόν σεισμό πρίν τήν έκλειψι, αλλά καί τήν ώρα τού σεισμού,

Γενικά οι σεισμοί (ως πρώτος καί κύριος) συμβαίνουν σέ ‘ήσυχες’ ώρες, τό πρωΐ (κατά κανόνα στό χάραμα), τό μεσημέρι (καί κατά κανόνα λίγο μετά), στήν δύσι τού Ηλίου, καί γύρω στά μεσάνυχτα. Σάν νά ελέγαμε ότι ο Ήλιος έχει τό πρόσταγμα. Όχι νά μή μάς χασομερήση από τήν δουλειά μας, μή τε νά μάς πιάση στόν ύπνο! `Απλώς, ως εκτιμούμε, έχει νά κάνει μέ τίς ‘γωνίες’ πού μάς βλέπει, μάς συγκρατεί ή μάς αφήνει. Η συγκεκριμένη ώρα τού πρώτου σεισμού στά Ιόνια, 9.41 π.μ.μάς χαλάει τόν κανόνα. Γιατί;

Επίσης, μπορεί η Νέα Σελήνη καί η Πανσέληνος (καί ανάλογα τών κλίσεων) νά δημιουργούν προϋποθέσεις γιά σεισμό, ως τόσον η εκδήλωσις τού σεισμού πολύ σπάνια συμβαίνει σέ αυτές τίς φάσεις. Θά ελέγαμε, παραστατικά, ότι σέ αυτές τίς φάσεις είναι σάν νά υφίσταται μιά συγκράτησις τών μαζών τής Γής, η οποία χαλαρώνει σταδιακά μέ τήν αποδέσμευσί τους.

Έτσι, μέ αυτήν τήν λογική, η σύμπτωσις σεισμού καί Σεληνιακής φάσεως, όπως εδώ, μπορεί δικαιολογηθή απλά ή απλοϊκά ως/ σάν μιά κατάστασις όπου:

.. οι συνθήκες πραγματοποιήσεως τού σεισμού έχουν ωριμάσει στό έπακρον, ή/καί οι τάσεις είναι τόσον ισχυρές, ώστε καί ή συμπίπτουσα Σεληνιακή φάσις αδυνατεί νά τίς συγκρατήση, ή τού’λάχιστον αδυνατεί νά τίς συγκρατήση όλες καί αποδεσμεύονται σταδιακά.. Μπορεί καί νά τίς επιταχύνει, αλλά, τό νά υποστηρίξωμε ότι τίς ενισχύει, θά ήταν κάτι σάν οργή απέναντι στήν σοφία καί τούς νόμους τής φύσεως. Τί θέλομε νά είπωμε;

Απλώς, άν στά Ιόνια δέν συνέβαινε ο 1^ος σεισμός λίγο πρίν τήν έκλειψι καί επραγματοποείτο ένας κύριος σεισμός μετά, τότε ... τό αποτέλεσμα μπορεί νά ήταν καί ασύγκριτα πιό καταστροφικό. Είναι σάν αυτό πού λέμε καμμιά φορά, ‘... ήταν καταστροφή, αλλά μάς εφύλαξε καί από τό μή χειρότερο, ..’

Τέλος τής παρεκκλίσεως, (δέν ήταν δά καί ως συνήθως μικρή, τήν είχε έτοιμη ο γράφων, αλλά απαιτείτο καί μοντάρισμα...)

1953-54: Κρύα χρονιά, από ενωρίς έως αργά,

Ένα μήνα μετά τήν καταστροφή στά Ιόνια νησιά, καί από νωρίς, 9 Σεπ. ’53, ήλθε απότομα τό κρύο, καί, « ... οι καθηγηταί δέν ξαίρουν πού νά τό αποδώσουν, ... παρόμοιο φαινόμενο είχαμε τόν Νοέμβριο ’48 καί τήν άνοιξι ’15, αλλά, .. όχι τόσον νωρίς τόν Σεπτέμβριο, ..».

Οι διακεκριμένες βροχές καί εναλλαγές τού Οκτωβρίου γρήγορα έδωσαν τήν θέσι τους στόν χιονιά πού ήλθε απότομα στήν αρχή τής περιόδου τών βροχών (21 Νοε. ’53) καί χειροτέρευσε πρός τά Χριστούγεννα. Γενικά, η κακοκαιρία - χιονόκαιρος ως τό ηλιοστάσιο, έφερε μάλλον έλλειμα βροχής, (Ιόνια νησιά, στήν ‘Λίμνη’, ..),

16-20 Δεκ., σφοδρή κακοκαιρία, χιόνια, θυελλώδεις άνεμοι καί πολικές θερμοκρασίες σέ όλη τήν Ελλάδα, «.. καλοκαίρι τήν ημέρα καί από τίς απογευματινές ώρες πολικό ψύχος, … ‘ ναυάγια καί καταστροφαί, εις τήν Ρόδον εθραύθησαν υαλοπίνακες από τό δριμύτατον ψύχος, ...’» ΕΜΠΡΟΣ, 18-12-1953, σελ. 2. καί 19/12/1953.

Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες στά τέλη τού Γεννάρη ’54, ( 27/1: -25^ο C στήν Χρυσούπολη Καβάλας).

.. από τίς αρχές Φεβρουαρίου, 5/2/1954, μιά μεγάλη κακοκαιρία επικρατούσε στήν Κ. καί Δ.Ευρώπη μέ χιονοπτώσεις καί πολικό ψύχος. Η Αγγλία είχε παραλύσει καί η Γαλλία ήταν στήν κατάψυξη. Πολλοί άνθρωποι, (κυρίως άστεγοι), πέθαιναν στούς δρόμους. Τό τελευταίο ήγειρε πολλές αντιδράσεις από τήν κοινωνία καί αφύπνισε τίς συνειδήσεις. Η βαρυχειμωνιά αυτή επεκτάθηκε στά Βαλκάνια καί νοτιώτερα.. Χιόνισε καί στήν πόλι τής Θεσσαλονίκης, ενώ γενικώτερα στήν Β.Ελλάδα, (5/2), πολλές ήσαν οι αποκλεισμένες περιοχές καί πολύ χαμηλέςοι θερμοκρασίες (-20^ο C στόν νομό τής Δράμας)..

Παρατεταμένος ο χειμώνας καί τό κρύο τήν άνοιξι ’54.

... ουσιαστικά χωρίς άνοιξι η ‘άνοιξις’ τού 1954, ΕΜΠΡΟΣ, 28-5-1954,

τό καλοκαίρι ’54 ήλθε απότομα. Μειωμένη η ανθοφορία δέντρων καί φυτών λόγω συνεχών χαμηλών θερμοκρασιών καί βροχοπτώσεων, ( οι πιό ρομαντικοί αναπολούσαν τίς τριανταφυλλιές!).

1954-55: Βροχερό νωρίς, χιονώδες μετά καί, θυελλώδης Φλεβάρης – Μάρτης.

Πολλές βροχές από τά τέλη τ’ Αυγούστου. Χιονοπτώσεις στά ορεινά τής Δ. Μακεδονίας στό τέλος τ’ Οκτώβρη, καί ανεβασμένος γενικά ο δείκτης βροχοπτώσεως ΄54.

Τόν Φλεβάρη, 20-22/2/55, ένα κύμα κακοκαιρίας από τήν Β.Ευρώπη, (τό οποίο καί παρέλυσε τήν Βρετανία), έφερε θαλασσοταραχή στήν Μεσόγειο, χιόνια στήν Β. Ελλάδα, βροχές, θύελλες, χαλάζι στήν λοιπή Χώρα μέ ισχυρούς Δ.-Β.Δ. ανέμους.

Στήν άλλη άκρη, στήν Νέα Νότια Ουαλία τής ΝΑ. Αυστραλίας, μετά από μιά περίοδο εντόνων βροχοπτώσεων, 23-25/2/1955, υπερχείλισε ο ποταμός Hunter, σχηματίζοντας μιά ‘ηπειρωτική’ θάλασσα τού μεγέθους Αγγλίας καί Ουαλίας. Ήταν μιά από τίς μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στήν ιστορία τής Αυστραλίας, (μεγαλύτερη εκείνης τού Ιουλίου 1900). Τρία χρόνια μετά, ενέσκυψε η 2^η μεγαλύτερη ξηρασία στήν ιστορία τής ηπείρου αυτής, 1958-64.

Στίς αρχές τού Μάρτη, 8/3/’55, θυελλώδεις νοτιάδες καί πλημμύρες έπληξαν καί εζήμιωσαν κυρίως τήν Κρήτη, τά Χανιά. ( η θύελλα αυτή, όπως καί εκείνες τής 8 Μαίου 1928 καί η πανελλήνια 14-15 Μαρτίου 1962 είναι από τίς ισχυρότερες τού αιώνα τού 1900’ς),

Τόν Απρίλιο, ... ‘πρωτοφανές’ κύμα ψυχους κατέρχεται πρός τήν Ν. Ευρώπην καί τά Βαλκάνια’, (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 24-4-1955, ή 22/5/1955..)

... τόν Ιούνιο 1955, Ισχυρές καταιγίδες μέ χαλάζι έπληξαν τήν Μακεδονία, προκαλώντας καταστροφές στίς καλλιέργειες. Τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από χαλαζόλιθους καί κεραυνούς, ενώ αρκετοί τραυματίστηκαν. .. (βλ. ΕΜΠΡΟΣ, 25/6/1955),

Τό ’55-’56 ήταν μιά βροχερή χρονιά, ...

Από τήν αρχή τού φθινοπώρου, 10-14 Οκτώβρη, καταστροφικές πλημμύρες κυρίως στήν Κ.Α. Χώρα, σέ Αθήνα, Βόλο, ..., έφεραν πολλές ζημιές καί απώλειες, ...

... στόν Βόλο, μετά τό καταστρεπτικό σεισμό τής Τρίτης τού Πάσχα, 19/4/1955, η πλημμύρα τής 13^ης Οκτ. 1955 απώλεσε 27 ανθρώπους, (στήν πλειονότητά τους παιδιά), καί δεκάδες οικίες.Σημειώνομε (από τόν τοπικό ‘Ταχυδρόμο’), τήν προσπάθεια τού Τσιγαρίδα, τερματοφύλακα τής τοπικής ομάδας, ο οποίος εδώ δέν έπιανε τήν μπάλα, αλλά δεμένος μέ ένα σχοινί, έπιανε τούς ανθρώπους πού παρέσερναν τά ορμητικά νερά, ... σώζοντας έτσι πολλούς, ...!!!

(ο Οκτώβρης ’55 είναι ο 1^ος στήν τάξι τής βροχοπτώσεως γιά τήν Αθήνα καί έπεται ο Σεπτέμβρης 2002, http://cirrus.meteo.noa.gr/forecast/deltio_noa092002.pdf?),

... έναν μήνα μετά, 13-18 Νοέμβρη ’55, επαναλαμβάνεται μεγάλη κακοκαιρία.

... τέλη Γενάρη - Φλεβάρη ’56, (26/1-10/2), ...

... πυκνές χιονοπτώσεις, καί βροχές καί στήν Χώρα μας, ήταν μιά σφοδρή πανευρωπαική κακοκαιρία,

.... ‘Στις 7/8 Φλεβάρη 1956 έπεσαν χιόνια 5-10 εκ. στα Χανιά, φαινόμενο πού είχε νά συμβή από τό 1934 καί επαναλήφθηκε στόν χιονά τής Τσικνο_Πέμπτης τού 2004. Ολος ο μήνας αυτός χαρακτηρίστηκε από σφοδρή πανευρωπαική κακοκαιρία, με διαδοχικές εξάρσεις από το ένα άκρο της Ευρώπης στο άλλο’ (www.hellasweather.gr καί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ τής 7^ης Φεβρουαρίου 1956

... εξεχείλισαν τά ποτάμια (κυρίως τής Κ.καί Β. Χώρας). (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 7/2/1956), καί 14/2/1956, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 15/2/1956, σελ. 6

Ο Ιούνιος ’56, από τά μέσα του, στήν Κ. καί Ν χώρα, αρχίζει κάπως απότομα νά θυμίζη τά θερμά καλοκαίρια, τά οποία θά ενταθούν τίς δυό επόμενες χρονιές. (ενώ στήν διπλανή Ιταλία είχε χιόνια στόν Βορά καί καί καύσωνα στό Νότο!)

.... τά ξημερώματα 9 Ιουλίου 1956, (05:11 UTC+2), εκδηλώθηκε (ο κύριος) καταστροφικός σεισμός τής Σαντορίνης,

Γύρω στό ’57, ’58, μέ τήν εμμονή τού ψυχρού καί λιγώτερου βροχερού χειμώνα στήν Β. Ευρώπη, στήν Χώρα μας είχαμε μάλλον λιγώτερες βροχές καί ανεμικό ξηρό - θερμό καλοκαίρι, καύσωνες τόν Αύγουστο ‘57 καί ’58.

1956-57,

Άν καί δέν διαθέτουμε αρκετή πληροφόρησι γιά τήν βροχερή περίοδο 56-57, διαβάζοντες ως τόσο σέ γιά τήν πρώτη χιονόπτωσι στήν Πρωτεύουσα στίς 9 Δεκ. 1956, «...ύστερα από μιάν παρατεταμένην περίοδον ευδίας, ο καιρός εγύρισεν απότομα, ...», (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 11/12/1956 ), μάλλον πρόκειται γιά λειψή χρονιά ως πρός τίς βροχές. (όταν νωρίς στήν άναμενόμενη περίοδο βροχών πρωτο-έλθουν τά χιόνια καί τό κρύο, τότε οι βροχές θά είναι λιγοστές, ή θά πάνε στήν θερμή εποχή),

… μετά από έναν ξηρό Φεβρουάριο 1957, οι βροχές καί τά χιόνια ήλθαν μέ τόν Μάρτη, .. 3/3/1957 ... καταρρακτώδεις βροχές καί χιόνια, όπου στήν Δ. Μακεδονία παρέλυσαν οι συγκοινωνίες, προβλήματα στήν ηλεκτροδότησι, ..( βλ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 3/3/1957),

… στά τέλη Ιουνίου 1957, μεγάλη κακοκαιρία στήν Ελλάδα (καί στήν Ιταλία), .. χαμηλές γιά τήν εποχή θερμοκρασίες, .. ισχυροί άνεμοι, καταιγίδες μέ (μεγάλο) χαλάζι, καταστροφές στήν Β. Ελλάδα, βλ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29/6/1957)

... μειωμένη η παραγωγή σταφίδας στήν Κρήτη τό 1957,

... πρόβλημα ανομβρίας – ξηρασίας γιά τίς Κυκλάδες στήν χρονιά 1956-57,

Αυτό πού προβάλλεται ιδιαίτερα γιά τό 1957 ( όπως καί γιά τό ’58) είναι οι καύσωνες τ΄Αυγούστου:

10-16/8/1957 ισχυρός καύσωνας, κυρίως στα δυτικά, (Αγρίνιο 44,8° C και Πύργος Ηλείας 44,2° C).

1957-58, λειψό σέ βροχές τό φθινόπωρο, χιόνια-ψύχος τόν Δεκέμβρη νωρίς, κρύος καί βροχερός μάλλον ο υπόλοιπος χειμώνας, πιό κρύα καί βροχερή η άνοιξις, θερμός ο Αύγουστος.

.. μάλλον άβροχος ο Οκτώβρης 1957 στήν Αθήνα, (πιθανότατα καί αλλού, ή λειψός), καί ,

... μπαίνοντας ο Δεκέμβρης, 2-6/12/1957, ...

‘ Το 1957 άρχιζε αυτές τις μέρες μια φοβερή κακοκαιρία που κράτησε μέρες. Πολλά χιόνια,πολυ παγωνιά, πολλά νερά, πολλοί θάνατοι, πολλά προβλήματα... χιόνια αρχικά στήν Θεσσαλονίκη, μετά στήν Αθήνα, στό Αγρίνιο, .. χιόνισε επίσης σε πολλά πεδινά , σε πολλά νησια, ...’ http://www.hellasweather.gr/hellasweather/viewtopic.php?f=3&t=525&start=40

... ψύχος, (-10^ο C στά Ιωάννινα, επάγωσε μέρος της λίμνης Κάρλας), χιόνια καί μέ πολλά προβλήματα, κυρίως, ή περισσότερον πρός τό ανατολικό μέρος, (στόν Βόλο μισό μέτρο, 3μ στό Πήλιο, χιόνια καί στά Δωδεκάνησα, Λέσβο, ...).

Ο ψυχρός καί υγρός καιρός συνεχίσθηκε στό 1958.

Στά τέλη τού Μάρτη ’58, αναφέρονται ισχυρές χιονοπτώσεις στά ημιορεινά τής Θεσσαλίας καί πιθανότατα θά πρέπη νά είχε πολλές βροχές στήν γύρω περιοχή, (‘.. υψηλή η στάθμη τής Παμβώτιδας & Λαψίστας’).

Στά τέλη τ’ Απρίλη ’58, η θερμοκρασίες ήσαν χαμηλές γιά τήν εποχή, σέ όλη τήν χώρα, καί εσημειώθηκαν βροχές καί καταιγίδες.

Ανάλογα φαινόμενα πρός τά τέλη τού Μάη, (21/5 πλημμύρες στήν Αττική,) καί αρχές Ιουνίου, (6/6 ισχυρές χαλαζοπτώσεις στήν Β.Α. Χώρα), βλ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 7/6/1958

(εκτίμησί μας είναι ότι τό ’58 ήταν μιά χρονιά, ή η χρονιά εκείνη όπου τό σιτάρι άν καί εσπάρθηκε αργά, λόγω δυσμενών συνθηκών, ευνοήθηκε τήν άνοιξι καί είχε καλήν απόδοσι.)

.. τόν Ιούλιο, 5/7/1958, καύσωνας σέ όλη τήν Ελλάδα, καί, ..

ο Αύγουστος, 20- 26/8/1958,.. στό ‘κόκκινο’, (περισσότερον στήν Κ. Ελλάδα,, Τρίκαλα 47,2^ο C, Λάρισα 45^ο C, Ιωάννινα 43^ο C, καί γενικώτερα 40^ο+ C σέ πολλές περιοχές), καί μέ απώλειες.

(... σημειώσατε, εδώ, ότι οι μεγάλες ζέστες επαναλήφθησαν 30 χρόνια μετά, στόν κύκλο τού Κρόνου).

1958-59,

οι βροχές καί πλημμύρες κυρίως στήν Κ. Χώρα, από νωρίς,13/9/1958, , (υπερχείλισι τού Σπερχειού καί, ... στήν Αθήνα μιά εβδομάδα μετά «.. έφερεν εκ νέου εις τήν επικαιρότητα τό ζήτημα τού κεντρικού αποχετευτικού δικτύου ...», ).

… Κακοκαιρία στά μέσα τού Φλεβάρη, μέ κρύο, χιόνια, (ως 2 μ. στήν Πάρνηθα), καί θυελλώδεις βοριάδες, έντασις. προβλήματα στίς θαλάσσιες συγκοινωνίες,

εδώ, στό 1959, αναφέρεται καί ολικό πάγωμα τής Λίμνης τών Ιωαννίνων, (προηγούμενο μεγάλο πάγωμα τόν Ιαν.1864)

Στήν περίοδο 1958-60 ο δείκτης βροχοπτώσεως ήταν μειωμένος, ( μέτρια αλλά συνεχής ανομβρία),

Μεταξύ 1959 καί ’61, ο λιμός στήν Κίνα αφάνισε πάνω από 20εκ. Σέ πολλά σημεία τούτο αναφέρεται ως αποτέλεσμα φυσικών καταστροφών. Σέ περισσότερα όμως αντιτάσσεται μιά πικρή αλήθεια. Η κυβέρνησις τού Μάο, ‘στατιστικά καί τεκμαρτά’, υπερεκτίμησε στό 2πλάσιο σχεδόν τήν παραγωγή γιά τήν ‘φοροδοτική’ ικανότητα τών παραγωγών, καί, παίρνοτάς τους τό 50% τού τεκμαρτού, τούς άφησε χωρίς νά έχουν τι πρός τό ζείν.

Η επομένη 10ετία, τού ’60,

... ήταν, γενικά μάλλον, από τίς πιό βροχερές στήν Χώρα μας καί στήν Νότια Ευρώπη. Βροχές, χιόνια καί κρύα τόν χειμώνα, πολλές βροχές στό τέλος τής ανοίξεως – αρχές θέρους, (κάποιες χρονιές, στόν θερισμό, επέρναμε τακτικά καί ομπρέλλα μαζί μας), καί καλοκαίρια μέ θερμές ημέρες. Γενικά, όπως προαναφέραμε, τά τελευταία χρόνια τής 10ετίας αυτής, (όπως καί τό ’60), ο δείκτης βροχοπτώσεως δέν ήταν από τούς υψηλούς στήν Χώρα μας. Απ’ ότι συνάγεται, τό κρύο ήταν μάλλον ο κανόνας γιά τήν εποχή του. Οι πολλές βροχές δέν ήσαν στήν εποχή τους, καί η ατμόσφαιρα, στήν θερμή εποχή, ήταν πιό τεταμένη.

... στήν Β. Ευρώπη, ή/καί στίς Βορειότερες Χώρες, τό ‘ψυχρό’ (παγωμένο τό ‘62-‘63), εγύρισε σταδιακά σέ ‘υγρό’, (πλημμυρικό 1965), καί ήγειρε πολλούς προβληματισμούς για τό κλίμα.

1959-60: … κακοκαιρία από νωρίς, αλλά μάλλον, όχι ομοιόμορφα στόν χρόνο, μή τε στόν χώρο, ζημιά από περονόσπορο,

… από τόν Οκτώβρη, 24-26/10/1959, Ισχυρός αντικυκλώνας στήν Δ. Ευρώπη, κρύο στήν Α. Ευρώπη καί στά Βαλκάνια, .. Χιόνια στήν Μόσχα. … Κακοκαιρία στήν Ελλάδα μέ ισχυρές βροχές, (Βόλο, Αιγαίο, Κρήτη, κατολισθήσεις στό Πήλιο), … θυελλώδεις βοριάδες πτώσις τής θερμοκρασίας, …( βλ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 24/10/1959).

... τόν Ιανουάριο, 12/1/’60, θυελλώδεις νοτιάδες έφεραν κακοκαιρία, καταρρακτώδεις βροχές, σοβαρές πλημμύρες στήν Κομοτηνή, (ένας νεκρός καί 4 τραυματίες). Σύμφωνα μέ τήν ‘ΕΜΠΡΟΣ’ 16/1/1960, η κακοκαιρία χαρακτηρίζεται από τίς χειρότερες τής 20ετίας; ;; λόγω νοτιάδων;;

.. αρχή Φλεβάρη, 2/2, χιονοπτώσεις στά Κ. καί Β. πεδινά καί χαλαζοπτώσεις στήν Κρήτη,

... τόν Μάη, 16/5, καταστροφές στήν Καρδίτσα από ανεμοστρόβιλο καί ισχυρές χαλαζοπτώσεις, ,... ‘... σέ 33 χωριά (καί στήν πόλι τής Καρδίτσας) οι καλλιέργειες μετετράπησαν σέ γήπεδο μέσα σέ 6 λεπτά,...’ (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 17/5/1960, σελ. 1, 6)

... τόν Ιούλιο ζέστη, (41.4^ο C στά Χανιά), αλλά καί ... ‘θεομηνίαι καί περονόσπορος’*, (βλ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 6/7/1960)

... γιά τήν χρονιά αυτή, 1959-60, αναφέρεται πρόβλημα ξηρασίας (?? ανομβρίας , λειψυδρίας??) στίς Κυκλάδες.(αντίστοιχο πρόβλημα είχαν καί τρία χρόνια πρίν, τό 1956-57)

* ... η καταστροφή τής παραγωγής τής αμπέλου τό 1960, λαμβάνεται ως βάσις αναφοράς γιά τήν σύγκρισι τών μετάπειτα ζημιών. Έτσι, γιά παράδειγμα, στήν άλλη μεγάλη καταστροφή τού 2011, αναφέρεται: ‘... ολοσχερής καταστροφή, όπως τό 1960, ...’

1960-61:

... τόν Ιανουάριο, 18/1/1961, ψυχρή εισβολή μέ χιόνια καί πολύ χαμηλές θερμοκρασίες σαρώνει τήν Α. Χώρα, τό Αιγαίο, ως τήν Κρήτη, (χιόνια στήν Αθήνα, καί λίγο έξω από τό Ηράκλειο, .. -14^ο C στήν Φλώρινα καί Δ. Μακεδονία, στόν κάμπο τής Εορδαίας),

.. οξυμένη ατμόσφαιρα καί χαλαζοπτώσεις στήν θερμή εποχή καί μέ θύματα (δύο θύματα κερανών σέ Αλεξανδρούπολη καί Ρόδο, 4/5, καί δύο στήν περιοχή τής Λαρίσης, 16/6).

.. καταιγίδες στήν Αττική 17/8,

1961-62:

... από μέσα Αυγ. έως σχεδόν καί τόν Οκτ. ’61 μάλλον λειψές οι βοχές. Ο Οκτώβρης εμπήκε μέ υψηλές θερμοκρασίες. Όμως, στήν Γαλλία, στίς 19/10/61 ξεσπά πρώϊμος χιονιάς με θυελλώδεις ανέμους καί χιονοπτώσεις ως τά χαμηλά καί αρχές Νοέμβρη ’61 μεγάλες πλημμύρες πλήττουν τήν Ιταλία μέ πολλές απώλειες. Στήν Χώρα μας, τά ανάλογα φαινόμενα έφθασαν στήν 1^η εβδομάδα τού Νοέμβρη,...

.. τήν Κυριακή 5 - Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 1961, πλημμύρα έπνιξε τήν Αθήνα, (η μεγαλύτερη όλων, ... έπληξε κυρίως τό Μπουρνάζι καί τόν Πειραιά καί απώλεσε πολλούς), ..υπάρχουν πολλές αναφορές σέ τούτο. Πλημμύρες επίσης καί καταστροφές σέ Θεσ/νίκη καί Καρδίτσα.

... μετά τήν Πρωτοχρονιά 1962, 3/1, ζέστη γιά τήν εποχή, (έφθασε στούς 22^ο C στό Ελληνικό καί στό Θησείο).

... τόν Φεβρουάριο, 17/2/1962, φονικές πλημμύρες στη Βόρεια Θάλασσα καί ο καταστροφικός κυκλώνας τού Αμβούργου, (μέ εκατοντάδες θύματα),

... τόν Μάρτη, 10/3/1962, .. χιονοπτώσεις στήν Β. καί Κ. Χώρα, (καί στά πεδινά),

... στά μέσα τού μηνός, 14-15/3/1962, μιά σφοδροτάτη θύελλα(από τίς ισχυρότερες τού αιώνα) πλήττει όλη τήν Χώρα,,

... Ν-ΝΑ άνεμοι, ραγδαίες κατά τόπους βροχές, ... πλημμύρες τής θάλασσας, .. από τίς νότιες ακτές τής Κρήτης έως τήν Β. Ελλάδα, μέ ανθρώπινες απώλειες καί καταστροφές, ... στά Ιωάννινα χιόνια)., (βλ. http://www.hellasweather.gr/hellasweather/viewtopic.php?p=7880#p7880)

καί αμέσως μετά, 22/3/1962, λόγω απότομης αύξησης της θερμοκρασίας, καταστροφές από ξαφνικές πλημμύρες στίς Σέρρες .

... στό θερ. Ηλιοστάσιο, .. καταιγίδες – κεραυνοί, (μέ 3 απώλειες στήν Κ. - Β.χώρα, 23-6-1962)

... τόν Ιούλιο 1962 στήν Β. Ευρώπη, οι συνθήκες ήσαν ‘Φθινοπωρινές’, καί οι παραθεριστές πού επήγαν πρός τίς Βόρειες θάλασσες απογοητεύθησαν, (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 6/7/1962)

1962-’63 :η ‘χρονιά τών πάγων’ (γιά τά τελευταία 100 έτη) στήν Β. Ευρώπη, τών βροχών στήν Χώρα μας, καί ... ξηρασία στό Ισραήλ. … ‘ Τά χελιδόνια, ως τόσον, από τήν Ευρώπη πρός τήν Αφρικήν ήλλαξαν δρομολόγιον γιά νά αποφύγουν τό πρόωρον ψύχος καί είχον λιγώτερα θύματα από τούς ανθρώπους!..’, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 27/6/1963 σελ. 1

... από τό τέλος τού Σεπτέμβρη, .. καταστροφικές πλημμύρες στήν Θεσσαλία, ιδιαίτερα στο Ν. Λάρισας, 26/9/1962,

... στά τέλη τ’ Οκτώβρη 1962, η πιό απλή πρόβλεψις τού καιρού είχε ως εξής: «.. βρέχει βέβαια όταν δέν διακρίνεται τό βουνό, καί όταν διακρίνεται ... βρέχει!

... πολύ βροχερός ο Δεκέμβριος 1962,

.. 2-3/12: Κακοκαιρία στήν Δ. Ελλάδα, μέ καταρρακτώδεις βροχές καί χιόνια στά ορεινά,

.. 17/12/1962, Πλημμύρες στήν Πάτρα, (Διακονιάρης, Γλαύκος, 350 οικογένειες έφυγαν από τίς εστίες τους, ... καί τό δράμα τών ανθρώπων έγινε μεγαλύτερο όταν λίγο μετά τά μέσα τού Γενάρη συνέβη καί 3^η πλημμύρα μέσα σέ έναν μήνα, (τότε ήταν μάλλον πού κατέβηκε ο χαλιάς στό Ρίο, στό σημερινό Παν/μιο?)

... μέ χιόνια καί ψύχος ο Ιανουάριος 1963, βροχές καί πλημμύρες στά στά πεδινά

... ισχυρές χιονοπτώσεις ακόμη καί σέ πολλές πεδινές περιοχές τής ηπειρωτικής χώρας, 24-26 Ιαν.,.. στά ορεινά χωριά τού Ερυμάνθου, ύστερα από μιά εβδομάδα αποκλεισμό, τούς έριχναν εφόδια μέ τά ελικόπτερα, (προφανώς καί αλλού), ...γιά τό νερό στό σπίτι ελειώναμε τό χιόνι, ήταν αδύνατο νά τό φέρομε από τήν βρύσι τού χωριού, ...

... ψύχος καί παγετός, -27^ο C στήν Πτολεμαΐδα*, -23^ο C στίς Σέρρες, -14^ο C στό αεροδρόμιο τής Θεσ/νίκης, .. 26-27 Ιαν., ... έκαψε τά ξυνά, ...

*... οι θερμοκρασίες αυτές τού Ιαν. 1963 φαίνεται νά είναι καί οι πιό ακραίες σημειωθείσες στήν Χώρα μας. Επόμενες παρόμοια χαμηλές θερμοκρασίες κατεγράφησαν στήν Φλώρινα στίς 17 - 18/1/2012: -25.1° C, καί στήν Καστοριά στίς 20/12/2001: -22,8° C.

... τόν Μάη, 18/5 ισχυρές βροχοπτώσεις στά πεδινά τής Θεσσαλίας, (χιονοπτώσεις στά ψηλά τής Πίνδου),

... τόν Ιούνιο, 1963, οξυμένη ατμόσφαιρα, ...

... καταστροφική χαλαζόπτωσις γιά τίς καλλιέργειες στήν Λάρισα, 4/6,

... 18/6, ισχυρή χαλαζόπτωση καί ανεμοθύελλα πού έπληξε τήν ευρύτερη περιοχή τού Βόλου, έφερε μεγάλη καταστροφή, (...πλημμύρισμένα σπίτια, ..., ολοσχερής καταστροφή στά οπωροφόρα καί 50% τών ελαιώνων στό Πήλιο, ...)

... 22/6 ζευγάρι επλήγη από κεραυνό στήν Ελασσόνα καί άλλη γεωργός στήν Πτολεμαϊδα, ... πυρκαγιά από κεραυνό σε σιτηρά στά Καλύβια Τσαριτσάνης, προβλήματα από καταιγίδα και στη Θεσ/νίκη

1963-64: κλασσικός χειμώνας, περιοδικές βροχές από ενωρίς, αλλά καί στήν θερμή περίοδο καί μέ ζημιές,

... στίς αρχές Οκτωβρίου, ( 9/10), μιά κακοκαιρία σαρώνει τήν Πελοπόννησο καί προκαλεί ζημιές, (θυελλώδης καταιγίδα στήνΑχαΐα, ανεμοστρόβιλος στήν Καλαμάτα,...), βλ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 10/10/1963, σελ 8, (καί γιά τό παρακάτω),

... στήν γειτονική Χώρα, στήν Β. Ιταλία, η κακοκαιρία είχε καί δραματικά αποτελέσματα,

μιά κατολίσθησις στό τεχνητό φράγμα τού παταμού Πιάβε, στό Βαγιόντ, προκάλεσε απότομα τήν υπερχείλισι καί τόν κατακλυσμό τής κοιλάδας τού ποταμού, αφανίζοντας 4 χωριά καί δύο χ. ανθρώπους.

Στά μέσα τού Ιανουαρίου^(*), (15-16/1/1964), ο καιρός ήλλαξε απότομα καί η κακοκαιρία εσάρωσε τήν χώρα,... ‘ισχυρός αντικυκλών τής Αν. Ευρώπης έστειλε αρκτικές ψυχρές μάζες πρός τήν Δυτική καί τήν Χώρα μας, καί η Αθήνα έγινε πόλις τού Βορρά, ...’,

(+ παρέκκλισις,- σχόλια γιά τίς απότομες αλλαγές στίς ημ/νίες 15-20 Ιαν))

Ο Φλεβάρης μάς αποχαιρέτησε μέ ισχυρή κακοκαιρία ανά τήν Ελλάδα, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29/2/1964,

.. στά μέσα τού Μάρτη επικρατούσαν ισχυροί νοτιάδες μέ προβλήματα στίς θαλάσσιες μεταφορές καί στό τέλος τ’ Απρίλη, 28/4, στήν Ηλεία είχε καταρρακτώδεις βροχές και πλημμύρες.

... στήν θερμή εποχή τού 1964 συνεχίσθηκε η αστάθεια, ...

... μετά τήν 1^η εβδομάδα τού Ιουνίου1964, μιά κακοκαιρία εξ Ιταλίας, μέ έντονα φαινόμενα, έπληξε αρχικά τήν Β. Ελλάδα, (8/6) καί συνέχεια τήν Κ. - Ν. Χώρα, (Ήπειρο - Αττική- Πελλοπόννησο 10/6, καί Φθιώτιδα 13/6 ). Οι καταιγίδες (καί τό χαλάζι 24/6 στήν Πιερία καί Δ. Μακεδονία), έφεραν καί καταστροφές στίς καλλιέργειες σιτηρών καί καπνού, ενώ από τούς κεραυνούς επλήγησαν συνολικά 5 άτομα.

... τόν Ιούλιο, 13/7, χαλαζοθύελλα καί νεροποντή προκαλούν καταστροφές στην Κορινθία καί στήν Μαγνησία, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 14/7/1964,

... ακόμη, ερχόμενα τά μελτέμια, έφεραν καταιγίδα καί σοβαρές ζημιές σε καλλιέργειες στήν περιοχή τής Ωλένης, στήν Ηλεία.

... ^(*), γιά τά φαινόμενα τού καιρού γύρω στά μέσα Ιανουαρίου, βλέπε στήν ακόλουθη σχετική παρέκκλισι:

Παρέκλισις: Τά φαινόμενα τού καιρού στά μέσα τού Γεννάρη:

Οι φάσεις τού καιρού προφανώς δέν συμμορφώνονται μέ τήν δική μας μηνιαία ημερολογιακή κατανομή. Γιά παράδειγμα μιά βροχερή περίοδος τού Δεκέμβρη δέν θά τελειώση ημερολογιακά στίς 31/12, (όπως συνηθίζομε νά μετράμε καί στατιστικά!). Αντιθέτως, νέα φάσις προδιαγράφεται από τό ηλιοστάσιο, (21-23 Δεκεμβρίου), καί πιό συχνά πραγματοποιείται μετά τά Επιφάνεια. Ως τόσον, γύρω σέ κάποιες ημερομηνίες η αλλαγή καί η έντασις τών φαινομένων είναι εντυπωσιακή. Τά τέλη τ’ Οκτώβρη είναι μιά απ’ αυτές, όχι βέβαια καί η μόνη. Μιά άλλη είναι περί τά μέσα τού Γεννάρη. Συνήθως εκεί περιμένομε τίς ‘αλκυονίδες’ ημέρες, καθαρό καιρό καί πάγο.Κάποιες φορές όμως ο καιρός δέν είναι μή τε γιά τήν αλκυόνη!

Ενδεικτικά αναφέρομε καί κάποια άλλα συμβάντα, (ίσως καί κάποια περίεργα!):

... ο μεγαλύτερος ‘παγωμένος χειμώνας’ τής Ευρώπης, ο χειμώνας τού 1709, ενέσκυψε λίγες ημέρες μετά τά (φυσιολογικά) χιόνια τών Επιφανείων, (δηλ. εκεί όπου, στήν εποχή μας, ευρίσκεται αστρικά ο Ήλιος στά μέσα τού Γεννάρη, περ. 5 ημέρες εμπρός).

... 12/1/1888, (υπολογίσετε αστρικά 14 Ιαν. σήμερα), ο μεγάλος χιονιάς στήν Β. Αμερική πού επάγωσεν απότομα πολλούς ανθρώπους,

... 11/1/1898, (αντίστοιχα σήμερα περί τίς 13 Ιαν., αστρικά), ο φονικώτερος ανεμοστρόβιλος στό Άρκανσο τών ΗΠΑ.,

... 18/1/1961, ψυχρή εισβολή στήν Χώρα, ως τήν Κρήτη, (χιόνια καί λίγο έξω από τό Ηράκλειο, .),.

... 14-15 Ιαν. 1968 ιστορική θύελλα στήν Σκωτία, (καί σεισμός στήν Σικελία), καί εκτεταμένος χιονιάς από τήν Β. Ευρώπη ως τήν Συρία,

... 18/1/1971, στό καταχείμωνο, μέ 35^ο C στήν Καλιφόρνια, (Λος Άντζελες),

... 18/1/1973, ανεμοστρόβιλος, στήν Λουϊζιάνα τής Αμερικής, επήρε μωρό από τήν κούνια του. Τό μωρό τό ηύρηκαν σώο κάποιες εκατοντάδες μέτρα μακρυά! (τήν κούνια ... δέν ξέρομε),

... 18/1/2010, ενώ σέ μάς μεγάλη κακοκαιρία σάρωνε τήν Κρήτη, (μέ μεγάλες ζημιές), στήν άλλη άκρη τού κόσμου, στήν Μπομπάλα τής Ν.Α. Αυστραλίας, μέσα στό κατα-καλόκαιρό της, τό πασπάλισε μέ χιόνι!

...

... καί από τά πιό πρόσφατα, ... στά μέσα τού μηνός τό 2013, οι βροχές καί τό χαλάζι επλάνταζαν καί άσπριζαν καθημερηνά τήν Ν.Δ. Χώρα καί γιά αρκετά μεγάλο διάστημα, ενώ τό 2017, ανημερα τ’ Αγίου Αντωνίου, είδαμε σέ αλλεπάληλα έντονα κύματα όλων τών ειδών τού καιρού, (βροχή, χιονο-χάλαζο, ήλιο, ανέμους, ...)

Τό εάν ο συγκεκριμένος χρόνος έχει νά κάνει μέ τήν τροπική θέσι τού Ηλίου (η ίδια πάντοτε), ή τήν αστρική του, (διαφορά μιάς μοίρας, ή περ. μιάς ημέρας κάθε 72 χρόνια), άν καί δέν είναι θέμα τού παρόντος, φαίνεται νά επικρατεί η δεύτερη άποψις. Τούτο ενισχύεται καί από τό γεγονός ότι η αστρική αυτή θέσις δέν αφορά μόνον τόν Ήλιο αλλά καί άλλους πλανήτες. Εντύπωσι είχε κάνει στόν γράφοντα η πρόβλεψις (μέ τήν όποια αιτιολόγησι) γιά τήν αστρική θέσι (άλλου πλανήτη), τό 2004: « ... 10 -12 Φεβρουαρίου 2004, λόγω ... , αναμένεται κάποιο ψύχος καί χιόνια στά ορεινά, ...». Σαφώς ο συγγραφέας είχε πέσει ‘έξω’. Τά χιόνια δέν ήσαν μόνον στά ορεινά καί τό ψύχος ήταν ανείπωτο!

1964-65

... άν καί από τέλη τού Σεπτέμβρη, (22/9), εσημειώθη μιά πρώϊμη μεταβολή, (σφοδροί άνεμοι καί τά πρώτα χιόνια στά ορεινά τής Κ. καί Β. Ελλάδας, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 23/9/1964), ως τόσον τό Φθινόπωρο 1964 ήταν ήπιο έως ζεστό, μέ λαμπρές ημέρες επ’ αρκετόν καιρό.

Ο χειμώνας ήταν μάλλον ένας ‘αδιάφορος’ χειμώνας. (...δέν διαθέτομε καί ικανή πληροφόρησι, ή μνήμη γιά τόν χειμώνα αυτόν). Τό μόνο ίσως, (ή πιθανότατα) πού θά άξιζε νά αναφέρωμε εδώ είναι γιά τόν Φλεβάρη 1965. Είχε κάποια χιόνια στίς αρχές του, (αναφέρονται 3-8/2/1965), αλλά, επαναλαμβάνομε πιθανότατα ? ήταν οπολύ βροχερός Φλεβάρης, (στό 1^ο ήμισυ τής 10ετίας τού ’60), μέ σπάνιες διαυγείς αιθρίες, ... μόνον τήν τελευταία ημέρα δέν έβρεξε!

... ο Μάρτης ψυχρός ως τά μέσα, (αναφέρονται χιονοπτώσεις στήν Αν. ηπειρωτική Χώρα, 12/3/1965), καλός μετά, ...

... πιό ζεστός ο Απρίλης καί, στ’ Αη-Γιωργιού μέ μεταφορά σκόνης καί λασποβροχές; (κυρίως στά νησιά τού Αιγαίου),

... Μάης είχε κάποιες βροχές, αλλά, έως εκεί! Από τέλη Μάη έως 10 Νοέμβρη, ... στήν Δυτική Ελλάδα σταγόνα νερού δέν είδαμε! (βλέπε σχετικά στό επόμενο). Οι πηγές καί τά λαγκάδια, σέ όλη τήν αναβροχιά, εκρατήθησαν καλώς. Στην Αττική ως τόσον, στίς 20/8/1965, εσημειώθησαν καταιγίδες καί πλημμύρες, (μάλλον ‘περιστασιακές’).

Αντιθέτως, η Κ. Ευρώπη έως καί τήν Γιουγκοσλαβία, στή θερμή εποχή ’65 έζησε ανείπωτες καταρρακτώδεις βροχές καί πλημμύρες, όπου χιλιάδες άνθρωποι εχρειάσθηκε νά μετακομίσουν, νά αλλαξοτοπίσουν, γιά νά σωθούν. Σάν κατάλληξις αυτού τού φαινομένου, στίς αρχές Σεπτέμβρη, 2/9/1965, παρατηρείται μιά μεγάλη μεταφορά ψύχους στίς χώρες αυτές τής Κ.Δ. Ευρώπης, κάτι τό οποίο στήν συνέχεια (βλ., προβληματίζει επιστήμονες καί πολιτικούς γιά παρεμβάσεις στό κλίμα, ?Εμπρός 18/10/1965)

Τό καλοκαίρι ‘65 ήταν ζεστό καί, ιδιαίτερα στήν Κεντρική Ελλάδα .. θερμό: 5/7/1965 45^ο C στήν Λάρισα, 40 στά Τρίκαλα. ...

Ανάμεσα Γιουγκοσλαβία καί Ελλάδα, τόν Ιούλιο 1965 συνέβαινε ακριβώς τό αντίθετο απ’ ό,τι είχε προηγηθή 25 χρόνια πρίν, τό 1930!

... από τόν Μάρτη έως αρχές Ιουλίου υπήρξε μιά σεισμεική δραστηριότητα στήν χώρα μας: 9/3 Αλόννησος, 31/3 Αγρίνιο, 4/4/1965 στήν Αρκαδία, 6/7/1965 στόν Κορινθιακό, ...

Partial SOLAR 1964 12 4 1:18, 12 SAG (U: 12vi), 31/3 (U= Ma<->(Sa=Moo), sq, 4/4 plus Ve 12ta,

Total LUNAR 1964 12 19 2:41, 27 GEM 14

Total SOLAR 1965 5 30 21:12, 9 GEM 13, 6/7 dom 17.5

1965-66:

Στά μέσα τής 10ετίας, τό 1965, οι βροχές παρουσιάσαν μιά ασυνήθιστη εμμονή στίς βόρειες Χώρες καί, παράλληλα, μιά πρόσκαιρη αναστολή νοτότερα.

Ειδικώτερα, στίς χώρες τής Δ.Κ. Ευρώπης έως καί τά Βαλκάνια, «έβρχε κρουνηδόν, ...επί ημέρες, .. επί μήνες, ...», καί εδημιούργησε τεράστια προβλήματα στούς πληθυσμούς.

Αντιθέτως, εμείς είχαμε μιά ασυνήθιστη αναβροχιά Μάη - Νοε. ΄65,

Τό ’65 στήν ΝΔ. χώρα, μετά τόν Μάη, δηλ. από Ιούνιο ως τίς αρχές τού Νοέμβρη, δέν έπεσε σταγόνα. Ήταν κάτι τό ασυνήθιστο, τού’λάχιστον γιά τά χρόνια εκείνα! Τό καλοκαίρι εκείνο ήταν ζεστό (ως προαναφέραμε ιδιαίτερα θερμό στήν Κεντρική Ελλάδα). Τόν Σεπτέμβρη, άν καί είχε Β.Δ. ανέμους, γρήγορα αυτοί εγύρισαν σέ βοριάδες καί πολύ χειρότερα μετά τά μέσα τ’ Οκτώβρη, όπου οι ξηροί βοριάδες επέτειναν τήν ξηρασία. Τά ζώα έσκαβαν μέ τά πόδια στίς σιταριές καί έτρωγαν `ρίζες. Σημειωθήτω, εδώ, ότι παρά τήν παρατεταμένη αναβροχιά, τά νερά - οι πηγές, εκράτησαν επαρκώς καλά, κάτι πού μέ τά σημερινά δεδομένα – φαινόμενα θά εκρίνετο ως περίεργο. (* γιά τούτο καί τίς προυποθέσεις επαρκειας τής βλαστήσεως βλέπε σχετική παρέκλισι στήν επομένη σελίδα)

Μιά φαινομένη τάσις γιά βροχή στίς 4/11, δέν κατάφερε μή τε νά πνίξη τόν μπουχό. Οι ξηροί καί θυελλώδεις βοριάδες πού συνέχισαν έκαναν πολλούς νά διερωτούνται απελεπισμένα, αλλά υπήρξαν καί άλλοι πιό ψύχραιμοι.

Η βροχή/ές ήλθε/αν τήν Πέμπτη 11 Νοεμβρίου. Κάποιοι δέν μπορούσαν νά τό πιστέψουν, ή αμφέβαλαν γιά τήν συνέχεια. Οι πιό ‘έμπειροι’ έλεγαν «τέλος η κράνη, .. θά βρέξη, ... θά βρέξη ...». Ο χειμώνας συνέχισε ατέλειωτος, ... κάναμε σχεδόν άλλο τόσον νά δούμε ηλιόλουστες ημέρες.

Τά βαθύριζα αγκάθια είχαν αρχίσει νά πετάνε μετά τού Σταυρού, λόγω εποχής. Τό χορτάρι ξεπετάχτηκε μέσα σέ 4 ώρες αφ’ ότου έπιασε η βροχή, καί έγινε, (τό αγριοτρίφυλλο στά λειβάδεια τήν άνοιξι, ήταν πάνω από τό γόνατο). Τά σιτηρά, άν καί όψιμα σπαρμένα, (τά περισσότερα σιτάρια τά έσπειραν στό ‘πρόσωπο’ καί όχι σέ όργωμα), έδωσαν πολύ καλό καρπό, (ο βίκος, πού σπείραμε στά μέσα τού Φλεβάρη, έδωσε υπερβολικό καρπό).

Στήν Β.Δ. Χώρα είχαν προηγηθή μάλλον κάποιες βροχές λίγο νωρίτερα, τόν Σεπτέμβρη, ή Οκτώβρη ’65, αλλά στήν Κ. Α. Χώρα, ουσιαστικά,η αναβροχιά καί η ‘καλοκαιρία’, σέ αντίθεσι μέ τήν προηγουμένη χρονιά καί ό,τι συνέβαινε στήν Δ. Χώρα, επήγε σχεδόν ως τό Ηλιοστάσιο, καί, η χρονιά ’65-66, εκεί, θά πρέπη νά ήταν μάλλον πολύ λειψή σέ βροχές γενικά. «.. τό ‘66 διεκόπη γιά κάποιες ημέρες η άντλησις χαμηλής στάθμης νερού από τήν Υλίκη!». (Δέν γνωρίζομε. Αλλά ίσως νά συνέβη τό αντίστοιχο τού χειμώνα 2012-13 όπου ο βροχερός καί ψυχρός καιρός περιωρίζετο όλως διακεκριμένα στήν ΝΔ. Χώρα έως τά όρια μέ τήν Ανατολική. Οι Κυκλάδες επίσης, τά χρόνια εκείνα, καί στίς δύο περιπτώσεις, είχαν πρόβλημα ξηρασίας- ανομβρίας ).

Τόν Γεννάρη 1966, μετά τά Επιφάνεια, είχε πυκνά χιόνια, (ως τά πεδινά), καί ελάχιστα τόν Φλεβάρη,

... μετά τά μέσα τού Φλεβάρη είχε θυελλώδεις νοτιάδες,

... βροχερή η άνοιξις, υγρασία καί σχετικά κρύος ο καιρός ως τόν Ιούνιο,

.. τόν Μάρτη, (4/3/1966), στίς Βόρειες ΗΠΑ – Καναδά εσημειώθηκε σφοδρή κακοκαιρία – χιονοθύελλες μέ αποτέλεσμα τρείς αμερκανικές πολιτείες νά ‘θαφτούν’ στό χιόνι καί άλλες νά ‘παραλύσουν’.

Τόν Ιούνιο χαλαζοθύελλα έπληξε τήν Κοζάνη – Καρδίτσα, (στήν Καρδίτσα τραυμάτισε πολλούς καί έστειλε 23 στό νοσοκομείο) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 16/6/1966,

(* παρέκκλισις: ξηρασία έναντι ανομβρίας καί λοιπά αντίστοιχα)

Οι άνθρωποι πολλές φορές συγχέουν τήν χαμηλή βροχόπτωσι μέ τήν ξηρασία καί τήν αποτυχία στήν σοδειά. Καί δυστυχώς δέν πρόκειται μόνον γιά τούς απλούς ανθρώπους. Μήτε η απλοϊκή αυτή στάσις περιορίζεται στά θέματα σχετικά μέ τήν φύσι, όπου οι περισσότεροι είμεθα λίγο -πολύ άσχετοι. Η νοοτροπία αυτή (άν δέν είναι επιπολαιότητα, ή άγνοια) φθάνει μέχρις καί τούς ‘ειδικούς’ σέ κρίσιμα θέματα, (όπως π.χ. οι λιδωρούντες περί τά οικονομικά τεκμαίρουν τό χαμηλότερο κόστος ζωής από ένα χαμηλότερο δείκτη τιμών καταναλωτή, ή μιά μεγαλύτερη ευημερία από έναν θετικό δείκτη τού ΑΕΠ). Τό ‘πρώτο’ είναι μέν αναγκαία συνθήκη γιά τό ‘δεύτερο’ αλλά όχι καί επαρκής από μόνο του. Μεγάλες καί διακεκριμένες μεταβολές (από τό κανονικό) τού ενός υπανίσσονται τό άλλο, αλλά δέν ταυτίζονται.

Περιοριζόμενοι στά προκείμενα φυσικά φαινόμενα, ως άν αίτια καί συνέπειες:

Άλλο δείκτης (συνολικής) βροχοπτώσεως, άλλο δείκτης ξηρασίας, καί άλλο η λειψυδρία ή, ανομβρία καί αποτυχία τών καρπών τής Γής. Η ξηρασία έχει νά κάνει μέ τό υφιστάμενο υδατικό καί υγρασιακό δυναμικό σέ γή καί σέ αέρα. Η λειψυδρία μέ τήν ανεπάρκεια υδατικών πόρων γιά τίς ανάγκες κυρίως τού ανθρώπου. Η ανομβρία μέ τήν παρατεταμένη έλλειψι ικανού υετού, δηλαδή προβληματική μειωμένη βροχόπτωσι, σέ σχέσι πάντοτε μέ τό μέσο – τό αναμενόμενο καί γιά σημαντικό χρονικό διάστημα. Άν γιά παράδειγμα Φεβρουάριο – Μάη δέν έβρεξε μπορείς νά τό πής σάν ‘ανομβρία’, ή καλύτερα ως άνομβρη εποχή. Ποτέ όμως τούτο γιά τό διάστημα Ιουνίου – Σεπτεμβρίου!

Απ’ αυτά μόνο η βροχόπτωσις είναι απολύτως μετρήσιμο (καί αυτό μόνον γιά εκεί όπου μετράται), ενώ τό τελευταίο, άν καί μετρήσιμο εκ τών υστέρων είναι τό δυσκολώτερον γιά τό πού θά αποδοθή. Μιά άνομβρη άνοιξις μπορεί νά είναι καταστροφική γιά τήν παραγωγή, (εκτός τ’ αμπέλια), αλλά καί σέ μιά μακρά ανομβρία άν συμβή νά ψιλοβρέξη η άνοιξις στόν καιρό τών σπαρτών, ίσα γιά τήν συντήρησί τους, η παραγωγή μπορεί νά είναι η καλύτερη. Μή τε, γενικά, οι σημαντικές έως πλεονάζουσες βροχές εγγυώνται πλούσια παραγωγή. «.. θρέφει, (δηλ. καρπό), .. δέν βρέχει, ..», λένε οι χωρικοί.

Τόν Νοέμβριο τού ’65, όταν (μετά από 4.5+ μήνες) έβρεξε, τό χορτάρι έγινε αμέσως, ... καί συνέχισε. Τόν Νοέμβριο 2008, μέ πολύ παρόμοιες συνθήκες, (εκτός τό ξηρό καλοκαίρι), άν καί έβρεξε παρόμοια μέ τό ’65, τό χορτάρι δέν ήθελε νά γίνη μέ τίποτα, ... ως τόν Μάρτη! Εκεί, άν καί ‘έβρεχε’ ο ουρανός, η γή ‘έθρεφε’, δέν εβλάσταανε.Οι ελιές, καρπός καί δένδρο, πού τίς εθεωρούσαμε τελειωμένη υπόθεσι, έδωσαν τό καλύτερο λάδι τό 2008! Καί στήν συνέχεια τού χρόνου, ό,τι καρπός είχε πέσει στήν γή εφύτρωνε! (όπως καί τό 90-91).

Τό 1965 τά νερά (οι πηγές) καί τά δένδρα κρατήθηκαν. Τό καλοκαίρι τού 2008 η στέγνη καί η ξηρασία ήταν μεγάλη καί στό τέλος τ’ Οκτώβρη τά ΄λιόδενδρα ήσαν γιά λύπησι! Ούτε στήν μεγάλη ανομβρία δέν ήσαν έτσι. Όμως, στόν χειμώνα 2008-09, όταν γιά ένα διάστημα εκώπασαν οι βροχές, τά τοπικά νερά στά λαγκάδια δέν έκοψαν ανάλογα, ως αναμένετο, αλλά συνέχισαν επί σημαντικό διάστημα. Αντιθέτως, μετά τήν πολλή βροχερή χρονιά 90-91, στήν μέση τής ανομβρίας, η επομένη χρονιά ήταν τόσον ξηρή από νερά, ως εάν η ανομβρία νά ήτο στόν τρίτο συνεχόμενο χρόνο!

Ο καθένας μπορεί νά υποθέση ό,τι θέλει, π.χ.:

... τό ’65 είχαμε νερά διότι τό καλοκαίρι έβρεχε στά Βαλκάνια!, ... τό 2008 χόρτασε η γή νερό λόγω ενός σεισμού στήν περιοχή, ... τό χορτάρι δέν έγινε διότι άργησε νά βρέξη καί τό πήραν τά κρύα, ... κ. ά., ... κ. ά. ..

Καί, άν επιμένης ότι τέτοια σχετικά ή διακεκριμένα φαινόμενα απαντώνται κατά διαστήματα (καί όταν μάλλον έχομε ξεχάσει τά προηγούμενα), όπως πρόσφατα μέ τίς ελιές καί τό χορτάρι τό 2017 καί τό 2018, τότε μάλλον θά σού είπη ότι τό 17 οι ελιές ευνοήθηκαν από τό χιόνι, όμως, τό 18 τίς κατέστρεψε ο δάκος! (κουβέντα γιά τό χιόνι τού ’18, καί, ‘δάκος’; ... ποιός ‘δάκος’;

Καί άν πάς καί πιό κάτω, καί σέ έναν ‘ειδικό’, ... γιατί τά μελίσσια τό 2013, στήν φυσιολογική άνοιξι, εδεινοπάθησαν από φαΐ;... τότε, ή θά σού επστρέψη τήν ερώτησι, ή, άν είναι ανάποδος, θά κοιτάξη νά βγάλη τήν λαδιά από τό σακκάκι του ανοίγοντας μιά τρύπα!

Τί θέλει νά είπη ο γράφων;

Νά επαναλάβω ότι τό αναγκαίο δέν είναι καί ικανό από μόνο του. Όσον καί νά προσπαθήσης. Είναι καί κάτι από ‘επάνω’. Καί στό τελευταίο η φύσις έχει τούς δικούς της νόμους. Μπορεί νά μή μάς βολεύει καί νά αγανακτούμε. Όχι τόσον διότι δέν τό γνωρίζομε, αλλά καί κυρίως διότι δέν φροντίζομε νά τό καταλάβωμε, ή απλώς νά εμπιστευθούμε τήν φύσι. Εμείς είμαστε ‘ταγμένοι’ νά παλεύωμε καί εκείνη έχει τήν σειρά της. Γεγονός πάντως είναι ότι η φύσις όλα δέν θά τά δώση κάθε φορά.

Ξέρετε τό ανέκδοτο (= τό νά πής κάτι σοβαρό μέ τρόπο χιουμοριστικό): ‘ Όταν ο Πλάστης, λέγει, εχώρισε τά έθνη έδωσε στό καθένα από δύο πλεονεκτήματα. Ο Έλληνας ήταν πρός τό τέλος (σάν τήν καρδερίνα!) καί τού έδωσε ό,τι απέμενε, τρία: Νά είναι έξυπνος στήν δουλειά του γιά νά βγάζη λεφτά, νά είναι τίμιος, καί ... νά δουλεύη στό Δημόσιο! Ο Αρχάγγελος όμως παρετήρησε ότι μπορεί νά τεθή θέμα ισορροπιών, ... οι άλλοι δύο καί ο Έλληνας τρία; Ο Πλάστης όμως είχε δώσει τόν λόγο του καί δέν μπορούσε νά τόν αναιρέση. Εσκέφθηκε τί μπορεί νά γίνη. Καί είπε, καλώς, μόνον πού ο κάθε Έλληνας θά έχη τά δύο από τά τρία πλεονεκτήματα!

Τούτο μπορεί νά είναι προσαρμοσμένο στήν ιδιοσυγρασία τού Έλληνα, αλλά η απώτερη φιλοσοφία του είναι ότι όλα μαζί ... δέν μπορείς νά τά έχης. Είτε πρόκειται γιά τό άτομο - άνθρωπο, ή γιά έναν τόπο, ή γιά μιά εποχή – χρονιά. Η φύσις σέ ένα στάδιο θά ευνοήση τό νερό – βροχή – υγρασία. Μετά όμως θά κοιτάξη νά θρέψη τόν καρπό. Καί εκεί ... «θρέφει, δέν βρέχει». Σέ άλλη φάσι θά κοιτάξη τήν ρίζα, τό έδαφος, αλλού τόν αέρα καί κάποιες φορές ουδέτερη, αλλά καί κάποιες φορές αναπάντεχα πιό πληθωρική σέ περισσότερα. Όχι όμως καί συνέχεια.

Τό 2015 καί τό ‘17 οι ελιές είχαν καί φύλλο- κλάρα καί καρπό. Όχι όμως καί τό ‘18! Τό ’15 τά πρόβατα διφορήσανε καί εκεί όπου λογικά θά περίμενε κανείς αμέσως μετά στήν επομένη γέννα τους νά έχουν πρόβλημα επιβίωσης, συνέβη ακριβώς τό αντίθετο! Η μόνη καταπόνησις ήταν από τά ασυνήθιστα μεγάλα αρνιά πού γεννούσαν, ενώ κατά τά λοιπά ήσαν καλύτερα από τίς άλλες χρονιές. (άν έψαχνε κανείς τήν ερμηνεία τού τελευταίου φαινομένου σέ παλιές εγκυκλοπαίδειες, τού 18χχ, ίσως εύρισκε ότι αποδίδεται στά ‘εκ τών άνω’, καί όχι σέ ό,τι βλέπομε εμείς μόνον εδώ κάτω.

Βέβαια, τό ερώτημα είναι πότε έρχονται, ή επανέρχονται τέτοιες συγκυρίες; Χονδρικά, βοηθούσης καί τής μνήμης, θά μπορούσες νά τό εκτιμήσης αλλά μέ απόκλισι καί παράγοντες πού περιορίζουν πρακτικά τήν χρησιμότητά της γιά συγκεκριμένο διάστημα πού θά ενδιέφερε. Έτσι, μένομε νά παλεύουμε, ‘καθώς ετάχθημεν’, καί, άν τό καλύτερο δέν είναι ‘σήμερα’ κάπου θά έλθη ‘αύριο’. Αλλά καί νά γνωρίζομε ότι καί η κάθε φάσις θά έχη ένα καλό, ένα πλεονέκτημα, τού’λάχιστον γιά κάποιους, ή πάντοτε γιά κάτι, αρκεί νά τό αναζητήσωμε καί νά μήν είμεθα καί αγνώμωνες.

Εξ άλλου, όπως έλελεγε καί κάποιος πιό σοφά, «... η Φύσις είναι ΄δεξιά’, αλλά έχει καί τούς ‘νόμους’ της – περιορισμούς. ο άνθρωπος είναι εκείνος πού πρέπει νά κρατάη ‘αριστερά’. Ίσα γιά τίς ισορροπίες. Χωρίς νά εκμεταλλεύεται ΄δεξιά’ τήν φύσι τών πραγμάτων, αλλά καί χωρίς νά προσδοκκεί ‘αριστερά στήν αναίρεσί τους. ...» (Νά υποθέσωμε ότι δέν είναι δά καί τόσον ‘σοφός’;)

Τέλος τής παρεκκλίσεως.
1966-67:

Τήν επομένη χρονιά, ’66-’67, ο χειμώνας τής Β.-Κ. Ευρώπης φαίνεται νά κατέβηκε πιό νότια, καί στήν χώρα μας.

Πολύ βροχερό ’66- ’67, άγρια βροχερός ο χειμώνας εκείνος.

.. στό τέλος τ’ Αυγούστου ’66 είχε καταιγίδες στήν Πρωτεύουσα.

Οι πρώτες εποχικές βροχές (κυρίως στά Δυτικά) από ενωρίς τό φθινόπωρο καί ομαλά. Ζεστός ο Οκτώβρης,(περισσότερον στά ανατολικά), αλλά, ... μπαίνοντας ο Νοέμβρης, οι βροχές επήραν καθολικό χαρακτήρα. Πρίν έλθουν σέ ‘μάς, στήν γειτονική Ιταλία επλημμύρισαν (4/11/’66) τήν Φλωρεντία στό νερό καί τήν λάσπη καταστρέφοντας μεγάλο μέρος των ιστορικών μνημείων της. Καί επήγε ο χειμώνας αυτός έτσι, ως τά Επιφάνεια, ατέλειωτος καί άγρια βροχερός.

... «... τό είδα εγώ χθές στό ήλιοβασίλεμα, ... είχε κοκκινίλα, αλλά, ... δέν είχα λεφτά νά βάλω στοίχημα ότι σήμερα θά έκανε καλή ημέρα, ...»! έλεγε ένας χωρικός σέ χωριό τού κάμπου, βλέποντας μιά ημέρα ηλιόλουστη, (από τίς ελάχιστες, πού τήν ‘έκλαιγε’ μετά). Φαντασθείτε τόν‘καημό’ του!

... καί, κάποια αποσπασματικά από τόν χειμώνα τού ’66

(από τοπική εφημερίδα τών Πατρών «ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ» 2/12/1966)

... η βροχή, μέ κάποιοιες ανάπαυλες, επήγε σχεδόν ως καί όλη τήν νύκτα, ...καί, τήν άλλη ‘μέρα, ένας χωρικός πού επήγε 5-6 παιδιά (τά δικά του καί άλλα από μακρύτερα) στό καταρρακωμένο γεφύρι τού χωριού γιά νά περάσουν απέναντι, νά πάνε σχολείο, (τό πιό κοντινό γεφύρι τό είχε πάρει).

«... έ-να – έ-να θά περνάτε, - καί γρήγορα, ... θά κρατιέστε από τόν τοίχο καί δέν θά κοιτάζετε κάτω, ...» !!! κάτω εμαίνετο μιά κόλασις από μανιασμένα νερά, ενώ ό,τι είχε μείνει από τό γεφύρι ήταν μόνον μιά καμάρα, ούτε ένα μέτρο πλάτος, καί εκείνη σέ λίγες ώρες έφυγε!... Διερωτάτο ο δάσκαλος καί κάποιος έλεγε: «... τά παιδιά μπορεί νά είχαν τήν Παναγιά καί τά φύλαγε, εκείνος; ... είχε τό Θεό του;...»

Ο πρωθυπουργός πού έλεγε ότι αυτόν δέν τόν πειράζει άν βρέξη καί ότι η λιτανεία θά έπερεπε νά γίνη, όλοι οι ‘περιέβρεκτοι’, επίσημοι καί λοιποί, ετακτοποιήθηκαν, δέν έπαθαν δά καί τίποτα. Τά παιδιά «τά φύλλαξε η Παναγιά», επέρασαν απέναντι, (... ένα τό πολύ θά χανόταν!). Όμως, μιά εβδομάδα μετά, τήν 7- 8 Δεκ. 1966 τό Ε/Γ-Ο/Γ "ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ”, μέ τούς επιβαίνοντες, δέν έφθασε στόν Πειραιά. Μιά σφοδρή θύελλα σέ συνδυασμό μέ μιάν ανθρώπινη επιπολαιότητα- παράβλεψι, κατέληξε στό νά βυθισθή τό πλοίο στό Μυρτώο Πέλαγος, καί τό Νησί στό πένθος. (... δέν αρκεί μόνο η Παναγιά ...)

Τόν Φλεβάρη ’67, όπως καί στίς αρχές τού Μάρτη, είχε χιόνια, (ακόμη καί χαμηλά ή σέ πεδινές περιοχές).

Η άνοιξις ’67, πολύ καλή, αλλά ο Μάης είχε κατά τόπους καί άγρια νερά. (+ λοιπά...24-25/6/67)

1967-68:

Φυσιολογικό καί πολύ καλό Φθινόπωρο ’67. Από τής Αγ. Αικατερίνης καί μετά ο καιρός ήταν πολύ βροχερός, καί ιδιαίτερα γύρω στά Χριστούγεννα ’67. Χιονώδης καί ανεμικός ο Γεννάρης ‘68, καί μέ θύελλες ο Φλεβάρης, ζεστή η άνοιξις, .

Ειδικώτερα:

... τόν Γεννάρη, 9-15, ένας εκτεταμένος χιονιάς, από τήν Β.Δ. Ευρώπη ως τήν Συρία, έφερε χιόνια καί στήν Χώρα μας, ‘ως τήν θάλασσα’, ψύχος, καί εζήμιωσε πολύ τά χορτάρια καί τά σπαρτά.. Χιόνια είχε επίσης καί στά τέλη τού μηνός καθώς καί στά τέλη Φλεβάρη- αρχή Μάρτη, σέ πολλές περιοχές.

.. στίς 14-15 Ιαν. 1968 μιά θύελλα 230 χμ/ω εσάρωσε τήν Σκωτία προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Παράλληλα, ενώ παράλληλα ένας σεισμός έπληξε στήν Σικελία (370 απώλειες, 70χ. άστεγοι)., Λίγες ημέρες μετά, 19-20/2/1968 7.1R στόν Αη Στράτη,

Στίς αρχές Φλεβάρη ’68, (6/2) μιά σφοδρή θαλασσοταραχή στό Μανδράκι τής Ρόδου προκάλεσε ναυάγιο (χωρίς θύματα) σέ αμερικανικό αντιτορπιλικό, (μάλλον ο πλοίαρχος υποεκτίμησε τίς τοπικές ιδιαιτερότητες τής θαλασσοταραχής καί επέλεξε νά προσαράξη στήν ακτή).

.. στά τέλη τού Φλεβάρη, (29/2), ο χειμώνας ξαναγύρισε: Μεγάλη κακοκαιρία στήν Ελλάδα, ιδιαίτερα ισχυρή στήν Κρήτη, χιονιάς- θύελλα καί μεγάλα παλιρροοικά κύματα εζημίωσαν τήν Δ. Κρήτη – Χανιά, (ανυπολόγιστες καταστροφές καί μέ απώλειες).

Απρίλης – Μάης 1968, καθαρός καί ζεστός καιρός, (είχαμε Πάσχα 21/4 καί είχε πολλα τρυγώνια!).

Στό ηλιοστάσιο τού Ιουνίου, όμως, είχαμε καί βροχές, κατά τόπους πολύ έντονες, (Αττική 22-25).

Τό καλοκαίρι ’68, μάλλον, πιό ζεστό.

1968-69: ??

Φθινόπωρο ??

,,, ο Νοέμβρης, μετά τά μέσα του, μέ βροχές καί καταιγίδες, (18-23), καί ,

.. από τής Αγ. Αικατερίνης, 25-28 Νοε. 1968 μιά γενικευμένη ψυχρή εισβολή, αφού διήλθε τήν Ευρώπη- Βαλκάνια , κατέβηκε καί στήν Ελλάδα ως κακοκαιρία, καί επήγε κάτω ως τήν Αίγυπτο καί ανατολικά στήν Τουρκία καί τήν Μέση Ανατολή.

Τόν Δεκέμβρη, 1/12/1968, «εις τάς Αθήνας βρέχει!» (γιά τήν πλημμύρα πού παρέσερνε τά πάντα, καί βέβαια δέν ήταν μόνο στήν Αθήνα!)

.. ο Ιανουάριος ’69, ήλθε μέ σφοδρές χιονοπτώσεις στήν Β. Ελλάδα, (3/1), καί έφυγε μέ κακοκαιρία στό μεγαλύτερο μέρος τής χώρας, .. (22/1 χιονοπτώσεις ως τά χαμηλά, ισχυρούς βοριάδες στήν Α. Χώρα, ιδιαίτερα Τήνο καί Β. Κρήτη, καί -1,1 β. στόν Πειραιά,29/1).

.. τό 1968-69 : ή πιό βροχερή χρονιά στήν Κύπρο, έπεται τό 2018-19, ενώ πέρα, στήν μακρυνή δύσι, στήν Βοστώνη τών ΗΠΑ, ο μεγάλος χιονιάς επί 4 ημέρες!, παρέλυσε τήν πολιτεία τής Μασαχουσέτης).

Ζεστή, καλή, η άνοιξις 1969, εγέμισεν ο τόπος μελίσσια, (αλλά η επομένη χειμωνιά κατέστρεψε πολλά!)

Τό καλοκαίρι 1969 η ζέστη ήταν ανεβασμένη,

η 10ετία τού ’70,

Στήν 10ετία τού ’70 τά φαινόμενα αρχίζουν νά γίνονται πιό διακεκριμένα, στόν χώρο, στόν χρόνο, τήν έντασι καί τήν διάρκεια αλλά καί στήν αντίθεσι τής διαδοχής – εναλλαγής τών φαινομένων:

... οι πρώτες – πρώϊμες φθινοπωρινές βροχές άλλοτε ήσαν επαρκείς (γιά τήν σπορά) έως πολλές, (’72, ’74 καί ιδιαίτερα τό’78) καί άλλοτε πολύ λειψές καί καθυστερημένα πληθωρικές κατά τόπους.

Η βροχερή περίοδος, (τέλος Νοέμβρη – Επιφάνεια), γενικά ή συνολικά καί μέ ελάχιστες κυμαινόμενες εξαιρέσεις, ήταν η αναμενόμενη.

Ακραία πλημμυρικά φαινόμενα εσημειώθησαν στίς 7/1/1970 στήν Αχαΐα – Ηλεία καί στίς 2/11/1977 στήν Πρωτεύουσα, (τό 1^ο από χειμώνα κανονικό καί τό 2^ο από ξέσπασμα νεροποντής).

Τό ετήσιο συνολικό υδατικό δυναμικό παρουσιάσε σημαντικό έλλειμα γύρω στά μέσα τής 10ετίας, μέ προφανή έως έντονα σημάδια ανεπάρκειας τά καλοκαίρια κυρίως ‘73, ‘74, ’75. καί καί λιγότερο τό ’77. (έβλεπες γιά παράδειγμα πουρνάρια 6-10 μ., τά οποία ήσαν σέ φτενό- σαθρό τόπο, νά ξεραίνωνται, ως νά μήν είχαν συναντήσει κάτι τέτοιο προηγουμένως).

Τά καλοκαίρια ‘73, ‘74, τό 1977 εσημειώθησαν υψηλές θερμοκρασίες, (τό 1977 ήσαν ιδιαίτερα υψηλές αλλά τό ’73 καί ’74 ήσαν πιό δραστικές ως πρός τίς συνέπειες λόγω τού ελλειπούς υδατικού δυναμικού).

Μέ έξαίρεσι τό 1978-79, οι λοιπές ή τού’λάχιστον οι περισσότερες χρονιές τής 10ετίας αυτής παρουσιάζουν μιά έντονη διακύμανσι στήν διαδιαδοχή τών καιρικών φαινομένων. Γιά παράδειγμα, τίς παρατεταμένες ευδίες διαδέχονται πολλές βροχές καί μετά στέγνη. Αλλά καί αντίθετα, εκεί όπου τό καλοκαίρι εξεραίνοντο δένδρα, φθάναμε νά μαζεύομε μανιτάρια ενωρίς τό φθινόπωρο! (73-74) Τίς όψιμες παγωνιές στίς αρχές τού Μάρτη διαδέχεται η ζέστη τού Μάρτη (1977), ... τό 1972 (πιθανότατα) είχαμε λαμπρό καιρό στίς Εορτές (ενώ τό Ιράν εθάβετο στά χιόνια) καί βροχές Μάη – Ιούνιο.

1969-70:

Επικεντρωμένες οι βροχές κυρίως στήν καθαρά βροχερή περίοδο καί μάλλον κάτω τού μετρίου στό συνολο τής χρονιάς.

Ελάχιστες οι φθινοπωρινές βροχές στήν Δ. Χώρα, (όλως άβροχος ο Οκτώβρης ‘69 στήν Αθήνα, όπως καί τό 1993), όμως, ...

... από τής Αγ. Αικατερίνης/ Αγ’Αντρεός ξεσπάει βροχερός καιρός, σχεδόν συνέχεια έως τ’ Αη’Γιαννιού. (έκλεισε μέσα τά μελίσσια καί προκέλεσε μεγάλη φθορά). Πρός τά Αη΄Νικολο-Βάρβαρα (3/12), έφερε χιονοπτώσεις καί προβλήματα στήν Βόρεια Ελλάδα καί πλημμύρες στήν Πελοπόννησο,

... στίς 8 Δεκ.1969 σημειώνεται αεροπορική τραγωδία σέ αεροπλάνο τής Ο.Α. από Χανιά πρός Αθήνα, όταν κατέπεσε στήν Κερατέα τής Αττικής, ευρισκόμενο εν μέσω ισχυρής καταιγίδας. Εχάθηκαν 90 άνθρωποι, (ήταν 3 χρόνια μετά τό μοιραίο ναυάγιο τού Ο/Γ ‘ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ’ !)

7/1/1970 : η (μεγαλύτερη) πλημμύρα ‘τ’ Άη Γιαννιού τό βράδυ’, σέ Αχαΐα - Ηλεία. Έβρεχε σταθερά από 16:00 ως 07:30.

Τ’Αη’Γιαννιού τό βράδυ τό 1970, η μεγαλύτερη πλημμύρα (απ’ όσον ενθυμείτο, ή ενθυμάται κανείς) στήν Δυτ. Χώρα. Έβρεχε από τίς 4 τ’ απόγευμα ως τίς 7 τό πρωϊ, ... κανονική βροχή, όχι ραγδαία, αλλά στθερά καί αδιάκοπα. Στίς 7μμ τά ύδατα τού Πύρρου στήν Κ. Αχαϊα έχαν φθάσει τήν γέφυρα, τήν νύκτα τήν επήρε, ενώ άλλες ήσαν κάτω από τό νερό.

Τήν άλλη ‘μέρα ο κάμπος ήταν μιά θαλασσα. Στά ημιορεινά καί όπου τό έδαφος λόγω βλαστήσεως εκρατούσε πολύ νερό, έβλεπες τήν γή νά περπατάη. Στίς πλαγιές, μεγάλες (άνευ προηγουμένου) μετακινήσεις, ενώ στά πιό ισώματα έβλεπες κορμούς δένδρων αγκαλιασμένους. Σέ τέτοιες περιπτώσεις διερωτάσαι ποίο τό λιγώτερο κακό; Η πλημμύρα; ή, νά φεύγη τό έδαφος; Η σχετική ελλειπής βλάστησις γιά νά φεύγη τό νερό; ή, η επαρκής γιά τήν συγκράτησί του μέ κίνδυνο νά φύγης καί εσύ μέ μεγάλο μέρος τού εδάφους; Συμβαίνει σπάνια, αλλά, ...

Τό ’70 ήταν μάλλον καί μιά χρονιά όπου από τόν Φλεβάρη ως τόν Μάη ήταν σχεδόν άβροχο, (είχαμε χορτάσει!)

1970 -71: ??

1971 -72:

Τό ’72 ήταν (πιθανότατα) μιά χρονιά όπου ο Γεννάρης είχε ανοιξιάτικες ημέρες καί ο Ιούνιος πλημμυρικές, ( στά ημι-ορεινά ‘έβγαλαν καί οι πέτρες νερό’!

... στό Ιράν, στίς αρχές Φεβρουαρίου 1972, (3-9), ενέσκυψε ένας χιονιάς, από τούς μεγαλύτερους καί φονικώτερους. Στίς περισσότερες περιοχές τό χιόνι έφθασε τά τρία μέτρα, αλλά στό Νότιο Ιράν έφθασε καί τά 8 μέτρα, θάβοντας ολόκληρα χωριά. Τά θύματα τού πρωτοφανούς αυτού χιονιά έφθασαν τίς 4χ.

1972 -73:

... αρκετές οι φινοπωρινές βροχές, τόν Οκτώβρη 1972,

... πρός τό τέλος τού Νοέμβρη, (26/11/1972), θυελλώδεις άνεμοι (οι μετρήσεις στό αεροδρόμιο τής Θεσσαλονίκης έδειξαν ριπές πού έφθαναν περί τούς 80 κόμβους!).

... ??

.. ζέστό ως θερμό αλλά καί ιδιαίτερα ξηρό τό καλοκαίρι, η θερμοκρασία στίς 17-20 Ιουλίου 1973 έφθασε στή Λαμία τούς 46.5° C καί στήν Ελευσίνα 46.4° C.

Τό ’73-’74: ήταν λειψό σέ βροχές καί τό καλοκαίρι (’74 καί ‘75) επροβλημάτησε πολύ. Έπανήλθε όμως πλούσια τό φθινόπωρο 1974 καί η ξηρασία μετεκόμισε τό 1975-76 στήν Αγγλία όπου καί τούς ταλαιπώρησε. «... οι μόνες σταγόνες νερού πού βλέπομε νά πέφτουν είναι εκείνες τών δακρύων μας, ..», έλεγαν οι Άγγλοι καί οι ομπρελλάδες ‘έκλαιαν’ περισσότερο.

1974 -75:

... αρκετές οι φινοπωρινές βροχές τό 1974, (αποσπείραμε ενωρίς),

... φυσιολογικός ο χειμώνας ’74-75, αλλά,

... μάλλον λειψή η όλη χρονιά σέ βροχές,

1975 -76:

... πολλές οι βροχές στήν βροχερή περίοδο, .. χιόνια στίς αρχές τού Φλεβάρη στά Προάστεια τής Αθήνας,

... δροσερός καί υγρός ο καιρός μετά τά μέσα τ’ Αυγούστου,

1976 -77, 1977:

... στήν αρχή τής εποχής τών βροχών, 26/11/1976, απότομη αλλαγή τού καιρού με κρύο καί χιονοπτώσεις. Χιόνια στήν Αθήνα,

.. ζεστός ο Μαρτης 1977, πιό ζεστή καί στεγνή η άνοιξις, καί,

.. τό καλοκαίρι 1977, στόν Ιούλιο, είχαμε ζέστες, πολύ υψηλές θερμοκρασίες,

Απ’ εδώ καί πέρα, η μέση θερμοκρασία αρχίζει νά ανεβαίνη, (μάλλον ελλείψει παγωμένου χειμώνα?) Οι βροχές όμως θά διατηρηθούν γιά μιά 10ετία ακόμη.

Τόν Νοέμβρη τού ’77, (Τετάρτη, 2/11/77, τ’ απόγευμα), μιά φοβερή καταιγίδα έπληξε τήν Αθήνα καί περισσότερον τίς Δυτικές περιοχές μέ σημαντικές απώλειες. Τεταμένη ατμόσφαιρα, (κεραυνοί), καταρρακτώδης βροχή μέ παρατεταμένη διάρκεια, (τό μεγάλο κακό κράτησε σχεδόν μιά ώρα!). Οι κάτοικοι έσπαζαν μέ βαριά τά τοιχεία τών μπαλκονιών τους νά γλυτώσουν τό σπίτι τους από τά νερά, (κρτήσετε τούτο, αχρείαστο νά σάς είναι), τά κατώτερα σπίτια επλημμύρησαν, οι δρόμοι (ιδιαίτερα οι κατηφορικοί) μετετράπησαν σέ ορμητικούς χειμάρους παρασύροντας τά πάντα. Άνθρωποι, (δυστυχώς καί παιδιά), πού ευρέθησαν στό διάβα τους, τούς έψαχναν τήν επομένη στίς λάσπες.

1978 -79:

Τό καλοκαίρι ’78, άν καί τόν Ιούλιο είχε πολλές ζέστες, από τόν Αύγουστο εγύρισε πολύ δροσερό καί πολύ πρώϊμο καί εξαιρετικό φθινόπωρο. ? Στίς 28 Οκτωβρίου, μετά από ηλιόλουστες ωραίες ημέρες παρήλασαν πρώτα τά χιόνια, (Β., Β.Δ.), χιονόκαιρος καί κρύο. Ό,τι ευνόησε όμως ο καιρός ως τό τέλος τού έτους, σέ πολλές περιοχές, τό έκαψε τό χιόνι – ο πάγος τόν Γεννάρη. Τόν Φλεβάρη, τά χωράφια στά ημιορεινά εφαίνοντο όπως καί τόν Ιούλιο, ... εκάηκε - εσάπησεν όλη η χοτρώδης βλάστησις πού τόσον πολύ είχε αναπτυχθή!

Τό καλοκαίρι ’79, καί ασυνήθιστα τόν Σεπτέμβρη, είχαμε ζέστη.

Η 10ετία τού ’80:

Η 10ετία αυτή συνέχισε στήν Χώρα μας καί ενέτεινε τό ‘υγρό’ καί πιό ζεστό, αλλά, πρός τά τέλη της σημάδεψε μιάν άλλη εποχή μέ επικρατέστερο τό ‘ξηρό’, τό ‘στεγνό’. (Εδώ, καί στό 1ο ήμισυ, νά σημειώσωμε ότι όλοι οι πλανήτες ευρέθησαν σέ νότια κατερχόμενη κλίσι, κάτι πού πιστεύεται ότι ενέτεινε τίς βροχές).

Πολύ βροχερή η χειμερινή περίοδος καί κάποιες φορές πολλή η υγρασία τό φθινόπωρο, αλλά καί πολύ ζεστά τά καλοκαίρια καί πρός τό τέλος της θερμά.

Πολύ συνοπτικά καί γενικά: (στήν παρούσα έκδοσι καί έως τό 1987)

... μέ κάποιες χρονικές διακυμάνσεις οι πρώτες φθινοπωρινές βροχές, αλλά χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα γιά τούς καλλιεργητές. Γιά παράδειγμα, λίγο αργά τό ’81 (αλλά συνεχόμενος χειμώνας μετά), πολύ ενωρίς, ήπια καί σταθερά τό ’84?, καθυστερημένες τό ’85 (ή 86?) αλλά καί μέ μιά άνευ προηγουμένου υγρασία τά βράδυα τού Νοέμβρη, σάν ομίχλη, πού έκανε τά φώτα νά τρεμοπαίζουν, (η σκόνη πάνω στίς γραμμές υψηλής τάσεως τής ΔΕΗ καί η πολλή υγρασία, δημιουργούσαν συνεχείς εκκενώσεις, γιά σημαντικό χρονικό διάστημα, ως νά βρέξη καί νά πλυθούν)

... ‘κλασσικοί’ οι χειμώνες, πού κάποιες φορές, όπως τό ’82, ’84,.. σού θύμιζαν χρόνια τού ‘60’ς, μέ τά λαγκάδια φουσκωμένα απ’ άκρη σ’ άκρη καί στίς ράχες νά πετάγεται ‘μάτι’ νερού σάν ολόκληρο ‘ποτάμι’. Φυσιολογικοί οι παγετοί τόν Γενάρη – Φλεβάρη, εκτός τό ‘82-’83.

Τό ’82-83 είχε πολλά χιόνια καί όχι μιά φορά, (η πρωτοχρονιά τού ’83 καί τού ’92 ήταν χιονισμένη στήν Πρωτέυουσα). Κάπου εκεί, οι παγετοί κατέστρεψαν τά ξυνά καί ανάγκασαν τούς καλλιεργητές νά εγκαταστήσουν ανεμομείκτες γιά τήν προστασία τους, αλλά, ...δέ ...

... πλούσια γενικά η βλάστησις καί πολύ καλοί οι καρποί τής γής (π.χ. τό ’81). Η βλάστησις αυτή όμως ευνοούσε καί τήν ανάπτυξι πυρκαϊών στήν θερμή εποχή, (’80. ’85, ’86, ...).

... ζεστά τά καλοκαίρια, όπως τό ’80, τό ’85, (καί έφθασαν στό ιδιαίτερα θερμό, τό 1987). Δέν είχαμε πρόβλημα νερού τό καλοκαίρι (καί δέ σκεφθόμασθαν κάτι τέτοιο).

Στίς 24 Φεβρ. 1981, τό βράδυ, η Πρωτεύουσα συγκλονίσθηκε από έναν σεισμό, (επικ. Οι Αλκυονίδες στόν Κορινθιακό) καί τόν Απρίλη τού ’86 συνέβη τό πυρηνικό ατύχημα στό Τσερνομπίλ, ...

Έτσι κάπως φθάνομε – μπαίνομε καί στό 1987.

Τόν Γεννάρη – Φλεβάρη 1987 είχαμε θερμοκρασίες ανοίξεως! ... ως τά Κούλουμα, στίς 2 τού Μάρτη. Λαμπρή, ανοιξιάτικη η Καθαρά Δευτέρα, αλλά, τ’ απογιοματάκι καί πρός τά βορεινά ένοιωθες παράξενα καί ανυποφορα ένα Β.Δ. ελαφρύ ρεύμα νά σέ περονιάζη. Μέσα στήν Καθαρά Εβδομάδα όμως, από τίς 5 τού Μάρτη καί γιά 2 εβδομάδες σχεδόν μάς επήραν 3 φορές απανωτά τά χιόνια. Περισσότερον στήν Νότια Χώρα, (εχιόνισε καί στά νησιά τού Αιγαίου, ως τήν θάλασσα πού λέμε, κάτι πού δέν ξέρω άν είχε ξαναχιονίσει τέτοιον καιρό!). Τό περίεργο ήταν ότι ενδιάμεσα τών χιονοπτώσεων μεσολαβούσαν καί ανοιξιάτικες ημέρες, όπου τά προσήλια σού εθύμιζαν όλως άνοιξι, καί, απότομα, φθάνοντας στά βορεινά συναντούσες ένα γόνα χίονι καί σέ ‘πιανε κάτι σάν κατάθλιψι!

Πολλοί τό διεσκέδασαν, άλλοι στήν πρωτεύουσα ταλαιπωρήθηκαν (ως συνήθως) μέ τίς μεταφορές, αλλά περισσότερο εστοίχησε στά δένδρα πού είχαν ήδη ανοίξει.

Τό καλοκαίρι ήλθε από τήν άλλη άκρη, ... μέ ακραίο καύσωνα! ...στήν εβδομάδα από τίς 19 Ιουλίου 1987.

Οι πιό τυχεροί είχαν φύγει, ή, άλλοι έφευγαν άρον – άρον γιά διακοπές. Τά κλιματιστικά δέν ήταν τής μόδας, μήτε τά μπουκαλάκια μέ νερό στά περίπτερα. Οι ηλικιωμένοι τήν επλήρωσαν πολύ άσχημα! (... μέχρις καί στά βαγόνια τού ΟΣΕ τούς έβαζαν!). Οι επιτήδειοι στήν Πανεπιστημίου σού πωλούσαν ένα ποτήρι νερό στήν τιμή τού ιδρώτα σου. Έτσι φαίνεται νά ερμήνευαν αυτό πού λέγει η κοινωνία «... τό χρήμα καί τό κτήμα νά είναι από ιδρώτα καί όχι από κρίμα, ...» καί σ’ αυτό πού λέγει σχετικά ο Ζιακόπουλος στό μπλόγκ του, ... θά προσθέταμε «... όταν η συμφορά συμφέρει, τότε, ... λογάριαζέ’ τηνε γιά πόρνη, ...».

Στό ηλιοστάσιο ’87 ο Κρόνος καί ο Ουρανός, ελάχιστες μοίρες πρίν τήν ‘Πύλη τ’ Ουρανού’ μεσουρανούσαν στό μεσημβρηνό τών Αθηνών (23e), καί τούτο επανελήφθη στίς 17 Ιουλίου στό 3ο/4ο . Η επομένη εβδομάδα ήταν η εβδομάδα τού μεγάλου καύσωνα τής Αθήνας, ...

Στά μέα τ’ Οκτώβρη ’87, μιά φοβερή θύελλα, η χειρότερη από 30ετίας, (ή κατ’ άλλους των τελευταίων 200 ετών), εσάρωσε τήν Νότιο Αγγλία καί τίς χώρες τής ΒΔ. Ηπειρωτικής Ευρώπης καί απώλεσε αρκετούς.

Τό ‘87-’88, στήν χώρα μας δέν είχε κάτι τό εξαιρετικά ιδιαίτερο. Μέτριες οι βροχές καί μάλλον όψιμες, είχε όμως υψηλές θερμοκρασίες γιά κάποιες ημέρες στόν Ιούλιο.

Ό,τι είχε προηγηθή ως εδώ, ίσως, ήταν μιά προειδοποίησις τού καιρού.

1988 - ... : Ένα Αφιέρωμα στά Τριάντα χρόνια πρίν
στά φαινόμενα τών καιρών καί στό πέρασμα τού χρόνου

Τό τέλος τής 10ετίας τού ’80 καί τό τέλος μιάς ‘έποχής’, κυκλικά, ή ανεπιστρεπτί, ...

Τά χρόνια τού ‘80’ς σηματοδοτούν ή οριοθετούν τήν αλλαγή μιάς ‘εποχής’ πού ξέραμε τού’λάχιστον γιά μιά 30ετία. Φυσικές καταστάσεις ήλλαξαν άρδην, καί, ωδήγησαν τήν παροδοσιακή σχέσι τού ανθρώπου μέ τήν γή καί τήν φύσι (παραδοσιακή καλλιέργεια) σέ νέο μοντέλο, θριαμβολογούμενο από πολλούς καί αμφισβητούμενο, ή ανησυχητικό από άλλους. Οι αστοί, προφανώς, θά αδυνατούν νά καταλάβουν τό γεγονός καί τήν σημασία του. Ίσως νά μή τούς ενδιαφέρει, ή, ίσως νά βλέπουν μόνον τήν προβαλόμενη ‘κλιματική αλλαγή’, αλλά μπορεί νά υπάρχουν καί άλλοι πού θέλουν νά δούν πιό ευρύτερα.

«... θά έρχονται σύννεφα, ... μά δέν θά κατεβάζουν βροχή, ..., μεγάλη ανομβρία, ξηρασία, ...», έλεγε μιά κυρία από τήν Γαλλία μέ σπαστά Ελληνικά, γύρω στά μέσα τής 10ετίας. Έμοιαζε σάν παραμύθια στίς εποχές εκείνες, θά έλεγε κανείς. Καί, καθώς συνηθίζεται πολλοί ‘προφήτες’ νά κινδυνολογούν, δέν εύρισκες κάποιον νά ανησυχή. Η κυρία αυτή όμως ωμιλούσε πολύ συγκεκριμένα, ... καί δυστυχώς ήλθε, ...

... σάν παραμύθι φαίνεται νά λές σήμερα ότι «... στά χρόνια εκείνα, τά ελεύθερα μελίσσια ήταν πολλά καί μάλιστα στίς σχισμές – εσοχές τών βράχων έκτιζαν καί εκρέμοντο έξω, ..οι μέλλουσες γενναιές δέν θά αξιωθούν ποτέ νά δούν αυτό τό φαινόμενο! ...». Η βαρρόα τών μελισσών, στήν 10ετία αυτή, εξηφάνησε σχεδόν όλα τά ελεύθερα μελίσσια. Σήμερα βέβαια έχομε περισσότερον μέλι,...μπορεί νά έχομε μέλι ακόμη καί από τό σίτυ τού Πεκίνου, αλλά,.... τό μέλι από ελεύθερα μελίσσια είναι ανύπαρκτο! Καί, αυτά τούτα τά ελεύθερα μελίσσια σπανίζουν, ... Είναι λογικό νά διερωτάται κανείς: ... άν δέν υπήρχε ο άνρωπος, ο ‘ειδικός’, τά πλάσματα αυτά θά έτειναν στόν αφανισμό; (... εξ ίσου αφύσικο είναι νά βέπης τό ‘μέλι’ καί νά μη διερωτάσαι τί συμβαίνει στήν φύσι!).

... γιά τ’ αχλάδια, «... οι κοντούλες, πού ‘τρώγαμε ‘μείς καί τινάζαμε τό δένδρο νά φάνε καί τά ζώα, δέν έχουν καμμιά απολύτως σχέσι στήν γεύσι καί τό άρωμα μέ ό,τι σήμερα προσφέρεται ως ‘κοντούλα’, ...», .., πού νά εύρης κοντούλες σήμερα νά συγκρίνης; (ίσως καί μόνον στά ορεινά κάποιου νησιού). Μέσα πρός τέλη εκείνης τής 10ετίας μιά ίωσις (ανάλογη μέ τό έϊντς) αποδεκάτισε τίς (αγρι-)αχλαδιές καί, ειδικώτερα τήν κοντούλα πού ξέραμε ... τήν εξηφάνισε. Δέν ήταν μόνον τό αίιτζ τού ανθρώπου, στήν 10ετία αυτή, αλλά καί ‘εκείνο’ τής (αγρι-)αχλαδιάς (*).

(* Νά σημειώσωμε ως τόσον εδώ ότι ένα άλλο είδος αυτοφυούς αγριαχλαδιάς αρχίζει νά αναπτύσσεται, ή νά διαδίδεται. Κάτι μεταξύ κοινής αγριαχλαδιάς καί αχλαδιάς, σέ φύλλο καί σέ καρπό. Αυτό δέ ήταν κάν διαδεμόμενο παλιότερα.)

Ακόμη και τ’ αμπέλια τής παραδοσιακής καλλιέργειας επλήγησαν ανεπανόρθωτα από τίς ασθένειες τού ξύλου, οι οποίες γιά αρκετές 10ετίες παρέμεναν λανθάνουσες.

... « ... τότε, παιδιά, τά καλοκαίρια παλεύαμε νά πιάσουμε ψάρια καί χέλια στά λαγκάδια, ...». Σήμερα τά λαγκάδια δέν έχουν νερό, ή τού’λάχιστον στερεύουν από πολύ νωρίς. Από τά τέλη τής 10ετίας αυτής τά νερά μέ πολύ γοργό `ρυθμό ‘επήραν τήν ανηφόρα’ καί, αντίστοιχα, οι περισσότερες πηγές καί τά `ρέοντα ύδατα εστέρεψαν, ενώ κάποιες πηγές δέν επανήλθαν ποτέ πιά. Έχομε όμως νερό στά σπίτια μας, στά χωριά μας, στίς πόλεις.

... « ... ανοίξαμε δρόμους γιά πάμε στά χωράφια μας, μέ μηχανική καλλιέργεια καί γιά νά ‘σώσωμε τά δάση μας, ...», ναί, ξεκοιλιάζοντας τά βουνά. Εκεί, αρχίζει η ερήμωσις - εγκατάλειψις τής υπαίθρου, τών ημιορεινών καί άνω καλλιεργειών – δραστηριοτήτων (*), ενώ, περιοδικά, όπου πιάνει πυρκαϊά, ... κρατημό στήν έκτασι δέν έχει.

(* : απ΄εδώ καί πέρα, ο δραστηροποιούμενος στόν πρωτογεννή τομέα, ο αγρο-κτηνοτρόφος, ο ψαράς, .. δέν θά είναι τού βεληνεκούς τού 60’ς-70’ς. Θά είναι επιχειρηματίας, εκείνος πού ‘ξέρει’ καί μπορεί νά κρατάη ‘βιβλία’. Οι λοιποί, οι μικροί, οι ‘αγράμματοι’, ... «... καλύτερα άνεργοι καί επιδοτούμενοι, ...». Κάτι ανάλογο μέ αυτό πού εκθειάζεται στό «η Κοινωνία τής Αφθονίας’ τού Γκαλμπρέηθ.

... μέ εξαίρεσι τούς χοίρους, τίς κίσσες τά (λυκο/σκυλο-)τσακάλια καί τά κοτσύφια, ο πληθυσμός τών (υπολοίπων) ζώων καί πουλιών τής φύσης, από τά τέλη τής 10ετίας αυτής καί μετά (ενίοτε καί μέ κάποια σκαμπανευάσματα) φθάνει καί περιορίζεται (κατ’ εκτίμησιν) σέ μονοψήφιο ποσοστό (%). Καί τούτο ανεξαρτήτως θηρευομένων ή μή, ... ανεξαρτήτως ενδημικών, ή, αποδημητικών.

Πώς έλεγε ο νοικοκύρης τών ζωοκλεφτών στό ‘σόϊ’ του; ‘.. κάν’τε πέρα ρέ καί φέρτε καν΄νά σφαχτό νά φάμε, ..’, έτσι καί η νοικοκυρά, « ... δέν έχω τί νά μαγειρέψω, ... πήγαινε φέρε καν’να λαγό νά φάμε, ..». Καί εκείνος επήγαινε καί έφερνε, κάποιες φορές καί δύο. ‘ Έκλέβαμε’ καί εμείς από τήν Φύσι, τίς περισσότερες φορές ‘παράνομα’, όχι όμως αφύσικα, ... ποτέ.

Στήν φτώχεια καί τίς στερήσεις τού ‘60’ς, η Φύσις μάς στάθηκε πολύ απλόχερη σέ λαγούς, πουλιά, ... Εζήσαμε (βιοτικά) μέ αυτά, όχι γιά εμπόριο, μή τε νά τά επιδεικνύομε στό διαδίκτυο.

Μιά ‘μέρα πού έπιασα ένα πουλάκι μέσα στό σπίτι, εγκλωβισμένο στό παραθύρι, καθώς τί είδα φοβισμένο καί πρίν τό ελευθερώσω, τό φίλησα καί τό ευχαρίστησα πού μάς έθρεψαν τό ‘60’ς.

Οι λαγοί αποδεκατίσθηκαν από ασθένεια ήπατος τό 1987-89, αλλά επανέκτησαν πολύ σύντομα. Ως τόσον μιά αγροτο-οικογένεια στήν ύπαιθρο, (όχι ‘επαγγελματία’ κυνηγού), σήμερα δέ τρώει μή τε τό ένα εκατοστό απ’ ό,τι έτρωγε στά χρόνια 60’ς – 80’ς. .... Καί οι λίγοι λαγοί πού μένουν σήμερα είναι καταδικασμένοι. Ακόμη καί άν δέ τούς κτυπήσης, δέν πρόκειται νά υπερβούν τό μονοψήφιο ποσοστό τού ‘πάλαι’.

Μπορεί τά αποδημητικά πουλιά, φάσσες, μπεκάτσες, τσίχλες, σπίνοι, κλπ., νά προτίμησαν άλλους τόπους ανάλογα καί μέ τίς κλιματικές συνθήκες. Ίσως καί η οργανωμένη πρακτική τών Κορσικανών, τών Κυπρίων τών Ζακυνθυνών, αλλά καί ιδιαίτερα ακραία - καταστροφική τών Ιταλών (εντός καί εκτός τής χωρας τους),νά έχη συμβάλει στόν αποδεκατισμό τους, … δέν ξέρω, .. Όμως, η πληθώρα τών ενδημικών, τά τρυποκάρια, τά κοπάδια – εκατοντάδες καρδερίνες πού γέμιζαν τούς κήπους τόν χειμώνα (σέ ημιορεινά καί σέ ορεινά) καί σέ ‘ξεκούφαιναν’ τόν Φλεβάρη, οι κορυδαλλοί, κ.ά. έχουν σχεδόν εξαφανισθή από τό μείζον μέρος τής Χώρας.

Ακόμη καί τά φίδια, κυρίως τά μεγαλύτερα, αποδεκατίσθησαν στά χρόνια τής ξηρασίας. Τότε, τήν άνοιξι, συχνά έβλεπες φίδια πιασμένα στά νύχια τών γερακοειδών νά κρέμονται σάν λάστιχο, καθώς τά επήγαιναν πρός τή φωλιά τους. Από τήν ξηρασία καί δώθε ποτέ πιά. Ειδικώτερα τά πολύ μεγάλα φίδια, εκείνα πού στό μήκος έφθαναν στό μπόι σου, καί στό πάχος κάτι ανάμεσα στόν καρπό καί στόν πύχυ τού χεριού σου, άν καί σπάνια τότε, ..ως τόσον υπήρχαν. Σήμερα έχουν σχεδόν αφανισθή. Τά τελευταία 30 χρόνια μόνο δυό τέτοιες περιπτώσεις έχω συναντήσει.

Οι κίσσες, πραγματική μάστιγα, έφθασαν ως καί τόν κάμπο.

Τά (λυκο/σκυλο)-τσάκαλα, οι σκυλό-γατες, (σέ Πελοπόννησο καί Δ. Χώρα), πολύ χειρότερα ... , ακολουθούν τήν μετακίνησι τών κτηνοτρόφων ως τόν κάμπο καί μέσα στήν περίφραξί τους, ρημάζοντας τά κοπάδια τους καί τούς οδηγούν σέ απόγνωσι καί εγκατάλειψι. Καυχώνται καί χωρίς αντίλογο εκείνοι πού μέ επιδοτήσεις ανέπτυξαν καί διέσπειραν τήν ράτσα, συνιστούν καί νά γοράσωμε ειδικά σκυλιά καί τροφές γιά τούτα, … κωφεύουν οι ‘αρμόδιοι’ (αν-)υπεύθυνοι, (‘...στήν εποχή τής θήρας νά βγάλετε εια καί νά τά κυνηγήσετε, …!). Οι δέ αλεπούδες, (πολύ ελάχιστο ποσοστό σχετικά μέ τά παλιά), δέν είναι πιά ζώα τού δάσους πού τρώγανε ποντίκια καί ακρίδες, αλλά εξελίχθηκαν, ... μαζεύονται γύρω στά χωριά καί πίσω από τά κοπάδια νά αρπάξουν τά νεογέννητα αρνιά!

... τά μανιτάρια, (αναφέρομε σέ ένα μόνον είδος, ως τό πιό ‘ευγενές’), εκεί όπυ εναλειπώς κάθε χρόνο εγέμιζαν τόν τόπο, από τό ’88 καί μετά, πολύ αραιά νά επανέλθουν σέ κάποια χρονιά , ενώ πολλές χρονιές δέν βγαίνουν κ’άν.

... τά δένδρα, γενικά καί χωρίς κάποια ‘εντατικοποίησι’ – ‘ενίσχυσι’, καρποφορούν σημαντικά πιό αραιά, ενώ τά άγρια, μικρά καί μεγάλα, αναπτύσσονται μέ `ρυθμούς μεγαλύτερους παρά ποτέ άλλοτε απ’ όσον ενθυμούμασθε, ή έχομε προσέξει ιδιαίτερα από τά μέσα τής 10ετίας τού ’80. Στήν ερώτησι τών ‘ειδικών’, τών ‘λογιστών’ τών μεγεθών στήν φύσι, «... έχετε μετρήσεις γιά τούτο; ...», θά απαντούσαμε: « ... όχι, δέν είναι κ’άν η δουλειά μας αυτή, αλλά ... βγάζει μάτι, ... , εξ άλλου ό,τι μετράμε δέν μετράει πάντοτε καί, ό,τι μετράει δέν σημαίνει ότι κατ’ ανάγκην θά πρέρει νά μετριέται, ... Εσείς θά έπρεπε νά είσθε τού’λάχιστον ενήμεροι γιά τό τί λένε οι ειδικοί στήν Αμερική, ..».

Οι αυλές στά απομονωμένα χωριά, ή ακόμη καί τ’ αμπέλια στήν εγκατάλειψι κατήντησαν ‘δασικά’ μέσα σέ 20-25 χρόνια! (στήν ‘συντεταγμένη’ νορμαλίστικη διαδικασία πού σού επιβάλει σέ κάθε βήμα νά αποδείξης ότι είσαι άνθρωπος καί όχι ελέφαντας, ... καλύτερα νά μήν αναλώνεσαι, ... γιατί άλλως δέν σού μένει χρόνος, ή έγνοια γιά νά δημιουργήσης).

Μέ τά χρόνια τής ξηρασίας, λογικό ήταν γιά τό πεύκο καί τό ασφάλαχτο νά επεκτείνουν τήν κυριαρχία τους ακόμη καί εκεί όπου υπήρχαν μόνον δρείς. Παρόμοια καί τά βάτα στά χωράφια μέχρις καί τά εγκατελελειμένα σπίτια. Αλλά, τί ευνόησε άλλα δροσιόφιλα δένδρα, όπως τήν δρύ τήν αρία καί τόν μελιό, νά φύωνται καί νά μεγαλώνουν στήν κοκκινόραχη μέ τά κοκκινό-ρεικια; Τό τελευταίο ποτέ δέν είχε συμβή, μή τε καί όταν οι υγρασιακές συγκυρίες ήσαν ασύγκριτα πιό πληθωρικές!

Τόν χορό τής αναπτύξεως τών δένδρων τής φύσεως, δυστυχώς, δέν φαίνεται νά ηκολούθησαν καί τά δένδρα τού ανθρώπου, τά οπωροφόρα, εκείνα πού εφύτευσε καί καλλιεργεί. Δέν θά ήταν υπερβολή νά πούμε, γιά παράδειγμα, ... είθε νά μή χρειασθή στό μέλλον νά αφαιρεθή τό ‘αιωνόβιο’ από τά βιβλία γιά τό δένδρο τής ελιάς!

Από τό ’90 καί εντεύθεν παρατηρείται μιά έντονη διάβρωσις τού εδάφους, (μή τε γιά τούτο έχομε ‘μετρήσεις’),

Οι ανωτέρω παρατηρήσεις, (γεγονότα, συμπτώματα, ...), καθώς καί όποια άλλα κατά περίπτωσι στήν συνέχεια, μπορεί νά σχετίζονται ως πρός τίς αιτιάσεις, ή μπορεί νά είναι καί ανεξάρτητα. Επίσης, δέν είναι θέμα τού παρόντος αντικειμένου, μήτε τού χρόνου - χώρου, νά σχολιάση τήν εμπλοκή- τόν ρόλο τού ανθρώπου στό γίγνεσθαι τής φύσεως. Ένα μόνον θά είπωμε, γιά τήν στάσι τού ανθρώπου απέναντι στά origins αυτών τών συμπτωμάτων –φαινομένων.

... Όχι γιά τούς απλοϊκούς, τούς ‘naive’, αλλά γιά τούς ‘ειδικούς ασχέτους’, τούς ‘εμπειρογνώμωνες’ πού έγιναν μέ σπουδές 3-4 ετών καί κάποιες περιηγήσεις στήν φύσι, (όταν σέ τέτοια θέματα ακόμη καί μιά ζωή νά υποστής τήν εμπειρία, νά τήν ζήσης στό πετσί σου, δέν είναι καί η αρκετή), γιά τούς τεχνοκράτες πού αβίαστα τεκμηριώνουν ad hock μελέτες.

... Σέ όσους πού, «... όταν τό δάχτυλο δείχνει τό φεγγάρι, εκείνοι κοιτάζουν τό δάχτυλο, ...», όχι ηλίθια, αλλά του’λάχιστον επιόλαια, άν όχι καί υπολογισμένα.

Τό θλιβερό αίσθημα πού σού γεννιέται απέναντι σέ τέτοια στάσι είναι τό λιγώτερο εκείνο τής αποστροφής. Νά γυρίσης τό πρόσωπο αλλού. Καί επειδή τό νά ασχολείσαι μέ τέτοια όχι μόνον δέν αξίζει, αλλά δέν είναι καί θέμα τού παρόντος, περνάμε στήν συνέχεια τής αναφοράς τών φυσικών φαινομένων.

Τό 1988- 89 καί η αρχή τής μεγάλης ξηρασίας.

Τό φθινόπωρο 1988 ξεκίνησε καί επήγε φυσιολογικά ως τά τέλη τ’ Οκτώβρη. Ο κόσμος έσπειρε τά πρωϊμα σπαρτά – γρασίδια. Τέλη Οκτώβρη – αρχές Νοέμβρη τά πράγματα ήλλαξαν δραματικά μέ ένα απότομο κύμα ψύχους από τά ΒΑ. Τούτο έφερε σημαντικές βροχές στήν Β. – ΒΔ. Χώρα, όπως καί στά ΚΑ. Στά ΝΔ. όμως τούτο ήλθε ως καταβάτης χιονόκαιρος. Ύστερα από μία ‘καλοκαιρινή’ γιά τήν εποχή ημέρα, ήλθε η νύκτα μέ θυελλώδεις ΒΑ. ανέμους, χιονόνερο, δραματική πτώσι τής θερμοκρασίας πού κατέληξε σέ παγετό τό πρωΐ καί εζήμιωσε φυτά καί κυρίως τά ζώα.

Άν καί ο καιρός έστρωσε μετά, ως τόσον ο Νοέμβρης, όποτε έδειχνε γιά βροχή, παρουσίαζε αυτά τά χαρακτηριστικά, πιό ήπια όμως ως πρός τήν έντασι καί τήν ποσότητα. Κανείς από τούς ‘μελετητές’ – ‘αναλυτές’ τών καιρικών φαινομένων δέν εφαίνετο νά ανησυχεί. Έβλεπαν ίσως τήν υψηλή βροχόπτωσι στά ΒΔ καί ΚΑ, αλλά κανείς τους δέν εγνοιάσθηκε γιά τό ποίον κτυπά η καμπάνα! Οι χωρικοί όμως, βλέποντας τά φαινόμενα αυτά στήν Ν. – ΝΔ χώρα νά φθάνουν ως τά τέλη τού Νοέμβρη, είπαν: «... ξεχάστε το, ... δέν θά βρέξη, ... καί Ά-άν βρέξη θά είναι αφού ζεστάνει ο καιρός, ... μετά τού Ευαγγελισμού! ...». Καί έτσι έγινε ... Οι τελευταίες βροχές ήσαν πιό τοπικές καί επήγαιναν όλο καί πιό βόρεια. Τόν Δεκέμβρη ’88, οι μετεωρολόγοι άρχισαν νά ομιλούν γιά τό ‘Ω’, τό βαρ. Χαμηλό, τό Αζορικό πού φθάνοντας στήν Ιβηρική επήγαινε πολύ βόρεια καί κατέβαινε μετά από τήν Ρωσσία πρός ΝΑ. Σέ μάς, , στέγνη, ψύχος, πού καί πού κανά χιονόνερο, ή ξερόχιονα στά ορεινά. Η στέγνη, παντελής ανυπαρξία υγρασίας, καί τό ψύχος ήσαν τά βασικά χαραακτηριστικά τού χειμώνα εκείνου.

Τό χορτάρι τού φθινοπώρου έμεινε εκεί πού ήταν , ή μαράζωσε, ανύπαρκτο γιά τά ζώα. Σέ πολλές περιπτώσεις, εκείνοι πού εξεγελάσθηκαν νά σπείρουν στόν Νοέμβρη, όσον ακόμα έπιαναν τά χωράφια, δέν εφύτρωσε μή τε τό 1/3. Στό τέλος τού Γενάρη – Φλεβάρη περπατούσες στά οργώματα μέσα σέ σκόνη- μπουχό καί πάγο! Ήταν κάτι τό πρωτοφανές γιά τήν 90ετία (όπως έλεγαν οι γηραιότεροι), όπως καί εφιαλτικό.

Τό ψύχος τού χειμώνα εκείνου ήταν πολύ, (δέν ξέρω γιά ρεκόρ), αλλά καί κάπως περίεργο. Ίσως νά μάς εφαίνετο έτσι διότι δέν είχαμε ζήσει άλλη φορά ψύχος μέ τόσον στέγνη, σκόνη -μπουχό μέ πάγο, ... Όμως εδώ παρατηρήρηθηκε καί κάτι άλλο όλως ασύνηθες, ή καί ίσως πρωτοφανές.

Τά πουλιά τού κάμπου, μετά τό μεσημέρι, συνέρρεαν στά ημιορεινά, κατά χιλιάδες, (όχι οργανωμένα σέ κοπάδια). Νά βρούν τόπο μέσα στίς απάνεμες λαγκαδιές, στίς χαντακιές, νά κουρνιάσουν τό βράδυ. Πανζουρλισμός εγίνετο μέσα στά δασιά δένδρα. Αμφιβάλω άν έμενε έστω καί σπουργίτι στόν κάμπο τό βράδυ. Αλλά καί στήν Πρωτεύουσα, απ’ όσον ενθυμούμαι, ο περιπτεράς στήν Φωκίωνος Νέγρη κάθε λίγο καί λιγάκι έβγαινε καί χτυπούσε τό ταπμούρλο του νά φύγουν τά κοπάδια τά ψαρόνια (σβορίντζια) από τό δένδρο πού ήταν εκεί, ... χαμός γινόταν.

Δέν μού φαίνεται ότι τά πουλιά τής χρονιάς εκείνης ήσαν συνεννοημένα, ή ότι ανακάλυψαν τί τής ‘μόδας’. Μή τε θά ελέγαμε ότι δέν υπήρξε άλλοτε πιό έντονο ψύχος. Υπήρξαν καί χρονιές, (μάλλον κάπου 91 μέ 93), όπου πρωτοφανώς τό ψύχος έφθανε νά παγώσει σύγκορμα καί λαγκάδια όπου κυλούσε λίγο νερό! Τό ψύχος τού 2004 ήταν επίσης δρυμύτατο. Ίσως κάτι νά διαισθάνοντο, ή νά εφοβούντο. Τό σίγουρο πάντως είναι ότι ο άνθρωπος τίποτε απ’ αυτά δέν έπιανε, μή τε τούτη τήν παρατήρησι.

Καί στήν Πρωτεύουσα ... ακόμη χειρότερα, ... μή τε κ’άν είχαν συνειδητοποιήσει τό φαινόμενο τών καιρών! Στά χωριά, εκουβαλούσαμε τό νερό από χιλιόμετρα μακρυά, μέ τά γαϊδουρο-μούλαρα, μέ κάθε μέσο. Ταξιδιώτες από τήν Πρωτεύουσα πού επήγαινα στό χωριό τους, 250χμ. μακρυά, έβαζαν καί 2 μεγάλα μπετόνια μέ νερό, γιά νά έχουν εκεί πού θά επήγαιναν.

Ο ‘πόλεμος’ τού νερού άχιζε στήν επαρχία. Εκείνοι πού διέθεταν, ή εύρισκαν νερό, μακάριζαν εαυτούς καί εδόξαζαν τόν Θεό, αλλά ηρνούντο μαχητικά νά δώσουν σέ άλλους ή σέ άλλες κοινότητες νερό! Προβάλλαμε τό ‘εγώ’ μας, μή βλέποντας ότι, άν τά πράγματα τραβούσαν πολύ, τό μόνο πού θά καταφέρναμε θά ήταν νά πεθάνουμε τελευταίοι!

Εδώ αξίζει κανείς νά αντιπαραβάλλη σχετικά τήν σοφία τού Σόλωνα στήν αρχαία Αθήνα. Εκεί θά έπρεπε νά σκάψης γιά νερό στό κτήμα σου έως 4 μ. Εάν δέ εύρισκες εσύ, καί ο γείτονας είχε νερό, τότε ήταν υποχρεωμένος ο γείτονας νά μοιρασθή τό νερό του μαζί σου, γιά τήν στοιχειώδη οικιακή συντήρησι καί επιβίωσι. Τό μόνο σχετικό μέ τούτο πού έχει απομείνει ως σήμερα στήν επαρχία, είτε ως παράδοσις, ή ως `ρητή σημείωσις στά συμβόλαια κληρονομιάς, είναι ότι τό νερό- η πηγή- τό πηγάδι δέν μοιράζεται όπως μοιράζεται τό χωράφι, αλλά έχουν δικαίωμα όλοι οι κληρονόμοι.

Βέβαια, η αλήθεια τής αντίστασης καί τής περιχαράκωσης τών υδάτων, ιδιωτικών ή κοινοτικών, δικαιο-λογείται στόν μεγαλύτερο βαθμό από τό γεγονός ότι πάντοτε έχεις νά κάνης μέ ένα αναξιόπιστο κράτος. Τό ‘επείγον’ έχει καί χρονικά όρια, ενώ τό μόνιμο δέν μπορεί νά είναι παράτασις τού προσωρινού άν δέν ενέχει τήν σοφία καί τήν αίσθησι τής δικαιοσύνης. Τά Άνω Λιόσια, μέ τίς επιδοτήσεις τόσων 10ετιών γιά δεχθούν τά απορρίματα τής Πρωτεύουσας, θά έπρεπε σήμερα νά τρώνε μέ ‘χρυσά κουτάλια’. Μπροστά στήν δική σου ευημερία, οι άλλοι, εκείνοι πού δέν έχουν ‘αξιοποιήσει’ τό έχειν τους δέν είναι rest.

Οι πολιτικοί, τό κράτος τότε είχαν μεσάνυχτα γιά τό δράμα καί τόν φόβο τού νερού πού είχε ενσκύψει. Μετά από 1+ χρόνο άρχισαν νά τό αντιλαμβάνονται!

Αντί νά είχαν τήν πρόνοια νά διαφυλλάξουν τά ύδατα, επιφανειακά καί υπόγεια, από κάθε μόλυνσι, νά περιορίσουν τίς χρήσεις του, νά ενθαρρύνουν τίς ξηρικές καλλιέργειες, ... αντιθέτως,
... επιδοτούσαν προγράμματα λές καί είμασταν στήν Ολλανδία, ή τήν Γαλλία, ...

... έσπευδαν βιαστικά μέ κάθε δύναμι νά καταστείλουν τίς αντιδράσεις ενάντια στήν δημιουργία μεγάλων σκοπιδότοπων (σσ. «ΧΥΤΑ» γιά τόν ευπρεπισμό!) όπου οι ‘μελετητές’ είχαν προτείνει, νά μήν χαθούν οι επιδοτήσεις! Καί οι επιλογές αυτές, αντί νά λάβουν υπ’ όψιν τους τά επι-κρατέστερα ρεύματα αέρα καί τό ενδεχόμενο (βέβαιο θά έλεγα) τής μολύνσεως τών παρακειμένων καί υποκειμένων υδάτων, ουσιαστικά προσανατολίζοντο μέ βάσι τήν εμπορική αξία τής τοποθεσίας, πάνω σέ οροπέδια, σέ λόφους, σέ βουνά, τεκμηριώνοντάς το μέ ειδικά πρός τούτο ‘μελέτη’. Ακόμη καί όταν η τοποθεσία αυτή ήταν πάνω από τίς πηγές! Καί μήν έχετε καμμιά αμφιβολία ότι σήμερα επικρατεί μεγαλύτερη σύνεσις ή σοφία!

Τά νερά άρχισαν νά πέρνουν τήν ανηφόρα, όλο καί περισσότερον, .. ο κλέψας τού κλέψαντος μέ βαθύτερες γεωτρήσεις, καί, από τίς λίγες πηγές πού κρατούσαν, έμειναν πάρα πολύ ελάχιστες, ενώ πολλές δέν επαν-ήλθαν ποτέ πιά.

Τήν άνοιξι, όταν εζέστανε καλά ο καιρός, έκανε μιά κοιλία τό ‘Ω’ καί μάς έδωσε κάποιες βροχές, όχι μεσημεριανού τύπου, αλλά κανονικές. Όταν στή ζεστή εποχή βλέπης νά έρχονται βροχές τό βράδυ, τότε θά βρέξη σίγουρα, έλεγαν περιχαρείς οι χωρικοί. Δέν ήσαν αρκετές, αλλά πολύτιμες, ... επήραμε μιάν ανάσα, μιάν παράτασι. Όσα σπαρτά είχαν φυτρώσει ενωρίς καί κρατηθήκανε στήν γή, ξεπετάχθηκαν αμέσως καί έδωσαν πολύ καλό καρπό. Οι μεγάλες βελανιδιές έδεσαν καί έδωσαν τό πιό γερό καρπό. Η τελευταία συντηρητική βροχή τής εποχής ήταν στίς 18 Ιουνίου 1989, στίς εκλογές, (όλο εκλογές είχαμε τότε!).

Τό καλοκαίρι 1989, ήπιο μέν, αλλά μέ πολλές στερήσεις, καί, τά χειρότερα έπονταν.

Τό φθινόπωρο 1989, μπαίνοντας ο Οκτώβρης, εφάνηκε ότι θά επήγαινε πρός αποκατάστασι. Η ανισοκατανομή όμως τών βροχών ήταν μάλλον σύμπτωμα τής ανομβρίας παρά εποχικό φαινόμενο. Στά βόρεια τής Πρωτεύουσας μιά θύελλα – βροχή, η οποία εκράτησε αρκετά προξένησε ζημιές καί θύματα, (5/10). Αλλού οι βροχές ήσαν πιό ομαλές, αλλά γενικά δέν εφαίνετο κάποια συνέχεια. Τελικά,ή συνολικά, τό φθινόπωρο 1989 έμεινε πιό λειψό από τό προηγούμενο σέ βροχές καί η ανομβρία- λειψυδρία συνεχίσθηκε πολύ πιό έντονα. Τό ‘Ω’ έγινε πιό μέγα καί πιό μόνιμο. «... άστα, ...τζάπα τό τρώτε εφέτος τό ψωμί σας, ...», μονολογούσε ένας χωρικός απέναντι στόν μετεωρολόγο καί στό δελτίο καιρού. Στερεότυπα, τίποτα δέν ήλλαζε, ... Γενικά, ο χειμώνας ‘89-’90 ήταν πολύ κρύος, μέ ψύχος. Εκείνοι πού ζούσαν τό πρόβλημα ένα χρόνο+ , κάπου τό είχαν πάρει απόφασι.

Στά άστεα καί ειδικά στήν Πρωτεύουσα, τότε άρχισαν νά αντιλαμβάνονται τό πρόβλημα.

Όταν τά αποθέματα νερού τής Υλίκης είχαν κατέβει πιά σέ επικίνδυνο σημείο, τότε, άρχισαν νά συγκινούνται περισσότεροι.

... δεήσεις στίς εκκλησίες, ...

... κουνήθηκαν καί οι αρμόδιοι. Νά επιβάλλουν ποσοστώσεις στό νερό κατ’ οίκον, απαγορεύσεις κάθε περιττής σπατάλης, ...

... η ΕΥΔΑΠ νά χτυπά γεωτρήσεις παρά τήν Υλίκη νά τροφοδοτήση εσπευσμένα τό δίκτυο, ... νά ετοιμάσουν τάνκερ γιά τήν μεταφορά νερού στήν Πρωτεύουσα, ... καί μακροχρόνια νά γυρίσουν καί άλλα ποτάμια γιά τήν Αθήνα.

Εδώ, νά επισημάνωμε, ως παρέκλισι, τήν σοβαρότητα μιά τέτοια καταστάσεως.

Τό νά έμενε τό δίκτυο χωρίς νερό, εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους. Όχι γιά τήν έλλειψι αυτή καθ’ ευαυτή όσον γιά τό ενδεχόμενο τής μολύνσεως τού δικτύου.

Τίς ρωγμές – διαρροές στό δίκτυο νερού καί τής απχετεύσεως ποτέ δέν μπορείς νά τίς αποκλείσης. Όταν τό δίκτυο υδρεύσεως μείνει χωρίς νερό, ή αποσυμπίςεσις μπορεί νά ρουφήξη εντός του μολυσμένα στοιχεία από τίς αποχετεύσεις, από τό ποτισμένο μέ αυτά έδαφος. Η ιδέα αυτού τού ενδεχομένου μόνον τρόμο μπορεί νά προκαλέση. Δέν έπρεπε νά μείνει τό δίκτυο χωρίς νερό, χωρίς πίεσι.

Συναπτά, εδώ, νά αναφέρομε καί ένα άλλο σχετικό πρόβλημα, (όχι γιά τήν υγεία).

Άν γιά κάποιο χρονικό διάστημα οι αγωγοί μείνουν χωρίς νερό καί χωρίς πίεσι, γιά παράδειγμα λόγω σημαντικής διακοπής τού ρεύματος, τότε: η απότομη τροφοδότησις κατά τήν επαναφορά μπορεί νά προκαλέση ρήξι σέ σημεία τού δικτύου. Ακόμη καί άν δέ είναι σέ αποσυμπίεσι καί έχει πάρει μέσα του αέρα, τότε, ... χειρότερα. Γιά νά εξέλθη ο εγκλωβισμένος αέρας, θέλει πολλή περισσότερη πίεσι απ’ ότι θά χρειάζεται κανονικά τό νερό χωρίς αυτόν, ακόμη καί περισσότερη πίεσι από τίς προδιαγραφές τών αγωγών. Άν σέ τέτοιες περιπτώσεις δέν έχης προνοήση γιά τήν εξαέρωσι, τότε η ρήξις τού δικτύου είναι σίγουρη καί η έκρηξις πολύ πιθανή. ...

Ύστερα από 17 μήνες εξαιρετικής ανομβρίας καί στέγνης, εφθάσαμε στόν Απρίλη 1990.

Παραμονές Βαγιώνε, εκεί πού άλλοτε η φύσις εκρήγνυτο από ζωή, τώρα ατένιζες μιά ακρως εφιαλτική εικόνα της. Τά δένδρα, κυρίως τά μεγάλα, τά αειθαλή, ύψωναν σχεδόν γυμνά τά ‘χέρια’ τους πρός τόν ουρανό. Ευχόσουν νά μήν είσαι από τούς τελευταίους πού θά φύγουν, νά μή σώσης νά δής τήν καταστροφή.

Όμως, εκεί, στίς 9 τ’ Απρίλη, ... «ο Μητσοτάκης έφερε τίς βροχές!»*. Τό εμπάργκο τής ανομβρίας άρχισε νά σπάη. Δέν επιστρατεύθηκαν τά τάνκερ καί εσώθηκεν καί η φύσις, τά δένδρα, τά ζώα, ... οι άνθρωποι.

- *

Τήν ανομβρία δέν τήν επέβαλε τό ΠΑΣΟΚ, μή τε τήν έσπασε ο Μητσοτάκης πού κέρδισε τίς εκλογές τόν Απρίλη ’90. Ήταν από ‘πάνω. Όταν ο Κρόνος, (ως συνηθίζει κάθε 180+ χρόνια), συναντήθηκε μέ τόν Ουρανό καί τόν Ποσειδώνα στόν στεγνό Τοξότη. Τίς βροχές τίς έφερε ο Δίας, ως συνηθίζει πάντοτε στήν Χώρα μας πηγαίνοντας πρός τόν Καρκίνο, στό γέρμα του μετά τόν βόρειο τροπικό, καί αφού ο Κρόνος είχε φύγει 15^ο μπροστά από τούς αντιπαθητικούς του. Καί μόνον γιά τό διάστημα αυτό.

Οι βροχές τ’ Απρίλη – Μάη 1990 ήσαν σημαντικές καί ιδιαίτερα γιά τήν εποχή καί τήν κατάστασι πού είχαμε περιέλθει. Τό έδαφος, σαθρό από τήν παραταταμένη ανομβρία, ήπιε καί εχόρτασε νερό, έστω καί επιφανειακά. Η αποσάθρωσις αυτή τού εδάφους, καί μέ τήν πρώτη βροχή, είχε ως αποτέλεσμα νά παρατηρηθή πληθώρα κατρακυλίσεων μεγάλων ογκολίθων.

Οι βροχές αυτές προφανώς καί δέν αναπλήρωσαν τό έλλειμα, μή τε ενίσχυσαν τόν υδροφόρο ορίζοντα. Καταφέραν όμως νά σώσουν μιά σοδειά καί νά προσδοκούμε μιά καλύτερη* , νά μή αποστερέψουν καί οι τελευταίες πηγές. Ήσαν μιά παράτασις καί πνοή ζωής.

.-* Τήν χρονιά εκείνη σχεδόν δέν είχαμε μαζέψαμε ελιές, τό Ισπανικό λάδι έγινε καί προϊόν ‘εν Ελλάδι’, αλλά μετά τίς μαζεύαμε βρέχοντας, καί δέν έπεφταν!

Τό καλοκαίρι ’90 ήταν πολύ στερητικό μέν, αλλά καί μέ μιάν ελπίδα. Ήδη κατά τόν 15Αύγουστο, τ’ απογιοματάκι, τό γέρμα τού ήλιου έδινε στήν αντικρυνή πλευρά μιάν όψι χειμωνιάτικου χρώματος καί ένα ελαφρύ όσον καί διαπεραστικό ρεύμα σέ περόνιαζε. Τό ουσιαστικό εμπάργκο έσπασε πρός τά τέλη τ’ Αυγούστου – αρχές Σεπτέμβρη ’90, ενώ ο χειμώνας ‘90-’91 ήταν από τούς πιό βροχερούς

Καί όπως θά πρέπη νά αναμένεται πάντοτε μετά από τέτοιες παρατεταμένες καταστάσεις καί μέχρις νά ισορροπήσουν τά πράγματα, τά φαινόμενα, τού’λάχιστον σέ κάποιες περιοχές, θά είναι πολύ ακραία.

Τό πρώτο γενικευμένο κύμα, λίγες ημέρες μετά τής Παναγίας, ερχόμενο από ΒΔ, επέρασε τήν Κ. καί Ν. Χώρα μέ πολύ άγρια φαινόμενα κατά τόπους. Επλήγησαν κυρίως η Εύβοια, (μέ θύματα), καί η Πελοπόννησος από τά ΒΔ πρός τό κέντρο της. Ανάλογα φαινόμενα εκδηλώθηκαν λίγο μετά, στόν Σεπτέμβρη, καί λίγο πολύ η έντασις περπάτησε μέσα στό φθινόπωρο καί σέ άλλες περιοχές.

Εδώ θά σταθώ έτι περαιτέρω. Ενάντια στήν θέσι πολλών πού θέλουν νά παράξουν έργο ενημερώσεως στό γυαλί καί στό χαρτί, μέ ‘μελέτη’ καί ‘ανάλυσι’, βάζοντας επιπόλαια αυγά καί λιθάρια στό ίδιο καλάθι, ή όπως συνηθίζουν νά κάνουν αβίαστα τήν επαγωγή γιά τήν επαρχία μέ βάσι τήν ‘γνώσι’ τους γιά τήν ‘Πρωτεύουσα’.

Δέν θά είχε έννοια νά λέγαμε ότι η Χώρα κατεστράφη οικονομικά διότι δέν έχομε κοιτάσματα ενέργειας. Ποτέ δέν είχαμε. Μή τε μιά Χώρα μέ κοιτάσματα αποκλείεται νά περιέλθη σέ δεινή θέσι. Η απλή μαθηματική λογική επιβάλει όπως εξετάσεις τήν μεταβολή τών παραγόντων στό διάστημα αυτό. Καί οι πιό ειδικοί ξέρουν ότι οι ακραίες αποκλίσεις (outliers, shocks) δέν μπαίνουν στό ίδιο καλάθι μέ τίς συνήθεις (nomal, stationary) αποκλίσεις, αλλά χειρίζονται ή ερμηνεύονται ιδιαίτερα.

Αναφέρομε τό Λειβάρτζι πού είχε κάποια θύματα, όχι διότι η κατάστασις εκεί ήταν συγκριτικά η πιό βεβαρυμένη ή παραγινομένη, (δέν γνωρίζω ακριβώς), αλλά διότι τά θύματα εκείνα, αντί νά φύγουν νά σωθούν, προσεπάθησαν νά περισώσουν τά υπάρχοντά τους. Δέν αναφέρομε ό,τι συνέβη προηγουμένως πρός τήν άλλη πλευρά τού ορεινού όγκου, (ίσως καί αλλού).

Τό Λειβάρτζι δέν επνίγη από τήν ‘υπερχείλισι τού χειμάρου’, μέ τήν άπλή έννοια τής λέξεως όπως τήν αντιλαμβάνεται ο καθείς. Δέν έκλεισε τό ρέμα διότι εκαλλιέργησαν, μή τε διότι έκτισαν πάνω σ’ αυτό. Βέβαια, στά χρόνια τής ανομβρίας, η μόνη βλάστησις πού αναπτύχθηκε ήταν μέσα στά ρέματα καί στά λαγκάδια. Τούτο συνιστούσε ένα παράγοντα αρνητικό, αλλά ελάσσονα. Ελάσσονα εμπρός στού όγκους τού χαλιά, τών φερτών υλικών πού κατέβασε ο κατακλυσμός από τό βουνό. Τό ρέμα εμπαζώθηκε απ’ αυτό.

Ναί, τό Λειβάρτζι δέν διέθετε ανακέφαλα ικανή δασική βλάστησι, (καί αμφιβάλλω άν είχε κάποτε).

Στήν άλλη πλευρά, στά ΒΔ τής Δίβρης, εκεί, τό ελατοδάσος ήταν μοναδικό. Αντίστοιχα τεράστια ήταν καί η καταστροφή στόν τόπο. Εκεί, άν επήγαινε η κάμερα πιό χαμηλά στά πρώτα (σχετικά) ισώματα, καί έβλεπε τίς καρυδιές νά εξέχουν μόνο τά ‘χέρια’ τους από τά μπάζα, θά έλεγε αβίαστα ότι καλλιεργούσαν στήν κοίτη τού ρέματος καί, μή δυνάμενη νά τήν προσδιορίση, θά συμπέραινε ότι η κοίτη αυτή έπιανε ολόκληρα στρέμματα στό πλάτος της! Καί άν έστρεφε τό ‘μάτι’ πρός τί πλαγιές τού βουνού, πρός τό άλλοτε περίφημο ελατοδάσος τί θά έλεγε; Τό 25-30% τών δένδρων γκρεμισμένα καί η πλαγιά νά λάμπη λές καί τήν είχες πλύνη μέ κάποιο αστροναυτικό απορρυπαντικό. Εκεί είχαμε καί αλλαγή τού τοπίου, ... από τήν φύσι.

Η διαταραχή πού εκινήθηκε στήν ΒΔ Πελ/νησο, από τά Μαύρα Βουνά τού Αράξου από πρός τό κέντρο της, σέ λωριδα περιωρισμένου πλάτους, ήταν πολύ δραστική. Ακολουθούσε τίς κορυφογραμμές καί εκδηλωνώταν καί σέ μεγάλο ύψος, (ακόμη καί πάνω από τά 1300 μ.). Τό φαινόμενο ήταν τρομακτικό, όπως καί ό,τι άφησε πίσω της η καταιγίδα.

Η βροχή ήταν πολλή. Βροχή καί χαλάζι έπεφταν καταρρακτωδώς, επί δύο συνεχόμενες ώρες καί 20 λεπτά. Μόνον από 6-7 τ.χλμ. δασωμένο τόπο όπου κατέβασαν τά νερά πρός τήν λαγκαδιά, ξεπέρασαν φουσκωμένα τά 17 χλμ. (ευτυχώς, ήταν ημέρα). Έλατα από τόν Ερύμανθο ταξίδευσαν ως τό γιοφύρι στού Καρπέτα. Μεγάλος αριθμός ζώων παγιδεύτηκαν καί παρεσύρθησαν από τά ψευτοχάντακα. 3-4 ημέρες μετά, τά νερά στράγγιζαν- κυλούσαν ακόμη από τήν κοντινή ράχη καί τόν λόγγο. Τό έδαφος, ακόμη καί στό σαμάρι τής ράχης, ή καί μέ ελαχίστη κλίσι, φαινόταν σάν νά τό είχες ξεπλύνει μέ μάνικα πιέσεως.

Τό χαλάζι χειρότερο. Τά δένδρα ήσαν σάν νά τά είχες ραβδίση ανελέητα καί τά κλαδιά τους είχαν μείνει σάν σκούπες, σχεδόν γυμνά.

Τό χειρότερο όμως συνέβη στίς επικλινείς πλαγιές στά ορεινά. Εκεί έβρεξε πάνω από τά 800μ ως τά 1500μ. προκαλώντας διάβρωσι τού εδάφους, γκρεμίζοντας δένδρα (έλατα) καί κατεβάζοντας τεράστιους όγκους από λιθάρια – χαλιά πρός τίς υπώρειες, μπαζώνοντας τά πάντα.

Σε τέτοιο είδους καταστροφές, η μόνη ευθύνη τού ανθρώπου είναι εκείνη τού λοιδωρούντος επ’ αυτών..

Βροχερός, πολύ βροχερός ο χειμώνας ’90-’91. Η γή, περισσότερο νερό έβγαζε παρά έπινε. Τό βελανίδι τής προηγουμένης χρονιάς εφύτρωσε όλο καί πολύ δυνατά! (γιά τήν ανανέωσι τής φύσης). Τό χορτάρι πολύ καί τά σπαρτά καλύτερα. Ήταν η τελευταία χρονιά πού είδα ασπρόσταρο, στή ράχη, κάτι λιγώτερο από 2μ. Μετά, οι ημιορεινές καλλιέργειες εγκαταλείφθησαν. (σήμερα οι ‘σύμβουλοι’ τής αναπτύξεως καί τής τυποποιήσεως τής ζωής μας προσβλέπουν πώς θά αξιοποιηθούν μέσω funds!).

Μέτρια, ή λιγώτερον βροχερή η άνοιξις ’91, αλλά πολύ οξυμένη η ατμόσφαιρα.

«- ... άν δής καί πιαστή ο καιρός, μή γελαστής καί φύγης τόν δρόμο πέρα πρός τήν ‘ράχη, είναι πολύ επικίνδυνο, ... παράτησέ τα καί πέσε κάτω πρός τήν λαγκαδιά, ... », «- ...ούτε συζήτησι, ...», ήταν η κουβέντα δύο γειτόνων - συνοριτών στίς αρχές Ιουλίου ’91, στό θέρο τους. Όμως, τήν άλλη ‘μέρα ο κεραυνός ηύρηκεν άλλο γείτονα κάποιες δεκάδες μέτρα από τήν λαγκαδιά καί κάτω από ρήγμα 100+ μέτρων! (κει’ού πού τού μέλλει νά πνιγή ποτέ του δέν πεθαίνει...)

Καλά βγάλαμε τό καλοκαίρι ’91, αλλά, ξεχάσαμε τήν ανομβρία! (οι μεγάλες ανομβρίες, ιστορικά, κρατούν τρισήμισυ χρόνια).

Σχετικά μέ τήν ανομβρία, ο Καθηγητής Δ. Αιγινήτης, στό βιβλίο του, ‘ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ’, Εν Αθήναις 1907, σελ. 415, σημειώνει: (χωρίς τίς δασείες...)

« Τά έτη ανομβρίας καί πολυομβρίας δέν ακολουθούσι μέν ωρισμένην περίοδον, αλλά καί δέν επέρχονται άνευ τάξεως τινός ^. συνήθως παρατηρούνται ομάδες εκ 4 ή 5 ή καί 6 ενίοτε ετών σχετικής ανομβρίας, χωριζόμεναι απ’ αλλήλων δι ενός ή δύο ετών πολυομβρίας. Όθεν συνήθως ανά 6 ή 7 έτη καί σπανιώτερον ανά 8 έτη επέρχεται έν έτος πολυομβρίας, ως τά έτη 1857, 1871, 1877, 1885, 1893, 1899. Εν τώ μέσω δέ εκάστης τών χωριζουσών τά βροχερά τούτα έτη ξηρών ομάδων, υπάρχει συνήθως έν έτος έχον ύψος σχεδόν κανονικό ή καί ανώτερον αυτού. ...»

Έτι περαιτέρω καί κατά τίς απόψεις καί άλλων ειδικών, θά συμπληρώναμε ότι η (μεγάλη) ανομβρία είναι ένα ‘έρπον’ φαινόμενο. ‘Περπατάει’, χρονικά καί χωρικά, καί επανέρχεται, συνήθως μέ μικρότερη έντασι καί διάρκεια.

Τό ’90-’91 ήταν μιά παρένθεσις. Η ανομβρία επέστρεψε πάλιν τό φθινόπωρο ’91, μέ πολύ πιό δραστικά αποτελεσματα!

Τέλη Σεπτέμβρη – αρχές Οκτώβρη ’91 είχε ζέστες καί, λίγο μετά απότομα, πάλιν τά ίδια,... Κρύο, χιονοβροχές, ... αλλά όχι ουσιαστικές βροχές. Οι όποιες εποχικές βροχές ετελείωναν εκεί. Τόν χειμώνα είχε αρκετές φορές χιόνια (‘ξερόχιονα’ θά έλέγαμε), ιδιαίτερα στήν Κεντρο- Βόρεια Χώρα. Μάλιστα στήν Αθήνα, θά έλεγε κανείς, ανάλογα καί τών ετών πού ενθυμήθηκε νά ξαναχιονίση, (10 έτη μετά!). Στήν Δυτική καί Νότια, λιγώτερα τά χιόνια, αλλά κατέβαινε δρυμύ τό ψύχος καί όλως ξηρός ο καιρός.

Άν καί στό ’92 καί στήν άνοιξι είχε κάποιες ψιλοβροχές (κρατήθηκεν ο τόπος), τό καλοκαίρι η στέγνη καί η λειψυδρία ήταν η μεγαλύτερη. Ήταν σάν νά μήν είχε πιή η γή τό νερό τού ’90-’91, ή μάλλον, σάν τά υπόγεια αποθέματα νά είχαν εξαντληθή μέ ρυθμό πολύ μεγαλύτερο απ’ όσον ήταν δυνατόν νά αναπληρώνονται. Ήταν μεγαλύτερη ακόμη καί απ’ αυτήν μετά από τά δύο συναπτά έτη τής ανομβρίας! Σπάνια εύρισκες μιά γρούσπη νερό στίς λαγκαδιές, ή μιά πηγή πού νά κρατάη ακόμη.

Τό μεγαλύτερο μέρος τής άγριας ζωής επήγαινε κοντά εκεί όπου υπήρχε λίγο νεράκι.

Ο λαγός έφθανε νά έρχεται δίπλα στήν αυλή, τό φίδι μπροστά στό σκαλοπάτι τού σπιτιού, εκεί όπου εβάζαμε νερό γιά τά κατοικίδια. Άν επήγαινες τ’ απογιοματάκι δίπλα σέ ένα νεράκι, έβλεπες νά έρχονται πολύ νωρίς τά ζούδια, πρώτα οι ασβοί, τά κουνάβια, οι νυφίτσες, ... γιά νερό. Άν δέν έφευγες άρχιζαν νά σκούζουν!

Σέ τέτοιες καταστάσεις δέν σκέφτεσαι ποτέ νά εκμεταλλευθής τήν ευκαιρία καί νά τά χαλάσης, ό,τι καί νά ήταν. Λίγο νερό απ’ αυτό πού κουβαλούσες γιά τό σπιτικό σου θά έπρεπε νά βάλης καί κάπου παραπέρα γιά τά άγρια πουλιά καί ζώα. Σέ μιά περίπτωσι πηγής, πού έβγαζε λιγοστό νερό μόνο γιά λίγες ώρες τό πρωΐ, καί εκείνο χανόταν εκεί όπου έβγαινε, τό επήγαμε μέ λάστιχο 200μ πιό πέρα σέ ένα ρέμα μέ πλακαριά κάτω. Όχι γιά εκμετάλλευσι, αλλά γιά τήν συγκέντρωσι, νά πίνη καν’νά ζούδι. Θυμάμαι τήν σκηνή, ... μέ τό πού άρχισε νά τρέχη,... μαζεύτηκαν ένα σωρό πουλάκια γιά νά πιούν.

Βέβαια, υπήρξαν καί οι αφύσικοι, αλλά κατά λοιπά καθ’ όλα νόμιμοι, οι οποίοι δέν έκαναν καί πολύ κόπο νά κτυπήσουν τά θηράματά τους. Οι άνθρωποι αυτοί, (καί πολλοί περισσότεροι ‘ευαισθητο-ποιημένοι’), δέν έχουν καμμιά σχέσι μέ τήν φύσι, αλλά, .. μή τε είναι δυνατόν νά τά αντιπαλεύης όλα.

Τό 1992-93 οι βροχές άρχισαν νά επιστρέφουν, αλλά πολύ δειλά καί όχι επαρκώς γιά νά επιστρέψουν καί οι πηγές, (κουβαλούσαμε ακόμα νερό). Ουσιαστικά οι πηγές επέστρεψαν (όσες είχαν νά επιστρέψουν) μέ τόν χειμώνα 93-94. Πολύ βροχερό τό 93-94 (ειδικώτερα τό ’94).

Ο καιρός μετά τά χρόνια τής Ξηρασίας,
(πάρα πολύ συνοπτικά, ή στιγματικά στήν παρούσα έκδοσι. Τά περισσότερα δέον όπως αναμένονται στήν επομένη έκδοσι)

1993-94
... οι βροχές επανήλθαν ουσιαστικά, (καί ύστερα από ένα στεγνό καλοκαίρι – φθινόπωρο τού ’93), από τά τέλη τού ’93 καί μετά, αρχίζοντας από τήν Δυτική Ελλάδα,
... 20-21 Ιαν. 1994 μεγάλη πλημμύρα στήν Κεντρο-Δυτική Πελοπόννησο ()

1994-95
... 20-21 Οκτ. 1994, μεγάλη πλημμύρα (ανάλογη εκέινης τού 1977), ‘έπνιξε’ τήν Αθήνα, (), καί βροχές μέ νοτιάδες τ’Αηγ’Αντρεός,
... ζεστός ο Δεκέμβρης - οι Εορτές 94-95, αλλά ψυχρό ξέσπασμα στά μέσα τού Γενάρη 95, υγρασία καί ζέστη τό καλοκαίρι ’95.

1995-96
... από νωρίς κρύος ο Νοέμβρης ’95, πάγος, (), χιόνια καί ψύχρα στόν Φλεβάρη καί μετά, υγρασία καί ζέστη τό καλοκαίρι ’96,

1996-97,
... γενικευμένες βροχές, μέ νοτιά, μετά τίς Εορτές έφεραν πλημμύρα καί ζημιά στήν Κόρινθο, (), ζεστός αρχικά ο Μάρτης, ψύχρα μετά, βροχές στίς αρχές Ιουνίου καί ζέστη μετά,

1997-98
..., βροχές αρχικά, κρύο τόν Φλεβάρη, βροχοθύελλα στά τέλη Μάρτη, καυτό τό καλοκαίρι καί πιό καμμένη η Αττική,

1998-99
..., θυελλώδη καί πλημμυρικά φαινόμενα κατά τόπους καί νωρίς, (Σεπτέμβρη, Νοέμβρη).
Μετά ο καιρός αρχίζει νά τό γυρίζη πρός τό ‘ψυχρό’ καί ‘στεγνό’.

1999- 2000
... χιονόκαιρός στόν χειμώνα, πολύ περιωρισμένες οι βροχοπτώσεις στήν Χώρα πού έφθανε τά όρια τής ανομβρίας, αλλά μέ πολλά προβλήματα κατά τόπους. Γενικά, ανομοιομορφία στά φαινόμενα, ως πρός τόν τόπο καί τό αναμενόμενο τής εποχής, μέ επικρατέστερο τήν ‘ξηρασία’.

2001-2002,
... οι βροχές επανέρχονται, από νωρίς έως καί αργά, αλλά κυρίως μέ τήν μορφή καταιγίδων, καί συχνούς ανεμοστρόβιλους. Χαμηλές θερμοκρασίες τόν Δεκέμβρη, τά χιόνια μετά από 10 χρόνια επανέρχονται στήν Αττική, (πολύ χιόνι στίς αρχές τού Γεννάρη καί γιά 4 ημέρες), καύσωνας τό καλοκαίρι 2002,

2002-2003
... βροχερή γενικά η χρονιά, ακόμα καί στήν Αθήνα καί από τόν Σεπτέμβρη, πολύ κρύος ο Φλεβάρης καί εν μέρει ως τόν Απρίλη. Στά όρια τού καύσωνα τό καλοκαίρι 2003 η Χώρα καί καύσωνας στήν Ευρώπη,

2003-2004
... μεγάλες τοπικά οι διακυμάνσεις στά (έντονα) φαινόμενα, πολλοί ανεμοστρόβιλοι – υδροσίφωνες ως τόν Δεκ. 2003. Μεγάλη καί καταστροφική θύελλα στό Αιγαίο τόν Γενάρη, (κακοκαιρία), χιόνια καί καταστροφικό ψύχος τήν ΤσικνοΠέμπτη 2004, (), (). Ξηρό, πολύ ξηρό τό καλοκαίρι στήν Αθήνα (καί νοτιώτερα) τό 2004. (),

2004-2005
... βροχερή χρονιά, (καί μέ ‘εισαγόμενες’ πλημμύρες στόν Έβρο), αλλά καί μέ καταιγίδες καί θύελλες. Χιόνια καί πάγος τόν Φλεβάρη. Αστάθεια καί τεταμένη ατμόσφαιρα στήν θερμή εποχή, (αμμο-θύελλες ,σκόνη, ..), θυελλωδεις βοριάδες τό καλοκαίρι με τήν θερμοκρασία στά όρια τού καύσωνα.

2005-2006
... συνέχισε σχεδόν όπως η προηγουμένη (καί χιόνια στήν τελευταία εβδομάδα τού Γενάρη), μάλλον πιό έντονες οι διακρίσεις καί τό θερμόμετρο σέ σχέσι μέ τήν προηγουμένη χρονιά καί πιό βροχερός ο Ιούνιος (μέ χαλάζι καί ζημιές καί γενικά), καί κατά τόπους ο Ιούλιος.

2006-2007: τά ίδια φαινόμενα, (βροχές, καταιγίδες καί τοπικές πλημμύρες), όπως άρχισαν ενωρίς, εφαίνοντο ότι θά συνεχίζοντο. Όμως, από τόν Νοέμβρη, άλλάζει άρδην τό σκηνικό τού καιρού. Ασυνήθιστες ευδίες, (σάν ‘καλοκαιρία’) στήν περίοδο τών βροχών, ζεστός ο Γενάρης, πολύ πρόσκαιρη αλλαγή στίς αρχές τού Φλεβάρη, άνοιξι- Μάη μέ (ψιλο-)βροχές, πολλή ξηρή η ατμόσφαιρα όπου καί τό καλοκαίρι ... ζέστη - καύσωνες καί θυελλώδεις βοριάδες είχαν σάν αποτέλεσμα νά παραδοθή η Κεντρο-Νότια Χώρα στίς φλόγες (καί πολλοί άνθρωποι). ()

2007-2008
... σχεδόν κανονικό φθινόπωρο, αλλά γενικά παρόμοια μέ τήν προηγουμένη ως πρός τίς βροχές, πολύ χιόνι στά μεσα τού Φλεβάρη 2008, (έκτασι ανάλογη τού 2004), περιστασιακές βροχές τή άνοιξι, ως τήν αρχή τού Ιούνίου καί μετά ζέστη, στέγνη καί ισχυροί βοριάδες, πιό ήπια ως πρός τίς θερμοκρασίες τό καλοκαίρι, αλλά καί εξ ίσου στέγνη μέ τήν προηγουμένη χρονιά ως πρός τήν υγρασία. Τό κρασί καί τό λάδι τής χρονιάς 2008 ήσαν μοναδικά.

2008-2009
... ο Σεπτέμβρης σέ πολλές περιοχές Κ.& Β. χώρας μέ σημαντικές βροχές, ενώ οι βοριάδες πού ακολούθησαν, ειδικά γιά τήν Ν. χώρα ως καταβάτες, καθώς καί οι υψηλές θερμοκρασίες τ’ Οκτώβρη, εκεί εστέγνωσαν έδαφος καί δένδρα. Ουσιαστικά οι βροχές επανήλθαν περί τίς αρχές τού Νοέμβρη, καί σταθερά. Τό χορτάρι δέν έγινε ως τόν Μάρτη τού 2009. Φυσιολογική καί καλή η άνοιξις ().

2009-2010,
... βροχές από ενωρίς, αρκετές καί γενικά, (καί συνολικά παγκόσμια ρεκόρ). Ζέστες στήν περίοδο γύρω από τίς Εορτές, χιόνια καί κρύο τόν Φλεβάρη, ... οξυμένος ο Ιούνιος, (αλλού μουχλερός, αλλού μέ βροχή καί χαλάζι), αλλά γενικά καλή χρονιά γιά τήν σοδειά, ().

Καύσωνας τό καλοκαίρι στήν Ρωσσία καί καταστροφή σιτηρών από τίς πυρκαϊές.

Βέβαια, οι ‘ρεκόρ-θήρες’ ανεβάζουν 1^ο τό 2010, στόν αριθμό τών ακραίων φαινομένων από τό 1861! (βλέπε καί http://www.meteoclub.gr/themata/egkyklopaideia/4155-kairika-gegonota-2010, )

Εμείς, απλώς, νά υπενθυμίσωμε ότι κοντά στήν Φθινοπωρινή Ισημερία 2010, η Γή είχε τόν Ήλιο καί τόν Κρόνο πρός τήν πλευρά τού Τροπικού Ζυγού, ενώ πρός τήν άλλη, πρός τόν Κριό, έβλεπε τόν Δία καί τόν Ουρανό! Όλοι σχεδόν σέ μιά ευθεία, μέ λίγες μοίρες διαφορά. Δέν γνωρίζω (γιά τή σύγκρισι) πότε άλλοτε είχε συμβή κάτι παρόμοιο, (ειδικά μέ τόν Ουρανό σέ τροπικό Ισημερινό καί τόν Δία εμπρός του)

2010-11,
... παρόμοιες συνθήκες μέ τό προηγούμενο, αλλά, ίσως πιό τοπικά διαφοροποιούμενες. Κακοκαιρία τόν Φλεβάρη, (βροχές καί χιονόκαιρος) καί στίς αρχές τού Μάρτη. Ζεστός ο Απίλης, αλλά , από τόν Μάη καί Ιούνιο, ... τά συνήθη εποχικά φαινόμενα έλλειψαν από τήν Κ. Ευρώπη καί ήλθαν Νότια, ως τίς Κυκλάδες! (), καταστροφή στ’ αμπέλια!

Τόν Φλεβάρη 2011 η Βόρεια Ευρώπη είχε πολικό ψύχος,

2011-12,
... (ήταν μάλλον μιά χρονιά πού κατέβαινε τό χαμηλό από Β.Α, επήγενε ως τήν Σικελία καί εγύριζε σέ ‘μάς? Ουσιαστικές βροχές από τά Νικολο-Βάρβαρα?). Χιόνια καί ψύχος στά μέσα τού Γενάρη, ζέστες από τά μέσα τού Μάρτη καί γενικώτερα ζεστή η άνοιξις. Τά μελτέμια τού 2012 ήλθαν από τά τέλη τού Ιουνίου καί μέ υψηλές θερμοκρασίες. Μετά, τό καλοκαίρι 2012, είχε κάποιες ζέστες τήν ημέρα, αλλά, (ειδικά τόν Αύγουστο), τά βράδυα ήσαν ασυνήθιστα κρύα γιά τήν εποχή. Λίγο απειλητικό τό καλοκαίρι γιά βροχή (1-2 φορές), αλλά ως εκεί.

Χυμώδη καί πολλα τά φρούτα τού ’12, εξαιρετική η παραγωγή στ’ αμπέλια (κυρίως τών λευκών).

2012-2013,
... οι βροχές πού τίς είχαν ‘απειλήσει’ οι Άγγλοι (μή τούς χαλάσουν τούς Ο.Α. 2012) καί παραθέριζαν στό Μαρόκο, ξεκίνησαν καί ήλθαν πρός τά ’μάς κατά τού Σταυρού. Όχι εποχικές καταιγίδες, αλλά, (στήν Δ. Ελλάδα), χειμώνας τού Σταυρού, σάν νά ήταν Νικολο-Βάρβαρα!, (30 εκ. υετού μέσα σέ 2 ημέρες!). Καί συνέχισαν, ... καί πρός τόν Δεκέμβρη, απότομα, ολογόλεπτες καί μετά επίστρωσι κάθε φορά μέ χαλαζό-χιονο. Αυτό τό σκηνικό επαναλήφθηκε πολύ πιό έντονα από τά μέσα τού Γενάρη ’13, λίγες ημέρες μετά τήν Νέα Σελήνη καί επήγε περί τόν ένα μήνα έτσι. Γιά νά πατήσης σέ μή λασπερό έδαφος έπρεπε νά πάς στήν Ανατολική Χώρα, (πολύ διακεκριμένος διαχωρισμός!).

Μέτριες ως λειψές οι βροχές τήν άνοιξι, καί τό άνθος δέν έδωσε κ’άν νέκταρ στά μελίσσια, (τού’λάχιστοναπ’ όσον γνωρίζει ο γράφων από τήν Πελοπόννησο ως τίς καί τίς Κυκλάδες).

Τά μελτέμια τού 2013 ήλθαν πιό νωρί τήν χρονιά αυτή, από τά τέλη Μάη! ως τέλη σχεδόν Σεπτέμβη! (μέ ελάχιστες διακοπές, μή τε μέ ζέστη). ‘Σφιχτά’, ‘στεγνά’ καί πολύ νόστιμα τά όποια φρούτα τού ’13, είτε ωρίμασαν εκεί (σταφύλια, σύκα), ή ξεκινούσαν από εκεί, (πορτοκάλια), καί διαρκούσαν! (). Τά μαύρα σταφύλια τού ’13 ήσαν μοναδικά, (όχι τά λευκά), αλλά ή σφήκα καί τά σερσέγκια τού ’13, ... τέτοιο κακό είχε νά φανή από τό 1949, σύμφωνα μέ τούς παλιότερους.

2013-14,
... χρονιά γιά τό άνθος (γιά τίς μέλισσες πού τίς είχε στερήσει), καί, καθώς συνέχιζε εφρόντισε τό φύλλο, αλλά όχι χρονιά γιά τόν καρπό! Υγρή-μουχλερή εποχή, δέν έφερε μόνον μούχλα στά πεζοδρόμια τής Αθήνας αλλά καί νοσηρότητα στα ζώα (στά πρόβατα). () Οι μόνοι, ίσως, ωφελημένοι, ... οι γεωπόνοι καί οι κτηνίατροι, ... μέ τά τά φάρμακα γιά τά φυτά καί τά ζώα, (δέν ‘σώσαμε δά καί τίποτα!).

Χωρίς ιδιαίτερα κρύα χειώνας ’13-14, (γλυτώσαμε τό πετρέλαιο γιά τήν θέρμανσι), φυσιολογική η άνοιξις 2014, (ικανοποιητικά βροχερή καί ζωηρή η βλάστησις), αλλά στά Βαλκάνια ο Μάης τούς έπνιξε, (72).
Πολλοί ανεβάζουν τό 2014 ως τή πιό ζεστή χρονιά τής 100ετίας,

2014-15,
...η χρονιά αυτή είναι τής ‘12ετίας’ γιά τήν Χώρα μας, (όπως καί τό 2002-03, τό 90-91, ...),

... δέν υπήρξε διάκρισις στήν διαδοχή τής χρονιάς αυτής από τήν προηγουμένη. Οι βροχές ήλθαν από τόν Αύγουστο 2014 καί γενικά καί όχι εποχικά. Άν επήγαινες τόν Σεπτέμβρη ‘14 γιά διακοπές – μπάνιο στήν παραλία τών νησιών θά σέ έπιανε μελαγχολία. Ελάχιστοι άνθρωποι καί σχεδόν κανείς μέσα στήν θάλασσα. Η δόξα τού καλοκαιριού είχε τελειώσει ενωρίς τήν χρονιά εκείνη. Καί άν επέστρεφες πίσω στά ηπειρωτικά, ... εύρισκες τόν τόπο πρασινισμένο. Καί κάπως έτσι συνέχισε, αλλά καί ήρε τήν τελευταία νοσηρότητα στά ζώα.

Εμβόλιμα, στίς αρχές τού Γενάρη, όπως καί ένα μήνα μετά είχε κάποια χιόνια καί ημέρες σημαντικού παγετού. Εκεί ακριβώς απεφάσισαν καί τά ζώα νά κυοφορήσουν γιά δεύτερη φορά στήν χρονιά. Ως θά εκτιμούσε κανείς, καί μετά από τά τελευταία τους δεινά, δέν θά έμενε παρά πετσί καί κόκκαλο γιά τήν επομένη, ... καί άν, ... Συνέβη όμως ακριβώς τό αντίθετο, καί υπερβολικά. Αυτό δέν είναι περίεργο, αλλα τί τό θαυμαστό.

(Z=Cn)
2015-16,
... συνεχίζεται...

Ο καιρός, το κλίμα, οι σεισμοί και τα φυσικά φαινόμενα ελεύθερο σε μορφή doc

Ο καιρός, το κλίμα, οι σεισμοί και τα φυσικά φαινόμενα ελεύθερο σε μορφή pdf

Αυτή η εργασία χορηγείται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-4.0 Διεθνές

Διαβάστε ακόμη:Ο Καιρός Πάνω - Κάτω